Turhan Selçuk

Turhan Selçuk
Turhan Selçuk
	Karikatürist Turhan Selçuk
Doğum	30 Temmuz 1922; Milas, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	11 Mart 2010 (87 yaşında); İstanbul, Türkiye
Ölüm sebebi	Aort anevrizması yırtılması (ameliyat sonrası)
Milliyet	Türk
Meslek	Karikatürist
Dönem	1950'ler-1980'ler
Tanınma nedeni	Abdülcanbaz çizgi karakteri
Evlilik	Füruzan ; Ruhan Selçuk
Ödüller	Bordighera Altın Palmiye (1956) ; Gümüş Hurma (1962) ; İppocampo Ödülü (1970) ; Sanatçılar Birliği "Halkın Sanatçısı" Ödülü (1973) ; Vercelli Ödülü (1975) ; Gazeteciler Cemiyeti "Yılın Karikatürcüsü" Ödülü (1983) ; Sedat Semavi Vakfı Görsel Sanatlar Ödülü (1984) ; Cumhurbaşkanlığı Büyük Sanat Ödülü (1997)

Turhan Selçuk (30 Temmuz 1922,^[1] Milas - 11 Mart 2010, İstanbul), Türk karikatürist.

Sade çizgi ve yazısız karikatürleriyle tanınmıştır. 1953'ten itibaren baş karikatüristi olduğu Milliyet gazetesinde 1959 yılında yayınlamaya başladığı Abdülcanbaz serisinin Türk karikatür tarihinde önemli yeri vardır.^[2] Türkiye'de Semih Balcıoğlu ve Ferit Öngören ile beraber Karikatürcüler Derneği'nin kurucularındandır.^[3]

Yaşamı

1922'de Milas'ta ailenin üçüncü oğlu olarak doğdu.^[4] Babası Mehmet Kasım Selçuk, annesi Hikmet Selçuk'tur.^[5] Şark cephesinde savaşmış, Uşak cephesinde İstiklal Savaşı’na katılmış bir subay olan babasının görevi sebebiyle çocukluğunda Türkiye'nin birçok değişik yerinde bulundu.^[4] 1941 yılında Adana Erkek Lisesi'nden mezun oldu.^[5]

“

Bu çocuğu frenlemek icap ediyor, hem de her zaman... Ama o kadar zeki ve çalışkan ki, onu affetmeye hep meyilim vardır. Sınıfının birincisidir, tarihi çok iyi bilir, su gibi. Kendine güveni tamdır. Boyuna ‘Ben bilirim, ben yaparım’ diyor. Babası veya ben kulaklarını çekiştirdiğimiz zaman kızar, ‘Kaçarım, bir daha gelmem, böyle mi çocuk yola getirilir?’ diyor.^[4]

”

— Annesinin 1932'de yazdığı günlüğünden

1942 yılında İstanbul'a giderek Diş Tababet Mektebi'nde başladı ancak bu okuldaki eğitimini yarıda bıraktı. 1948'de İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi'ne kaydoldu ancak bu okuldaki eğitimini de tamamlamadı.^[5]

İlk karikatürleri 1941'de Adana'da yayınlanan Türk Sözü gazetesi ile İstanbul'da yayınlanan Kırmızı ve Beyaz, Şut spor dergilerinde yayınlandı. İlk olarak 1943'te Akbaba'da düzenli olarak karikatür yayımlayan sanatçı, 1945 yılında bir süre Tasvir gazetesinde karikatürcü ve ressam olarak çalıştı; 1948-1949 yıllarında Refik Halit Karay'ın çıkardığı Aydede'de çalıştı. 1949 yılında Yeni İstanbul gazetesinde baş çizer oldu ve karikatürleri birinci sayfada yayımlandı. Bu yıllarda Saul Steinberg'in yazısız karikatür anlayışına yönelmeye başladı.^[5] Aynı gazetede karikatürün tarihsel sürecini irdeleyen ve grafik mizah anlayışını savunan yazılar kaleme aldı.

İlk sergisini 1951 yılında açtı. Kardeşi İlhan Selçuk'la birlikte 41 Buçuk (1952) adlı dergiyi 15 sayı çıkardı; ardından Karikatür (1953) adlı dergiyi çıkardı.^[6]

Yeni Gazete, Akşam gazetelerinin ardından 1953 yılında Milliyet gazetesinde çalışmaya başladı. Aynı yıl ilk karikatür albümünü "Karikatür" adıyla yayımladı. 1954 yılı sonunda Milliyet gazetesinin baş karikatüristi oldu. Bu dönemde çizgi tarzını geometrik formlara dönüştürdü. 1954-1961 arasında Akis için de karikatürler çizdi. Kardeşi İlhan Selçuk ile Dolmuş (1956) mizah dergisini dönemin yeni yazısız karikatür anlayışıyla çıkardı. 1960'larda İtalyan mizah dergisi Il Travaso'nun kadrosuna dahil oldu. 1961'de haftalık politika dergisi Yön`de çizmeye başladı; 1962'de Turhan 62, 1964'te ise Hiyeroglif, 1969'da Hal ve Gidiş Sıfır karikatür derlemelerini yayımladı.^[7]

