Walonreye : Diferince etur modêyes

Navigation interactive dans l’historique

← Diferinces des candjmints di dvant

Contenu supprimé Contenu ajouté

VisuelWikicode

Intégrés

Dierinne modêye å 15 octôbe 2023 à 21:58

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Walonreye », loukîz cial.

Waloneye / Walonreye
Wallonie
Wallonien

(Detays)

divize nåcionåle : Walon todi !

Francès eyet Almand

- Totåle
- % aiwe

16.901 km² ^[1]

Populåcion

- Totåle (2018)
- Dinsité

- 3 624 337 dimorants^[2]
- $3624337\div 16901=214,44$

dimorants/km²

Imne nåcionå

Li Tchant des Walons

Po des linwincieusès racsegnes sol mot "Walonreye", alez s' vey sol Wiccionaire

Li Walonreye u Waloneye, c' est l' mitan nonnrece del Beldjike.

Mwaissès dnêyes

Politicmint, elle est rprezintéye pa l' institucion politike k' a stî lomêye oficirmint, on tins^[3], Redjon^[4] walone^[5] po tot çou ki compete di l' economeye, et totes sôres d' ôtès sacwès, apus ki l' acsegnmint eyet l' culteure, ki sont moennés pal Federåcion Walonreye-Brussele (u Kiminålté francesse) pol redjon francès-cåzante eyet l' kiminålté tîxhon-cåzante po les comenes avou l' almand come lingaedje oficir).

Les dmanants del Walonreye sont lomés Walons.

El Beldjike redjonålijheye, li Walonreye respond al Flande eyet l' Redjon Brusselwesse.

L' essegne del Walonreye, c' est l' Cok walon.

L' ime del Waloneye, c' est l' Tchant des Walons.

Politike linwistike

Li Walonreye a deus lingaedjes oficirs, li francès eyet l' almand, tchake dins s' redjon, såf po çou k' est des institucions, insi metans l' almand est oficir å Pårlumint walon, wice k' i gn a des såles po des ratourneus.

Mins l' politike linwistike prôpmint dit ni compete nén å Govienmint walon, mins åzès govienmints des kiminåltés; çou ki fwait ki les lingaedjes do payis come li walon n' ont pont d' aspoya oficir.

Linwincieuzmint, les lingaedjes cåzés el Walonreye sont les deus lingaedjes oficirs, li francès (sol cåzu tot l' teritwere) eyet l' almand (sol teritwere del Kiminålté tîxhon-cåzante); eyet les shijh lingaedjes do payis, li walon, k' est ki rascovere li pus grand boket (li Walonreye walon-cåzante), li picård, li tchampnwès, l' lorin, li lussimbordjwès eyet l' ripouwaryin.

Djeyografeye

Provinces

Aiwes

Li Walonreye est a tchvå sol mîtrin cours di Mouze, et so Sambe (mins ki n' est li vî vî coraedje di Mouze).

Istwere

E 13inme sieke, li teritwere del Walonreye d' asteure esteut pårti inte li Principåté d' Lidje, li Conteye di Nameur, li Dutcheye del Braibant, li Conteye do Hinnot, li Dutcheye do Lussimbork, li Principåté di Ståvleu-Måmdey, li Dutcheye do Limbork, li Conteye di Dålem.

Economeye

Eploye

E 2003, gn aveut 96 åcint des eterprijhes k' avént moens di 50 djins. Ûtante-deus åcint avént moens di 10 djins. Gn aveut k' 680 societés k' eployént dipus d' 200 djins, metowes purade so Lidje et sol Hinnot. Cwarante-nouv djins so 100 estént eployîs (-eyes) dins des eterprijhes, 31 so 100 a l' Estat, et 20 so 100 estént a leu boûsse. Li Flande aveut, li minme anêye, bråmint moens di djins a l' Estat (20 åcint).

