Тозлак

Тозлак
Тозлак
Халыкара фәнни исем	Salsola L., 1753
Таксономик ранг	ыру
Югарырак таксон	Солянковые[d]
Таксономик төр	S. kali[d]
Шушы чыганакларда тасвирлана	Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 25(2)[d], The Domestic Encyclopædia; Or, A Dictionary Of Facts, And Useful Knowledge[d] һәм Энциклопедический словарь Гранат[d]
Нәрсәнең чыганагы	salsoline alkaloids[d]
	Тозлак Викиҗыентыкта

Тозлак (лат. Sálsola) — Амарантчалар (Amaranthaceae) семьялыгына керүче үсемлекләр ыругы. Ыруг вәкилләре арасында үләннәр, ярымкуаклар, куак һәм агачлар очрый.

Таралу

Алар Европа, Азия һәм Африкада таралган. Тозлаклар нигездә тигезлектә, коры һәм тозлы туфракларда, чүлләр һәм ярымчүлләрдә үсәләр. Америка һәм Австралиягә читтән кергән үсемлек.

Татарстан территориясендә 2 төре бар: калкулык тозлагы (Salsola collina) һәм курай тозлагы (Salsola tragus) – ара-тирә барлык районнарда да очрыйлар. Далаланган тау битләрендә, көтүлекләрдә, чүпле урыннарда, юл буйларында үсә.

Элек бу ыругны Алабутачалар семьялыгына керткәннәр.

Ботаник тасвирлау

10-100 см биеклектәге үсемлек. Сабагы тармакланган. Яфраклары тар, чиратлашып урнашкан. Чәчәкләре ике җенесле, чәчәк төркеме куентылы башак. Җимеше – канатча. Июль-сентябрьдә чәчәк ата. Җимешләре август-октябрьдә өлгерә. Орлыктан үрчиләр.

Куллану

Калкулык тозлагының җир өсте өлешләрендә сапониннар, алкалоидлар, калий тозлары, натрий бар.

Халык медицинасында үлән төнәтмәсе бөер, бавыр һәм йөрәк авыруларын дәвалауда кулланыла.

Курай тозлагы – терлек азыгы.^[7]

Төрләр

Ыругта 65 төр бар^[8]:

Искәрмәләр

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Линней К. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium — 5 — Стокһолм: 1754. — doi:10.5962/BHL.TITLE.746
https://wikidata.org/wiki/Track:Q1754https://wikidata.org/wiki/Track:Q1043https://wikidata.org/wiki/Track:Q40975586
↑ ^2,0 ^2,1 Linnaeus C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856106https://wikidata.org/wiki/Track:Q1043https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856050
↑ ^3,0 ^3,1 Appendix III: Conserved, protected, and rejected names of genera and subdivisions of genera // International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code) / мөхәррир N. J. Turland, J. H. Wiersema, F. Barrie һ.б. — 2018. — ISBN 978-3-946583-16-5
https://wikidata.org/wiki/Track:Q2402203https://wikidata.org/wiki/Track:Q56701992https://wikidata.org/wiki/Track:Q123950https://wikidata.org/wiki/Track:Q65706483https://wikidata.org/wiki/Track:Q2460091https://wikidata.org/wiki/Track:Q5933290
↑ ^4,0 ^4,1 Akhani H., Roalson E. H., Edwards G. Diversification of the old world Salsoleae s.l. (Chenopodiaceae): Molecular phylogenetic analysis of nuclear and chloroplast data sets and a revised classification // International Journal of Plant Sciences — University of Chicago Press, 2007. — ISSN 1058-5893; 1537-5315 — doi:10.1086/518263
https://wikidata.org/wiki/Track:Q1814982https://wikidata.org/wiki/Track:Q21727732https://wikidata.org/wiki/Track:Q5835645https://wikidata.org/wiki/Track:Q21727792https://wikidata.org/wiki/Track:Q5903221https://wikidata.org/wiki/Track:Q2070198
↑ ^5,0 ^5,1 Wilson K. L. Report of the General Committee: 20 // Taxon: Official News Bulletin of the International Society for Plant Taxonomy — Utrecht: IAPT, Wiley, 2017. — ISSN 0040-0262; 1996-8175 — doi:10.12705/664.15
https://wikidata.org/wiki/Track:Q42107919https://wikidata.org/wiki/Track:Q2247653https://wikidata.org/wiki/Track:Q803https://wikidata.org/wiki/Track:Q1479654https://wikidata.org/wiki/Track:Q2003024https://wikidata.org/wiki/Track:Q5958129
↑ ^6,0 ^6,1 Freitag H., Mosyakin S. L. (2323) Proposal to conserve the name Salsola (Chenopodiaceae s.str.; Amaranthaceae sensu APG) with a conserved type // Taxon: Official News Bulletin of the International Society for Plant Taxonomy — Utrecht: IAPT, Wiley, 2014. — ISSN 0040-0262; 1996-8175 — doi:10.12705/635.15
https://wikidata.org/wiki/Track:Q28948899https://wikidata.org/wiki/Track:Q6125263https://wikidata.org/wiki/Track:Q2247653https://wikidata.org/wiki/Track:Q276910https://wikidata.org/wiki/Track:Q1479654https://wikidata.org/wiki/Track:Q2003024https://wikidata.org/wiki/Track:Q803
↑ https://tatarica.org/tat/razdely/priroda/rastitelnost/tozlak Онлайн - энциклопедия Tatarica
↑ Salsola (en). Plants of the World Online. әлеге чыганактан 2021-10-27 архивланды. 2021-07-15 тикшерелгән.