“

Zannederim ki Turhan şöhretini en çok hak etmiş tek beynelmilel kıymetimizdir. Nasıl da sessiz, nasıl da sakin, nasıl da rahat ve iddiasız görünüşlüdür. Aşamadıkları duvarları aşmış gibi görünmek için küstahlık zırhına bürünen ve boyuna namus lafı ederek piyasaya işporta malı yaveler sokan şamatacı cüceler yanında; onun sessizliği devliğinin alâmetifarikasıdır. Türkiye ötesi bir işi, Türkiye’nin içinde yapmanın zorluğunu takdir edersiniz. Turhan bu zorluğu dize getirmiş insandır.^[8]

”

— Çetin Altan, Turhan Selçuk hakkında değerlendirme yapıyor

Cumhuriyet gazetelerinde, Devrim, Toplum dergilerinde çizdi.

1957'de Milliyet gazetesinde çizmeye başladığı Abdülcanbaz dizisi ile tanınan sanatçının bu karakteri tiyatro ve sinemada da canlandırıldı. Ayrıca Abdülcanbaz 1991 yılında PTT tarafından bir posta pulu üzerinde resmedildi. Türkiye ve Avrupa'da birçok müzede karikatürleri sergilenen sanatçının "İnsan Hakları" konulu karikatür sergisi Avrupa Konseyi'nin önerisiyle ilk kez Strazburg’da açıldı ve dünyanın birçok ülkesinde sergilendi (1992-1997). "Barış ve Kitap" konulu karikatürü 1992'de Avrupa Konseyi'nin başlattığı kitap okuma kampanyasının afiş ve logolarında kullanıldı.

Çizer Turhan Selçuk, en son Cumhuriyet gazetesinde çizmekteydi. Acıbadem Maslak Hastanesi'nde karın içindeki aort damarının yırtılması nedeniyle ameliyat oldu. Bu ameliyat sonrasında yoğun bakıma kaldırılan Selçuk, 11 Mart 2010 tarihinde İstanbul'da öldü. Milas Belediyesi tarafından Turhan Selçuk anısına, "Uluslararası Turhan Selçuk Karikatür Yarışması" adı altında her yıl düzenli olarak ödüller verilmektedir.^[9]

Ödüller

PTT 1991 yılında “Türk Karikatür Sanatı” başlıklı seri kapsamında Turhan Selçuk'un yarattığı "Abdülcanbaz" çizgi karakterini konu alan bir posta pulu çıkarmıştı.^[10]

1956: Bordighera Altın Palmiye
1962: Gümüş Hurma
1970: İppocampo Ödülü
1973: Sanatçılar Birliği "Halkın Sanatçısı" Ödülü^[6]
1975: Vercelli Ödülü
1983: Gazeteciler Cemiyeti "Yılın Karikatürcüsü" Ödülü^[6]
1984: Sedat Simavi Vakfı Görsel Sanatlar Ödülü
1997: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü^[11]

Albümleri

1954: Turhan Selçuk Karikatür Albümü
1959: 140 Karikatür
1962: Turhan 62
1964: Hiyeroglif
1969: Hal ve Gidiş Sıfır
1979: Söz Çizginin

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2014.
^ "97'inci yaşında Turhan Selçuk'un anısına saygıyla..." Cunmhuriyet gazetesi, 30 Temmuz 2020. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
^ "Hürriyet gazetesi". 14 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2010.
^ ^a ^b ^c "Abdülcanbaz babasız kaldı". T24.com. 12 Mart 2010. 20 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021.
^ ^a ^b ^c ^d Aslan, Gonca Begüm. "Türkiye'de çizgi roman sanatının gelişim süreci içerisinde Turhan Selçuk'un yeri ve Abdülcanbaz". Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Grafik Tasarımı Anasanat Dalı yüksek lisans tezi, 2019. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
^ ^a ^b ^c Cumhuriyet Ansiklopedisi 1941-1960 s.299
^ Girgin, Çetin (11 Mart 2010). "HACI BEKTAŞ'IN TORUNU:TURHAN SELÇUK". odatv.com. 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021.
^ Altan, Çetin (17 Ağustos 1959). "Taş". köşeyazısı. Milliyet Gazetesi. s. 2. 20 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2021.
^ 6. Uluslararası Turhan Selçuk ödülleri belli oldu 26 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Cumhuriyet, Erişim tarihi: 21 Mayıs 2016
^ "ptt.gov.tr/pul/show/". 21 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2010.
^ "Yaşam öyküsü". 14 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2010.

Dış bağlantılar

Selçuk Turhan Lambiek sayfası8 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Google, Selçuk'un 98. doğum günü olan 30 Temmuz 2020 tarihinde Türkiye'den erişilen ana sayfasında onun çizgilerini 18 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Google Doodle'a taşımıştır.