Amontaedje d' eterprijhes

Si on louke li porcintaedje des amonteu(se)s d' eterprijhes eneviè li totå des bouteus dins les payis d' l' OCDE, on voet k' el Walonreye avou ses 3,6 djins so 100 k' ont amonté leu prôpe pordjet po wangnî leu crosse, est lon padrî des payis come les Estats-Unis (10,5), l' Irlande (9,1), k' elle est å cou d' Almagne (5,2) et des Bas-Payis (4,6), mins k' ele bate li France (3,2), li Flande (2,6), li Rûsseye (2,5) eyet l' Djapon (1,8).^[6]

Tchômaedje

Li Walonreye a on pus gros porcintaedje di foû-posse kel Flande, mins elle a moens di tchômeu k' Brussele, dispu 1993.

Rivnou par djin

Li rivnou par djin e 2004 esteut di 12.357 uros (disconte di 14.026 € pol Flande et 11.309 € po Brussele).

Vicance

So totes li stindêye del Walonreye, sins waitî les lingaedjes do payis, gn a des dujhances ki sont les minmes.

Amagnîs et abwessons tipikes

Bråmint des amagnîs et abwessons pår walons, c' est des cofrereyes k' endè fwaiynut li rclame.

Amuzmints

les dicåces.

Hårdêyes divintrinnes

Hårdêyes difoûtrinnes

On hagnon sol Walonreye dins l' eciclopedeye "Knol" (en inglès, pa Stéphane Dohet)
Li Walonreye so ene waibe des spotchîs peupes d' Urope

Sourdant

Commons

I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou Walonreye .

↑ https://www.iweps.be/indicateur-statistique/densite-de-population/
↑ https://www.iweps.be/indicateur-statistique/densite-de-population/
↑ di 1980 a 2010, a ene barbôjhe près. 1980 corespond a li lwè speciåle k' askepeye li pårlumint eyet l' govienmint walons; e 2010, c' est on decidaedje do minisse-prezidint Rudy Demotte come cwè i rfaleut lomer li "Redjon walone" "Walonreye", po simplifyî l' comprindaedje a l' etrindjir.
↑ li mot «redjon» n' egzistêye nén dins les motîs walons do 20inme sieke. Adon, on l' a djusse siervou dizo ene cogne francijheye «réjion», «réjîyon». Li rwalonijhaedje «redjon» a stî fwait esprès po lomer les noveles intités del Beldjike, mins soune må ås «viyès orayes» walones.
↑ Li Redjon walone, c' esteut on lomaedje administratif del Walonreye, ki n' est pus veyou foirt voltî å djoû d' ouy. Ca gn a ene lete toûnrece, ahivêye på minisse-prezidint Rudy Demotte, ki rlome ciste intité la, tot biesmint, "Walonreye". Aprume po ene meyeuse atôtchance et comprindaedje pa les etrindjirs, pol comiece difoûtrin.
↑ Gazete di Brussele «L'Echo», diviè 2005

[1] ttps://www.iweps.be/indicateur-statistique/densite-de-population/

[2] ttps://www.iweps.be/indicateur-statistique/densite-de-population/

[3] 1980 a 2010, a ene barbôjhe près. 1980 corespond a li lwè speciåle k' askepeye li pårlumint eyet l' govienmint walons; e 2010, c' est on decidaedje do minisse-prezidint Rudy Demotte come cwè i rfaleut lomer li "Redjon walone" "Walonreye", po simplifyî l' comprindaedje a l' etrindjir.

[4] t «redjon» n' egzistêye nén dins les motîs walons do 20inme sieke. Adon, on l' a djusse siervou dizo ene cogne francijheye «réjion», «réjîyon». Li rwalonijhaedje «redjon» a stî fwait esprès po lomer les noveles intités del Beldjike, mins soune må ås «viyès orayes» walones.

