Sethianizm
| Makale serilerinden |
 |
Sethianizm, (Setçiler ya da Şitçiler "Şit") milattan önce 2. ve 3. yüzyıllar arasında Gnostisizm akımından gelişerek ortaya çıkan, içerisinde Hellenist Yahudilik felsefesi, Hristiyanlık ve Platonizm unsurları barındıran bir akımdır.[1]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynaklarda Setçiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Setçilerin kaynaklarda ilk yer alışı 2. yüzyılda İreneyus'un ve Pseudo-Tertullian'nın metinlerindedir.[2][3] Biliminsanı Frederik Wisse setçiler hakkındaki bütün metinlerin temel olarak İreneyus'a dayandığını ileri sürmektedir. Hippolytus setçilere dair sahip olduğu bilgileri İreneyus'a dayandırmaktadır.[4] Epifanos'un aktardığına göre Setçiler yalnızca Mısır ve Filistin'de bulunmaktaydı.[1]
Kökenler ve gelişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Biliminsanı John D. Turner'a göre, yapılan araştırmalarda Fransız ve İngiliz araştırmacılar Sethianizmin bir çeşit heterodoks hristiyanlık olduğunu ileri sürerken, Alman ve Amerikan araştırmacılar bu akımın yahudi kökenleri olan, senkretik ve heterodoks bir fenomen olarak kabul etmektedirler.[1] Roelof van den Broek Sethianizmin belki de hiçbir zaman ayrı bir dini akım olmadığını, ancak Sethianizm teriminin çeşitli metinlerde karşılaşılan mitolojik konulara işaret ettiğinin altını çizmektedir.[5] Turner Sethianizmin Hristiyanlık ve Platonizm'den etkilendiğini ve bu etkilerin altı aşamalı olarak sıralanabileceğini iddia etmektedir.[1]
Sethianist metinler
[değiştir | kaynağı değiştir]Günümüze ulaşabilmeyi başaran setçi metinler Yunancadan çevrildiği bilinen kıptî dilinde yazılmış metinlerdir. Bu metinler, birçok gnostik içerikli 4. yüzyıla tarihlenen metinlerin keşfedildiği Nag Hammadi kütüphanesinde ele geçmişlerdir. Bu metinlerin keşfine değin gnostisizm öğretilerine dair çok az bilinmekteydi. Bu metinler şunlardır:
- Yahuda İncili (Codex Tchacos)
- Nag Hammadi kütüphanesi:
- Adem'in Vahyi
- Yuhanna'nın Gizli Kitabı (İreneyus'un metinde bahsedilir)
- Norea'nın düşünceleri
- Trimorphic Protennoia (Kodeks XIII)
- Mısırlılar İncili (Büyük görünmez ruhun kutsal kitabı)[6]
- Zostrianos
- Set'in 3 kulesi
- Marsanes
- Allogenes
- İsimsiz vahiy kitabı ya da ışığın bilgisi (Bruce Codex, 5. yüzyıl)
- Arkonların Tabiatı
- Pavlus'un Vahyi
Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Turner 2001.
- ^ Klijn 1977.
- ^ Schaff n.d.
- ^ Wisse 1981.
- ^ Broek 2013.
- ^ Meyer 2007.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Broek, Roelof van den (2013), Gnostic Religion in Antiquity, Cambridge University Press
- Hancock, Curtis L. (1991), "Negative Theology in Gnosticism and Neoplatonism", Wallis; Bregman (Ed.), Studies in Neoplatonism: Ancient and Modern, Volume 6, SUNY Press, ISBN 0-7914-1337-3
- Klijn, Albertus Frederik Johannes (1977), Seth: in Jewish, Christian and gnostic literature, BRILL
- Lardner, Nathaniel (1838), The works of Nathaniel Lardner
- Meyer, Marvin (2007), The Nag Hammadi Scriptures: International Edition
- Segal, Alan F. (2002), Two powers in heaven: early rabbinic reports about Christianity and Gnosticism, BRILL
- Schaff (n.d.), Ante-Nicene Fathers Volume 1
- Turner, John (1986), "Sethian Gnosticism: A Literary History", Nag Hammadi, Gnosticism and Early Christianity, 14 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Kasım 2018
- Turner, John D. (1992), "Gnosticism and Platonism: The Platonizing Sethian texts from Nag Hammadi in their Relation to Later Platonic Literature", Wallis, Richard T.; Bregman, Jay (Ed.), Neoplatonism and Gnosticism, SUNY Press, ISBN 0-7914-1338-1, 22 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Kasım 2018
- Turner, John D. (2001), Sethian Gnosticism and the Platonic Tradition, Presses Université Laval
- Wisse, Frederik (1981), "Stalking those elusive Sethians", Studies in the history of religions
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Turner, John D. (2001), "Chapter Seven: The History of the Sethian Movement", Sethian Gnosticism and the Platonic Tradition, Presses Université Laval
- Turner, John (1986), "Sethian Gnosticism: A Literary History", Nag Hammadi, Gnosticism and Early Christianity, 14 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Kasım 2018
- Turner, John D. (1992), "Gnosticism and Platonism: The Platonizing Sethian texts from Nag Hammadi in their Relation to Later Platonic Literature", Wallis, Richard T.; Bregman, Jay (Ed.), Neoplatonism and Gnosticism, SUNY Press, ISBN 0-7914-1338-1, 22 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Kasım 2018