[1] "Arşivlenmiş kopya". 23 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2014.

[cum97-2] "97'inci yaşında Turhan Selçuk'un anısına saygıyla..." Cunmhuriyet gazetesi, 30 Temmuz 2020. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.

[3] "Hürriyet gazetesi". 14 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2010.

[t24-4] "Abdülcanbaz babasız kaldı". T24.com. 12 Mart 2010. 20 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021.

[gonca-5] Aslan, Gonca Begüm. "Türkiye'de çizgi roman sanatının gelişim süreci içerisinde Turhan Selçuk'un yeri ve Abdülcanbaz". Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Grafik Tasarımı Anasanat Dalı yüksek lisans tezi, 2019. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.

[ref244-6] Cumhuriyet Ansiklopedisi 1941-1960 s.299

[7] Girgin, Çetin (11 Mart 2010). "HACI BEKTAŞ'IN TORUNU:TURHAN SELÇUK". odatv.com. 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021.

[altan-8] Altan, Çetin (17 Ağustos 1959). "Taş". köşeyazısı. Milliyet Gazetesi. s. 2. 20 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2021.

[9] 6. Uluslararası Turhan Selçuk ödülleri belli oldu 26 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Cumhuriyet, Erişim tarihi: 21 Mayıs 2016

[10] "ptt.gov.tr/pul/show/". 21 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2010.

[11] "Yaşam öyküsü". 14 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

g t d Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü sahipleri
1995-2009	Adalet Ağaoğlu, Burhan Doğançay, Şefika Kutluer (1995) Yekta Kara, Cahit Külebi, Arif Sağ (1996) Lütfi Ömer Akad, Hayrettin Karaca, Turhan Selçuk (1997) İstanbul Kültür Sanat Vakfı, Yıldız Kenter, Fikret Otyam (1998) Nevzad Atlığ, Turgut Özakman, Rengim Gökmen (1999) Halil İnalcık, Oktay Akbal, Ferruh Başağa, Ara Güler, Sevda - Cenap And Müzik Vakfı (2005) Turgut Cansever, Yaşar Kemal, Alâeddin Yavaşca (2008) Uğur Derman, Nuri Bilge Ceylan, Sakıp Sabancı Müzesi (2009)
2010-2014	Cemal Kafadar, Ergin İnan & İstanbul Modern Sanat Müzesi (2010) Semavi Eyice, Sezai Karakoç, Doğan Hızlan, Hasan Çelebi (2011) Zeugma Antik Kenti ve Zeugma Mozaik Müzesi, Selim İleri, Şükrü Hanioğlu, Ahmet Hatipoğlu (2012) Fuat Sezgin, Daron Acemoğlu, İskender Pala, Bekir Karlığa, Tarihi Kentler Birliği, Ahmet Kaya (2013) Hülya Koçyiğit, Niyazi Sayın, Alev Alatlı, Engin Akarlı, TDV İslâm Ansiklopedisi (2014)
2015-2020	Münir Özkul, Rasim Özdenören, Orhan Gencebay, Mehmet Genç, Hüseyin Kutlu, Cemil Meriç (2015) Mustafa Kutlu, Kemal Karpat, Erol Parlak, Şener Şen, Feridun Özgören, Süheyl Ünver (2016) İlber Ortaylı, Göksel Baktagir, Yavuz Turgul, Ali Toy, Selahattin Kara, Nurettin Topçu (2017) Mehmet İpşirli, Türker İnanoğlu, Erol Sayan, İzzet Keribar, Mehmet Âkif Ersoy (2018) Nuri Pakdil, MFÖ, Mesut Uçakan, Devrim Erbil, Fuat Başar, Doğan Kuban, Ahmet Yaşar Ocak, Ahmet Halûk Dursun (2019) Mehmet Çebi, Necmeddin Okyay, Sadettin Ökten, İsmail Kara, İbrahim Tenekeci, Derviş Zaim, Özdemir Erdoğan (2020)
2021-günümüz	Teoman Duralı, İdil Biret, Alev Ebuzziya, Cüneyt Arkın, Gürbüz Azak, Etem Çalışkan, İbrahim Manav, Kemal Tahir (2021) Âşık Veysel, Ajda Pekkan, Süleyman Saim Tekcan, Yılmaz Erdoğan, Ayla Algan, Hayrettin Karaman, Yavuz Bülent Bâkiler, Varol Yaşaroğlu, Ömür & Yunus Emre Akkor, Tan Sağtürk, Hilmi Şenalp, Sevan Bıçakçı, Gülbün Mesara (2022) Süleyman Uludağ, Ali Birinci, Emel Sayın, İlhami Atalay, Hasan Aycın, Sami Şekeroğlu, Refik Anadol, Sinan Genim, Nazan Bekiroğlu, Attilâ İlhan, Sâmiha Ayverdi, Barış Manço, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Muhsin Ertuğrul (2023)