Эдуард Пякарскі

Эдуард Пякарскі
Дата нараджэньня	13 (25) кастрычніка 1858
Месца нараджэньня	в. Пятровічы Ігуменскага павету
Дата сьмерці	29 чэрвеня 1934(1934-06-29) (75 гадоў)
Месца сьмерці	Ленінград, РСФСР, СССР
Месца пахаваньня	Смаленскія лютэранскія могілкі[d]
Месца вучобы	Харкаўскі вэтэрынарны інстытут
Занятак	мовазнавец, этнограф, географ, фальклярыст
Навуковая сфэра	лінгвістыка, этнаграфія, геаграфія, фалькларыстыка
Месца працы	Інстытут усходазнаўства АН СССР
Вядомы як	складальнік «Слоўніка якуцкай мовы».
Сябра ў	Акадэмія навук СССР, Расейскае геаграфічнае таварыства і Polish Oriental Society[d]
Эдуард Пякарскі ў Вікісховішчы

Эдуард (Эдвард) Карлавіч Пякарскі (13 (25) кастрычніка 1858, фальварак Пятровічы, Сьмілавіцкая воласьць, Ігуменскі павет, Менская губэрня, Расейская імпэрыя, цяпер вёска Пятровічы, цэнтар Пятровіцкага сельсавету Смалявіцкага раёну Менскай вобласьці Беларусі — 29 чэрвеня 1935, Ленінград, РСФСР, СССР) — расейскі вучоны, якутазнаўца.

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям’і «высакародных» Караля і Тэрэзы Пякарскіх, у дзявоцтве Дамашэвіч, каталіцкага веравызнаньня. Пасьля сьмерці сваёй жонкі Караль Пякарскі аддае яго на выхаваньне ў сям’ю селяніна, але неўзабаве малога ўзяла да сябе ягоная родная цётка, якая жыла ў Менску. Неўзабаве ягоны бацька пабраўся 2-м шлюбам з Ганнай Язэпаўнай і на сьвет ад гэтага шлюбу зьявіліся: Марыля (1870 г. н., якая памерла ў дзяцінстве), Агафія (1874 г. н., якая памерла ў дзяцінстве), Антося (1879 /1880/ г. н., якая памерла ў 1918 г.); Ёсіп (1884 г. н. Які пераехаў у п. Старая Барда Бійскай акругі), Аляксандар (1887 г. н., які памёр у маленстве) ды Аляксандра (1888 г. н., якая яшчэ да кастрычніцкага перавароту 1917 г. ўехала ў Сыбір і пасялілася ў Бійску).

Вучыўся ў Мазырскай гімназіі Менскай губэрні, а на вакацыі езьдзіў у бліжэйшае паселішча Барбараў да стрыечнага дзеда Рамуальда Пякарскага, у хаце якога вяла гаспадарку дзедава сястра пані Валасецкая.

У 1873 г. гімназію ў Мазыры рэарганізавалі ў прагімназію і дзеля таго каб атрымаць сярэднюю адукацыю трэба было пераяжджаць у іншы горад. Недзе з паўгода Эдуард правучыўся ў Менскай гімназіі, але неўзабаве перавёўся ў Таганроскую гімназію, дзе блізка сышоўся з рэвалюцыйна настроенай моладзьдзю. Неўзабаве яго палічылі «стукачом» і ён, вытрымаўшы іспыты за 6 кляс, змушаны быў пераехаць вучыцца ў Чарнігаўскую гімназію, дзе ізноў далучыўся да таемнага гуртка. У лютым 1876 году пакідае гімназію і ўяжджае ў Барбароў да дзеда.

Увосень 1877 г. паступіў у Харкаўскі вэтэрынарны інстытут зь якога быў выключаны ў 1878 г. за ўдзел у студэнцкіх хваляваньнях. Харкаўскі акруговы суд прыгаварыў яго да адміністратыўнай ссылкі ў Архангельскую губэрню, але ён здолеў схавацца. Пад імем Івана Кірылавіча Пякарскага працаваў сельскім пісарчуком у Тамбоўскай губэрні і вёў прапаганду арганізацыі «Народная воля» у Тамбоўскім павеце.

