Bitkoin
| Bitkoin inglizçä Bitcoin | |
 | |
| Tör |
Kriptografik aqça, tüläw sisteması |
|---|---|
| Avtor |
Satoşi Nakamoto |
| Yazılğan |
C++ telendä |
| Operatsion sistema | |
| Berençe çığarılış |
3.1.2009 |
| Soñğı yurama |
0.21.1 (3.5.2021) |
| Säxifä | |
| Bäyäse | |
Bitkoin (inglizçä Bitcoin: bit häm coin - täñkä) - piring tüläw sisteması, İnternet çeltärendä eşläwçe üzäkläşterelmägän kriptografik aqça.
Bitkoin sistemasında Üzäk bank bulmıy, alege aqçanı berkem idärä itmi.
Böten dönyada millionnar sanaqta matematik kriptografik ısullar yärdämendä bitkoinnar çığarıla.
Tranzaksiälär xaqında mäğlümat açıq.
Qaytmas ütkärelä torğan säwdä kileşüläre.
İke yaq arasında elektron tüläw aradaşçısız uza. Öçençe yaq - iminiät birüçe multi-imza yärdämendä cälep itärgä bula.
Bitkoinnar iäsennän tış berkem aqçasın faydalanmıyça qaldıra almıy.
Bitkoinnar kriptovalüta, virtual' aqça, tsifrlı aqça, elektron täñkä dip atala.
Elektron aqça almaşu onlayn-xezmäte yärdämendä bitkoin ğadi aqçağa almaşıp bula.
Cibärüçe üze ütkärelgän tüläw öçen cıyımnı bilgeli, läkin komissiä zurlığı tüläwne eşkärtü prioritetına yoğıntı yasıy. Maxsus programma cıyım zurlığın kiñäş itä, cıyımsız tüläw dä eşkärtelä, läkin eşkärtü waqıtı bilgesez häm bik ozaq bulırğa mömkin.
Sistemanıñ iñ möhim üzlege - üzäk idäräçese yuq.
Açıq çığış kod belän maxsus programma küp kenä sanaqlarda urnaştırıla häm cibärelgän programmalar üzara ber-ranglı çeltärgä totaşa, älege çeltärneñ här töyene tigez xoquqlı häm üzenä ber citärlek bula.
Däwlät yäki xosusıy oyışma sistema belän idärä itä almıy häm bitkoinnar sanın üzgärtä almıy.
Yaña bitkoinnar çığaru waqıtı aldan bilgele inde. Bitkoin kodında maksimum sanı bilgelängän: iñ zur sanı 21 million bitkoin bulaçaq.
Bitkoin 0.00000001 öleşe satoşi (bitkoin avtorı Satoşi Nakamoto xörmätenä) atalğan.
Taswir
Bitkоinnar maxsus Bloklar çılbırında (Blokçeyn, ing. Blockchain) imza törendä bar. Bloklar çılbırında açıq tördä barlıq tranzaksiälär häm bitkoin-adreslar kürsätelä, bitkoinnar çın iäse adresı kürsätelmi.
Här qullanuçı ECDSA algoritmı yärdämendä çiksez san par açqıçnı buldıra ala. Açqıç yärdämendä bitkoin adresı buldırıla häm tranzaksiä döreslege raslana, şulay uq tsifrlı imza bularaq qullanıla.
Ayırım tranzaksiälär maxsus blokta berläşterelä, blok xaqında mäğlümat açıq.
Här blokta elekke bloknıñ nomerı häm heş yazıla. Barlıq bloklar çılbırğa tözelä, älege çılbırda bitkoinnar belän bar operatsiälär turında mäğlümat bar.
Blokta berençe operatsiä avtomatik itep yasala häm bloknı buldıru öçen aqçalata büläk tapşıra. Tranzaksiälär çiratınnan bütän mäğlümat blokta yazıla.
Maxsus kriptografik funksiä SHA-296 yardämendä heş itelä. Heş näticäse bilgelängän sannan kim bulırğa tieş. Ber blok 10 minutta yasala.
Kiräkle heş tabılğanda çeltärneñ töyene bütän töyennärgä tikşerü öçen bloknı cibärä.
Çirattağı bloknı östägän keşe aqçalata tüläw ala.
Çığaru
Bitkoinnar sanaqlar isäpläw yegärlege yärdämendä çığarıla. Bitkoinnar çığaru - maining (ing. mining) dip atala.
Här blok yasaw öçen sistema büläk itep tüli. 210 000 blok yasawdan soñ (4 yılda ber tapqır) aqçalata tüläw ike tapqır kimi: 50 bitkoin → 25 → 12,5 → ….
2012 yıldan 25 btc, 2016 yıldan 12.5 btc tülänä.
2017 yılnıñ martında 1 bitkoin 1250 artıq dollarğa citte häm altın unsiä bäyäsen arttırıp ütäde. 2017 yılnıñ avgustında mizgeldä bitkoin 4430 USD citte.
Yapunstan, AQŞ häm Qıtay watandaşları bitkoinnı töp qullanuçılar, şuña kürä bitkoin bäyäse arta häm bik üzgärüçän.
Bitkoin-Yena belän säwdä itü 46%, Bitkoin-USD belän - 25%, Bitkoin-Yuan belän - 12% täşkil itä (2017). Soñğı üseşe Yapunstannıñ bitkoinğa küp yena küçerüe belän bäyle.
Qayber illärdä bitkoin satu-alu bankomatları açıldı.
2017 yılnıñ 1 avgustında qayber Qıtay maynerları "bitkoin-igezäk" - "Bitcoin Cash" BCC buldıra, bu yaña kriptoaqcha altkoin bulıp sanala. Älege bülgälü çaraları "hard-fork" dip atala.
Tatarstanda
2017 yılnıñ avgustınnan Qazanda ber kalianxanä bitkoin belän tüläwlär qabul itä başlağan.[1]
Биткойн һәм законнар
Барлык илләр дә криптограммаларны төрлечә кабул итәләр һәм аларны төрлечә көйләргә тырышалар.
Россиядә, 2021 елдан башлап, компанияләргә биткойннарда түләүләрне рөхсәт итмәгән закон бар, һәм гади кулланучылар өчен салым гадәти керем салымы итеп билгеләнә. Бу криптокуранс әйләнеше елына 600 000 сумнан арткан кешеләргә түләнергә тиеш.
Sıltamalar
- http://www.bitcoin.org Рәсми сәхифә
- Биткоин турында 5 сорауга гади җавап
- Русскоязычный информационный ресурс о сети Bitcoin
- Котировка биткойна на крупных площадках обмена 2017 елның 10 март көнендә архивланган.
- Карта мест где принимают биткойны
- Что такое Закрытый ключ Bitcoin(үле сылтама)
- Bitcoin: The political ‘virtual’ of an intangible material currency // International Journal of Community Currency Research VOLUME 17 (2013) SECTION A 8
- ↑ https://www.business-gazeta.ru/news/354472 Кальянная Казани начала принимать к оплате биткоины