Солижон Шарипов

Солижон Шакирович Шарипов — учувчи ва фазогир. Биринчи қирғизистонлик ўзбек фазогири. У 1981-йилда Узган шаҳридаги ўрта мактабни тугатгач Андижон шаҳридаги ПТУда ўқишни бошлаган. 1987-йили Солижон Шарипов Украинанинг Ҳарков шаҳридаги авиация мактабини тугатган. 1992-йилнинг 24-апрел куни космонавтлар отрядига қабул қилинган. 1998-йилнинг 23-январида Американинг („Спаcе шуттле эндеавор“) космик кемасида фазога учган. Шу йилнинг 31-январ куни 9 суткадан сўнг, муваффақиятли тарзда ерга қўнган. 2004-йилнинг 14-октабрида Солижон Шарипов „МКС бортинжинери“ ва „Союз ТМА 5“ космик кемасида командир сифатида иккинчи марта орбитага учган. У билан бирга Рус космонавти Юрий Шаргин ва НАСА астронаути Лерой Чиао бўлган. 192 сутка мобайнида Солижон Шарипов икки бор очиқ коинотга чиққан. Умумий вақти 10 соат. 2005-йилнинг 25-апрел куни улар муваффақиятли равишда ерга қўнишган. Солижон Шарипов Россия Федерацияси, Қирғизистон ва Ўзбекистон Республикаларининг халқ қаҳрамони ҳисобланади. У бугунги кунда Россианинг қуролли кучлари сафида полковник унвонига эга. Россиянинг (золотая звезда) Қирғизстон республикасининг (Акшумкар) ордени ва Ўзбекистон Республикасининг (Амир Темур, Буюк хизматлари учун) каби медаллар билан тақдирланган. Ундан ташқари Солижон Шарипов Россиянинг Қуролли Кучлари ва НАСАнинг (спаcе флигҳт медал) орденларига ҳам лойиқ деб топилган.

Россия Федерацияси (РФ) космонавт-учувчиси (1998), Америка астронавти (1998), миллати ўзбек. Харков номидаги олий ҳарбий авиация учувчилар билим юртини тамомлаган (1987). Товушдан тезлигидан юқори тезликдаги самолётларни бошқарган (Жами 950 соат учган). 1990-йилдан Россия Федерацияси Космонавтлар тайёрлаш марказининг космонавтлар отрядида фаолият олиб борган. „Мир“ орбитал кемасида парвоз қилиш дастури бўйича космонавтлар гуруҳи таркибида тайёргарлик кўрган (1992-97), „Мир“ (ЭО27, ЭО28), „Союз ТМ29“, „Союз ТМ30“ космик кемаларининг дублёр экипажи таркибида бўлган (1998—2000), Жонсон номидаги космик марказда (АҚСҲ) СТС89 экипажи таркибидаги тайёргарликлардан ўтган (1997-98). 1998-йил 1-февралда АҚШнинг „Эндевор“ (СТС89) космик кемасида парвоз қилган (6 та Америка фазогири билан бирга, АҚСҲ, Флорида штати, Канаверал космодроми). Бу кема Россиянинг „Мир“ орбитал кемасига туташтирилган ва рус космонавтлари А. Соловев ва П. Виноградов, америка астронавти Д. Вулф билан бирга Шарипов ҳам „Мир“ бортида ишлаган. 2004-йил октабр ойида Россиянинг махсус космик кемасида 10-халқаро космик экипаж аъзолари — Америка астронавти Лерой Чиао ва рус космонавта Юрий Шаргин билан бирга Бойқўнғир космодромидан (Қозоғистон) очиқ коинотга парвоз қилган. Бу космик кема космосга аввал учирилган Халқаро космик стансия (ХКС)га туташтирилади ва Лерой Чиао, Ю. Шаргин ва С. Шарипов узоқ муддат ишлаш учун Халқаро космик стансияга ўтишади. Бундан кейин, Халқаро космик стансиядаги олдинги экипаж ерга қайтиб тушади. Шарипов кўрсатган самарали меҳнатлари учун Қирғизистон Республикаси Қаҳрамони (1998), Ўзбекистон Республикасининг „Буюк хизматлари учун“ ордени билан мукофотланган (1998).

Шахсий ҳаёт

Шарипов Қирғизистон Республикасининг биринчи космонавти, келиб чиқиши ўзбек миллатига бориб тақалади. Надежда Мавляновна Шарипова билан турмуш қурган. Уларнинг бир қизи, 1988 йилда туғилган Шарипова Нигара Салижановна ва бир ўғли, 1992 йилда туғилган Шарипов Жахонгир Салижанович бор. Шарипов футболни ва китобхонликни яхши кўради. Ҳозирги кунда Солижон Шарипов Ўзган шаҳрида истиқомат қилади.

Таълим

Шарипов 1987-йилда Совет Ҳарбий-ҳаво кучларининг учувчилар мактабини тамомлаган. 1994-йилда Москва давлат университетининг картография факултетини битирган.

Мукофот ва унвонлар

Россия Федерациясининг учувчи-космонавти (1988), Қирғизистон Республикаси Қаҳрамони (Қирғизистон Республикасининг Батрий) (1998). У Қирғизистон Республикаси Қаҳрамони Олтин Юлдузли медали (Оқ Шумкар медали, 1998), Россия Федерацияси Ҳарбий-ҳаво кучлари медаллари ва НАСА космик парвоз медали (1998) билан тақдирланган 2005 йил 20 апрелда Қирғизистон Республикаси Салижон Шарипов тасвири туширилган почта маркасини муомалага чиқарди.

Тажриба

Шарипов 1987 йилда Ҳарбий ҳаво кучлари учувчилар мактабини тамомлагач, учувчи-инструктор бўлиб ишлаган ва саккиз нафар талабага дарс берган. У 950 соатдан ортиқ парвоз вақтини қайд этган. МиГ-21 ва Л-39 самолётларида учиш тажрибасига ҳам эга.

Космонавтика соҳасидаги иш фаолияти

Гагарин номидаги Космонавтларни тайёрлаш маркази (ГКТМ) томонидан танланган Шарипов 1990 — йилда космонавт-номзод бўлди. 1992-йилда у умумий космик тайёргарликни тугатади ва 1992 йил 11 мартда синов космонавти бўлади. Гуруҳ аъзоси сифатида тўлиқ тайёргарлик курсини тамомлайди. Экипаж командири сифатида „Мир“ номли космик парвозларда қатнашади. 1997-йил августдан 1998-йил январига қадар Жонсон космик марказида СТС-89 экипажи аъзоси сифатида тайёргарликдан ўтади.

СТС-89

Шарипов СТС-89 (1998 йил 22-31 январ) экипажида миссия бўйича мутахассис бўлиб ишлаган, саккизинчи Шуттле-Мир ўрнатиш миссияси давомида экипаж 8000 фунтдан ортиқ илмий асбоб-ускуналар, логистика воситалари ва сувни Спаcе Шуттле Эндеавоур компаниясига ўтказган. АҚШ астронавтининг бешинчи ва охирги алмашинувида СТС-89 Энди Томасни Мирга етказди ва Девид Вулф билан қайтиб келади. Миссия давомийлиги 8 кун 19 соат 47 сония бўлиб, Ернинг 138 та орбитасида 3,6 миллион мил йўл босиб ўтади.

Биографияси

Ўш (вилоят)нинг Ўзган шаҳрида тавалуд топган, миллати — ўзбек.