Неўзабаве, асьцерагаючыся арышту, Пякарскі пад імем Мікалая Іванавіча Талуніна зьяжджае ў Маскву, дзе 24 сьнежня 1879 году быў арыштаваны і прасядзеў каля году ў адзіночнай каморы Бутырскай турмы. Маскоўскі ваенна-акруговы суд прызнаў Пякарскага вінаватым ў тым, што ён «належаў да таемнага згуртаваньня, якое мела на мэце скінуць шляхам гвалту існуючы дзяржаўны лад» і прысудзіў да «пазбаўленьню ўсіх правоў стану і ссылцы на катаржныя працы ў рудніках на пятнаццаць гадоў», але суд пастанавіў хадайнічаць перад Маскоўскім генэрал-губэрнатарам зьмякчыць Пякарскаму пакараньне да ссылкі ў цяжкія працы на завадах на чатыры гады. Маскоўскі генэрал-губэрнатар, прыняўшы пад увагу маладосьць, легкадумства ды хваравіты стан Пякарскага, пастанавіў «па пазбаўленьню ўсіх правоў стану» саслаць «на паселішча ў аддаленыя месцы Сыбіры».

27 верасьня 1881 г. быў дастаўлены ў г. Іркуцк, 2 лістапада 1881 г. у Якуцк, а 4 лістапада адпраўлены ў Батурускі ўлус, з устанаўленьнем за ім належнага паліцэйскага нагляду". У сьнежні 1881 г. быў дастаўлены ў 1-шы Ігідзейскі насьлег Батурускага ўлуса Якуцкай акругі Якуцкай вобласьці Расейскай імпэрыі /Цяпер Ігідзейскі насьлег Татцінскага ўлуса Рэспублікі Саха (Якуція) Расейскай Фэдэрацыі./.

Першапачаткова Пякарскага пасялілі ў юрце насьлежнага сходу, дзе жыў трымальнік міждворнай станцыі 1-га Ігідзейскага насьлега. Ягоны бацька, сьляпы стары Ачакун [Очокун] зрабіўся першым настаўнікам якуцкай мовы Эдуарда. Праз паўгода Пякарскі ўжо вольна суразмаўляўся на якуцкай мове, а праз год яму паставілі асобную юрту ў мясцовасьці Джыэрэнгнээх /Дьиэрэҥнээх/, дзе хатняй гаспадыняй зрабілася 16-гадовая дачка Пятра Шастакова, трымальніка міждворнай станцыі Ганна Шастакова, якую ў 1882 г. прывёў да Пякарскага яе брат Мірон Шастакоў. Ад яе ў яго нарадзіліся «незаконнанароджаныя»: 4 чэрвеня 1894 г. дачка Сусанна, а 14 лістапада 1895 году сын Мікалай.

У 1883 г. на пасяленьне ў Якуцкую вобласьць прыбыў Мікалай Цютчаў, які прывёз з сабой асобнік якуцка-нямецкага слоўніка расейскага акадэміка нямецкага паходжаньня А. Бётлінгка: Über die Sprache der Jakuten, і пры сустрэчы зь Пякарскім, ён падараваў яму гэтую кнігу. Азнаёміўшыся зь ім Пякарскі зразумеў што той невялікі па аб’ёму слоўнік, улічваў толькі 3.000 словаў. і гэта натхніла Эдуарда на складаньне поўнага слоўніка якуцкай мовы.

Напачатку Пякарскі рабіў запісы на старонках гэтага слоўніка Бётлінгка (бо не было паперы), а потым і на старонках дзьвюх іншых кніг (чыстыя аркушы паперы, пераплеценыя ў кнігу).

У 1887 годзе, калі Пякарскі склаў першапачатковы варыянт свайго слоўніка ў 7000 словаў, які прайшоў карэктуру ў мясцовых знаўцаў якуцкай мовы — протаіерэя Дзімітрыяна Дзьмітрыевіча Папова ды ўлуснага галавы Батурускага ўлуса Ягора Мікалаевіча Нікалаева.