[5] Li Redjon walone, c' esteut on lomaedje administratif del Walonreye, ki n' est pus veyou foirt voltî å djoû d' ouy. Ca gn a ene lete toûnrece, ahivêye på minisse-prezidint Rudy Demotte, ki rlome ciste intité la, tot biesmint, "Walonreye". Aprume po ene meyeuse atôtchance et comprindaedje pa les etrindjirs, pol comiece difoûtrin.

[6] Gazete di Brussele «L'Echo», diviè 2005

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Roye 1: / Roye 1: @@
+{{po=}}
 {| style="margin: 0 0 1em 1em" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px"
 |+<font size="+1">'''Waloneye''' / '''Walonreye'''<br>
@@ Roye 22: / Roye 23: @@
 | align=center colspan=2|[[Imådje:Map of Wallonia.png|none|150px|]]
 |-
-|[[Lingaedje oficir]]   || [[francès]] eyet [[almand]]
+|[[Lingaedje oficir]]   || [[Francès]] eyet [[Almand]]
+|-
+|[[Lingaedje coinrece]]
+|[[Gåmès]]
+[[Lussimbordjwès (lingaedje)|Lussimbordjwès]]
+[[Picård (lingaedje)|Picård]]
+[[Tchampnwès (lingaedje)|Tchampnwès]]
+[[Walon (lingaedje)|Walon]]
 |-
 |[[Mwaisse-veye]]       || [[Nameur]]
 |-
-|[[Djivêye des prumîs minisses del Waloneye|Minisse-prezidint]]    || [[Rudy Demotte]]
+|[[Djivêye des prumîs minisses del Waloneye|Minisse-prezidint]]    || [[Willy Borsus]]
 |-
 |[[Sitindêye]]
@@ Roye 32: / Roye 43: @@
 <br>&nbsp;- % aiwe
 |<!--[[Djivêye des payis, d' après leu stindêye|Classé Xinme]]-->
-<br> 16.844&nbsp;[[kilomete cwåré|km²]]
+<br> 16.901&nbsp;[[kilomete cwåré|km²]] <ref>https://www.iweps.be/indicateur-statistique/densite-de-population/</ref>
 <br>
 |-
 |[[Populåcion]]
-<br>&nbsp;- Totåle ([[2008]])
+<br>&nbsp;- Totåle ([[2018]])
 <br>&nbsp;- [[Dinsité di populåcion|Dinsité]]
 |<!--[[Djivêye des payis, d' après leu populåcion|Classé Xinme]]-->
-<br>  3 456 775&nbsp;dimorants
+<br>  - 3 624 337&nbsp;dimorants<ref>https://www.iweps.be/indicateur-statistique/densite-de-population/</ref>
+<br>  - <math>3624337 \div 16901 = 214,44</math>
-<br>  205,22&nbsp;djins/km² <!--
+dimorants/km²<!--
 |-
 |[[Indepindince]]
@@ Roye 61: / Roye 74: @@
 -->
 |}
-{{po=}}
+{{Wiccionaire|Walonreye}}
 Li '''Walonreye''' u '''Waloneye''', c' est l' mitan [[Nonne (costé del Daegne)|nonnrece]] del [[Beldjike]].
+== Mwaissès dnêyes ==
-Politicmint, elle est rprezintéye pa l' institucion politike k' a stî lomêye oficirmint, on tins<ref>(1980-2010, a ene barbôjhe près. 1980 corespond a li lwè speciåle k' institowe li pårlumint eyet l' govienmint walons; 2010, on decidaedje do minisse-prezidint [[Rudy Demotte]] k' i rfaleut lomer li "Redjon walone" "Walonreye", po simplifyî l' comprindaedje a l' etrindjir.</ref>, '''Redjon'''<ref>li mot «[[Wikt:redjon|redjon]]» n' egzistêye nén dins les [[motîs walons]] do 20inme sieke. Adon, on l' a djusse siervou dizo ene cogne francijheye «réjion», «réjîyon». Li rwalonijhaedje «redjon» a stî fwait esprès po lomer les noveles intités del Beldjike, mins soune må ås «viyès orayes» walones.