Әдәбият

Salsola // Ботанический словарь / сост. Н. И. Анненков. — СПб.: Тип. Имп. АН, 1878. — XXI + 645 с.
Солянка // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.

Колючка, растение из семейства маревых // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.

Солянка // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

Сылтамалар

Salsola (англ.): сведения о таксоне на сайте Tropicos.
Солянка на сайте USDA NRCS(ингл.) Проверено 24 января 2009 г.

[_55bda7c5a60207cc-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Линней К. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium — 5 — Стокһолм: 1754. — doi:10.5962/BHL.TITLE.746
https://wikidata.org/wiki/Track:Q1754https://wikidata.org/wiki/Track:Q1043https://wikidata.org/wiki/Track:Q40975586

[_41deba8b4f1af46c-2] 2,0 ^2,1 Linnaeus C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856106https://wikidata.org/wiki/Track:Q1043https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856050

[_31099c84f79925cc-3] 3,0 ^3,1 Appendix III: Conserved, protected, and rejected names of genera and subdivisions of genera // International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code) / мөхәррир N. J. Turland, J. H. Wiersema, F. Barrie һ.б. — 2018. — ISBN 978-3-946583-16-5
https://wikidata.org/wiki/Track:Q2402203https://wikidata.org/wiki/Track:Q56701992https://wikidata.org/wiki/Track:Q123950https://wikidata.org/wiki/Track:Q65706483https://wikidata.org/wiki/Track:Q2460091https://wikidata.org/wiki/Track:Q5933290

[_4f4339de9d28d5de-4] 4,0 ^4,1 Akhani H., Roalson E. H., Edwards G. Diversification of the old world Salsoleae s.l. (Chenopodiaceae): Molecular phylogenetic analysis of nuclear and chloroplast data sets and a revised classification // International Journal of Plant Sciences — University of Chicago Press, 2007. — ISSN 1058-5893; 1537-5315 — doi:10.1086/518263
https://wikidata.org/wiki/Track:Q1814982https://wikidata.org/wiki/Track:Q21727732https://wikidata.org/wiki/Track:Q5835645https://wikidata.org/wiki/Track:Q21727792https://wikidata.org/wiki/Track:Q5903221https://wikidata.org/wiki/Track:Q2070198

[_ee4dd133831d4ded-5] 5,0 ^5,1 Wilson K. L. Report of the General Committee: 20 // Taxon: Official News Bulletin of the International Society for Plant Taxonomy — Utrecht: IAPT, Wiley, 2017. — ISSN 0040-0262; 1996-8175 — doi:10.12705/664.15
https://wikidata.org/wiki/Track:Q42107919https://wikidata.org/wiki/Track:Q2247653https://wikidata.org/wiki/Track:Q803https://wikidata.org/wiki/Track:Q1479654https://wikidata.org/wiki/Track:Q2003024https://wikidata.org/wiki/Track:Q5958129

[_0fe659d23e04e099-6] 6,0 ^6,1 Freitag H., Mosyakin S. L. (2323) Proposal to conserve the name Salsola (Chenopodiaceae s.str.; Amaranthaceae sensu APG) with a conserved type // Taxon: Official News Bulletin of the International Society for Plant Taxonomy — Utrecht: IAPT, Wiley, 2014. — ISSN 0040-0262; 1996-8175 — doi:10.12705/635.15
https://wikidata.org/wiki/Track:Q28948899https://wikidata.org/wiki/Track:Q6125263https://wikidata.org/wiki/Track:Q2247653https://wikidata.org/wiki/Track:Q276910https://wikidata.org/wiki/Track:Q1479654https://wikidata.org/wiki/Track:Q2003024https://wikidata.org/wiki/Track:Q803

[7] ttps://tatarica.org/tat/razdely/priroda/rastitelnost/tozlak Онлайн - энциклопедия Tatarica

[8] Salsola (en). Plants of the World Online. әлеге чыганактан 2021-10-27 архивланды. 2021-07-15 тикшерелгән.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]