</ref> '''walone'''<ref>Li '''Redjon walone''', c' esteut on lomaedje administratif del [[Walonreye]], ki n' est pus veyou foirt voltî å djoû d' ouy. Ca gn a ene lete toûnrece, ahivêye på minisse-prezidint [[Rudy Demotte]], ki rlome ciste intité la, tot biesmint,  "Walonreye". Aprume po ene meyeuse [[atôtchance]] et comprindaedje pa les etrindjirs, pol [[comiece difoûtrin]].</ref> po tot çou ki compete di l' economeye, et totes sôres d' ôtès sacwès, apus ki l' acsegnmint eyet l' culteure, ki sont moennés pal [[Federåcion Walonreye-Brussele]] (u ''Kiminålté francesse'') pol redjon francès-cåzante eyet l' [[kiminålté tîxhon-cåzante]] po les comenes avou l' [[almand]] come [[lingaedje oficir]]).
+Politicmint, elle est rprezintéye pa l' institucion politike k' a stî lomêye oficirmint, on tins<ref>di 1980 a 2010, a ene barbôjhe près. 1980 corespond a li lwè speciåle k' askepeye li pårlumint eyet l' govienmint walons; e 2010, c' est on decidaedje do minisse-prezidint [[Rudy Demotte]] come cwè i rfaleut lomer li "Redjon walone" "Walonreye", po simplifyî l' comprindaedje a l' etrindjir.</ref>, '''Redjon'''<ref>li mot «[[Wikt:redjon|redjon]]» n' egzistêye nén dins les [[motîs walons]] do 20inme sieke. Adon, on l' a djusse siervou dizo ene cogne francijheye «réjion», «réjîyon». Li rwalonijhaedje «redjon» a stî fwait esprès po lomer les noveles intités del Beldjike, mins soune må ås «viyès orayes» walones.</ref> '''walone'''<ref>Li '''Redjon walone''', c' esteut on lomaedje administratif del [[Walonreye]], ki n' est pus veyou foirt voltî å djoû d' ouy. Ca gn a ene lete toûnrece, ahivêye på minisse-prezidint [[Rudy Demotte]], ki rlome ciste intité la, tot biesmint,  "Walonreye". Aprume po ene meyeuse [[atôtchance]] et comprindaedje pa les etrindjirs, pol [[comiece difoûtrin]].</ref> po tot çou ki compete di l' economeye, et totes sôres d' ôtès sacwès, apus ki l' acsegnmint eyet l' culteure, ki sont moennés pal [[Federåcion Walonreye-Brussele]] (u ''Kiminålté francesse'') pol redjon francès-cåzante eyet l' [[kiminålté tîxhon-cåzante]] po les comenes avou l' [[almand]] come [[lingaedje oficir]]).
 Les dmanants del Walonreye sont lomés '''Walons'''.
@@ Roye 74: / Roye 90: @@
 L' ime del Waloneye, c' est l' [[Tchant des Walons]].
+==Politike linwistike==
-{{Wiccionaire|Walonreye}}
-== Politike linwistike ==
 Li Walonreye a deus lingaedjes oficirs, li [[francès]] eyet l' [[almand]], tchake dins s' redjon, såf po çou k' est des institucions, insi metans l' almand est oficir å [[Pårlumint walon]], wice k' i gn a des såles po des ratourneus.
 Mins l' politike linwistike prôpmint dit ni compete nén å Govienmint walon, mins åzès govienmints des kiminåltés; çou ki fwait ki les lingaedjes do payis come li walon n' ont pont d' aspoya oficir.
-Linwincieuzmint, les [[Sitouwåcion linwistike del Walonreye|lingaedjes cåzés el Walonreye]] sont les deus lingaedjes oficirs, li francès (sol cåzu tot l' teritwere) eyet l' almand (sol teritwere del [[Kiminålté tîxhon-cåzante]]); eyet les shijh lingaedjes do payis, li [[walon]], k' est ki rascovere li pus grand boket (li '''[[Walonreye walon-cåzante]]'''), li [[picård]], li [[tchampnwès]], l' [[lorin (lingaedje)|lorin]], li [[lussimbordjwès]] eyet l' [[ripuwaryin]].
+Linwincieuzmint, les [[Sitouwåcion linwistike del Walonreye|lingaedjes cåzés el Walonreye]] sont les deus lingaedjes oficirs, li francès (sol cåzu tot l' teritwere) eyet l' almand (sol teritwere del [[Kiminålté tîxhon-cåzante]]); eyet les shijh lingaedjes do payis, li [[walon]], k' est ki rascovere li pus grand boket (li '''[[Walonreye walon-cåzante]]'''), li [[picård]], li [[tchampnwès]], l' [[lorin (lingaedje)|lorin]], li [[lussimbordjwès]] eyet l' [[ripouwaryin]].
-== Djeyografeye ==
-=== Provinces ===
+==Djeyografeye==
-** [[Province di Lidje]].
+===Provinces===
-** [[Province di Nameur]].
-** [[Province do Roman Payis]].
+* [[Province di Lidje]].
-** [[Province do Hinnot]].
+* [[Province di Nameur]].
-** [[Province do Lussimbork]]
+* [[Province do Roman Payis]].
+* [[Province do Hinnot]].
+* [[Province do Lussimbork]]
-=== Aiwes ===
+===Aiwes===
-[[File:Walonreye_Mouze.jpg|thumb|350px|Mape del Walonreye avou Mouze et Sambe come sicrene]]
+[[File:Walonreye Mouze.jpg|thumb|Mape del Walonreye avou Mouze et Sambe come sicrene]]
 Li Walonreye est a tchvå sol mîtrin cours di [[Mouze]], et so [[Sambe]] (mins ki n' est li vî vî coraedje di Mouze).
-== Istwere ==
+==Istwere==
 E [[13inme sieke]], li teritwere del Walonreye d' asteure esteut pårti inte li [[Principåté d' Lidje]], li [[Conteye di Nameur]], li [[Dutcheye del Braibant]], li [[Conteye do Hinnot]], li [[Dutcheye do Lussimbork]], li [[Principåté di Ståvleu-Måmdey]], li [[Dutcheye do Limbork]], li [[Conteye di Dålem]].
-== Economeye ==
+==Economeye==
-[[Imådje:eploye_walonreye_wi.png|thumb|eploye pa secteus el Beldjike]]
+[[Imådje:Eploye Walonreye 2003 pa cwårtî economike.png|thumb|eploye pa secteus el Beldjike]]
-=== Eploye ===
+===Eploye===
-E&nbsp;[[2003]], gn aveut 96 åcint des eterprijhes k'&nbsp;avént moens di 50 djins. Ûtante-deus åcint avént moens di 10 djins. Gn aveut k'&nbsp;680 societés k'&nbsp;eployént dipus d'&nbsp;200 djins, metowes purade so [[province di Lidje|Lidje]] et sol [[province do Hinnot|Hinnot]].
+E [[2003]], gn aveut 96 åcint des eterprijhes k'&nbsp;avént moens di 50 djins. Ûtante-deus åcint avént moens di 10 djins. Gn aveut k'&nbsp;680 societés k'&nbsp;eployént dipus d'&nbsp;200 djins, metowes purade so [[province di Lidje|Lidje]] et sol [[province do Hinnot|Hinnot]].
 Cwarante-nouv djins so 100 estént eployîs (-eyes) dins des eterprijhes, 31 so 100 a l'&nbsp;Estat, et 20 so 100 estént a leu boûsse. Li [[Flande]] aveut, li minme anêye, bråmint moens di djins a l'&nbsp;Estat (20 åcint).
-=== Amontaedje d' eterprijhes ===
+===Amontaedje d' eterprijhes===
-[[Imådje:amonteus_eterprijhe_wi.png|thumb|åcintaedje des amonteus d'&nbsp;eterprijhes dins sacwants payis]]
+[[Imådje:Amonteus eterprijhe sorlon payis chifes OCDE 2002.png|thumb|åcintaedje des amonteus d' eterprijhes dins sacwants payis (2002)]]
+Si on louke li porcintaedje des amonteu(se)s d'&nbsp;eterprijhes eneviè li totå des bouteus dins les payis d'&nbsp;l'&nbsp;[[OCDE]], on voet k' el Walonreye avou ses 3,6 djins so 100 k' ont amonté leu prôpe pordjet po wangnî leu crosse, est lon padrî des payis come les [[Estats-Unis]] (10,5), l' [[Irlande]] (9,1), k' elle est å cou d' [[Almagne]] (5,2) et des [[Bas-Payis]] (4,6), mins k' ele bate li [[France]] (3,2), li [[Flande]] (2,6), li [[Rûsseye]] (2,5) eyet l' [[Djapon]] (1,8).<ref>Gazete di Brussele «L'Echo», diviè 2005</ref>
+===Tchômaedje===
-Si on louke li porcintaedje des amonteu(se)s d'&nbsp;eterprijhes eneviè li totå des bouteus dins les payis d'&nbsp;l'&nbsp;[[OCDE]], on voet k' el Walonreye avou ses 3,6 djins so 100 k' ont amonté leu prôpe pordjet po wangnî leu crosse, est lon padrî des payis come les [[Estats-Unis]] (10,5), l' [[Irlande]] (9,1), k' ele est å cou d' [[Almagne]] (5,2) et des [[Bas-Payis]] (4,6), mins k' ele bate li [[France]] (3,2), li [[Flande]] (2,6), li [[Rûsseye]] (2,5) eyet l' [[Djapon]] (1,8).<ref>L'Echo, diviè 2005</ref>
-=== Tchômaedje ===
 Li Walonreye a on pus gros porcintaedje di [[tchômaedje|foû-posse]] kel Flande, mins elle a moens di tchômeu k' Brussele, dispu 1993.
-=== Rivnou par djin ===
+===Rivnou par djin===
 Li [[rivnou par djin]] e 2004 esteut di 12.357 uros (disconte di 14.026 € pol [[Flande]] et 11.309 € po [[Brussele (redjon)|Brussele]]).
-== Vicance ==
+==Vicance==
 So totes li stindêye del Walonreye, sins waitî les lingaedjes do payis, gn a des dujhances ki sont les minmes.
-=== Amagnîs et abwessons tipikes ===
+===Amagnîs et abwessons tipikes===
 Bråmint des [[amagnî walon|amagnîs et abwessons pår walons]], c' est des [[cofrereye]]s k' endè fwaiynut li rclame.
-=== Amuzmints ===
+===Amuzmints===
 * les [[dicåce]]s.
-== Hårdêyes divintrinnes ==
+==Hårdêyes divintrinnes==
 * [[Rilomés Walons]]
 * [[Sitouwåcion linwistike del Walonreye]]
+* [[Walonreye walon-cåzante]]
-== Hårdêyes difoûtrinnes ==
+==Hårdêyes difoûtrinnes==
 * [http://knol.google.com/k/stephanedohet/wallonia/2ya70nus6s685/2# On hagnon sol Walonreye dins l' eciclopedeye "Knol"] (en inglès, pa Stéphane Dohet)
-* [http://www.eurominority.eu/version/eng/minority-detail.asp?id_minorities=282 Li Walonreye so ene waibe des spotchîs peupes d' Urope]
+* [https://web.archive.org/web/20110720162712/http://www.eurominority.eu/version/eng/minority-detail.asp?id_minorities=282 Li Walonreye so ene waibe des spotchîs peupes d' Urope]
-== Sourdant ==
+==Sourdant==
-{{Commons|Category:Wallonia|l' Walonreye}}
+{{commonscat|l'&nbsp;Walonreye}}
 [[Categoreye:Walonreye|*]]