У 1894 г. Дзьмітры Клеменц, кіраўнік справамі Ўсходне-Сыбірскага аддзела Імпэратарскага Рускага Геаграфічнага Таварыства, які ў 1881 г. быў сасланы ў Сыбір, дзе разгарнуў навуковую працу, да працы ў Якуцкай (Сыбіракоўскай) экспэдыцыі Таварыства (1894—1896), якая была арганізаваная на сродкі вядомага золатапрамыслоўца І. М. Сыбіракова, прыцягнуў, з дазволу ўлад, палітычных сасланых, сярод якіх быў і Эдуард Пякарскі. У абавязкі Пякарскага ўваходзіла вядзеньне перапіскі паміж удзельнікамі экспэдыцыі, якуцкім статыстычным камітэтам і разьмеркавальным камітэтам УСІРГТ. Але галоўным заняткам Пякарскага была апрацоўка і назапашваньне слоўнікавага матэрыялу. Клеменс прабіў для друкаваньня слоўніка 2.000 рублёў, якуцкі шрыфт заказаў ў словалітні Санкт-Пецярбурга за кошт экспэдыцыі і па гэтаму пытаньню вёў перамовы зь якуцкай абласной друкарняй, бо лічыў што слоўнік Пякарскага можа стаць «тым канём, на якім можна будзе выехаць, калі экспэдыцыя не дасьць чаканных ад яе вынікаў».

У 1895 г. Пякарскі, пасьля ўсялякіх «маніфэстаў» і «скідак» атрымаў права вярнуцца ў Эўрапейскую Расею, але ён застаўся ў Якуцкай вобласьці, працягваць працу над якуцкім слоўнікам.

Улетку 1897 г., як гэта часта практыкавалася сасланымі ў Якуцкай вобласьці, Пякарскі папрасіў бацькоў Ганны забраць яе назад, а да сабе ў дом прывёў багатую якуцкую ўдаву з суседняга Баягантайскага насьлега па імю Хрысьціна. Сваёй ужо непатрэбнай якуцкай незарэгістраванай жонцы сумленны рэвалюцыянэр аддаў палову сваёй вялікай маёмасьці.

У студзені 1900 г. Пякарскі пераяжджае ў Якуцк ды селіцца ў доме купца М. Б. Васільева, у якога працаваў бугальтарам. Гэты дом быў зьнесены ў 1987 годзе і на ягоным месцы пабудаваны 9-павярховы /вуліца Чарнышэўскага 22/1/. У 1902 г. ён атрымаў месца справавода Якуцкага Абласнога Статыстычнага камітэту і склаў «Обзоры Якутской области за 1901 и 1902 гг».

Тады ж Пякарскі робіць пэўныя захады наконт сваіх дзяцей. Удачарэньне Сусанны не адбылося, бо яна памерла 20 сакавіка 1903 году аб чым ён у той жа дзень папісаў родным у Пінск. А вось Мікалай Іванавіч Аросін зрабіўся Мікалаем Эдуардавічам Пякарскім.

Летам 1903 г. Эдуард Пякарскі ўдзельнічае ў Нелькана-Аянскай экспэдыцыі інжынэра Папова.

Пасьля пераезду ў Якуцк Пякарскі кідае, ужо непатрэбную якутку Хрысьціну /ёсьць меркаваньне, што тая сама ад яго сышла, бо знайшла лепшага/. У 1904 г. ён уступае ўжо ў законны шлюб з дачкой адваката Аленай Андрэеўнай Кугаеўскай, якая нарадзілася 14 красавіка 1976 г. і была шостым дзіцём у сям’і. Вянчаньне адбылося ў Праабражэнскай царкве гораду Якуцка.

Напрыканцы 1904 г. ён атрымаў ад сакратара Рускага камітэта па вывучэньні Сярэдняй і Ўсходняй Азіі Л. Штэнберга запрашэньне прыехаць ў Санкт-Пецярбург для перавыданьня першага якуцкага выпуску «слоўніка» і далейшай аўтарскай працы над ім.

Атрымаўшы дазвол выехаць зь Якуцка, ён адразу паведамляе аб гэтым брату Ёсіпу ў лісьце ад 6 жніўня 1905 г., а, прыехаўшы ў Санкт-Пецярбург, ён у красавіку 1906 г. выяжджае ў Пінск адведаць родных (бацька памёр ў 1900 г). У лісьце ад 3 траўня 1906 году ён паведамляе жонцы: «Даехаў я да Пінска шчасна ў 2.30 гадзіны ночы. На вакзале мяне сустрэлі брат, маці і сёстры. І мы на двух рамизниках адправіліся ў горад — „дахаты“. Маці ад радасьці амаль усю дарогу плакала. Пастарэла яна моцна, але не ў такой ступені, як я чакаў. Брат і сёстры зусім сталыя людзі, у параўнаньні зь якімі яны на дасланай раней картцы здаюцца дзеткамі…» Гасьцюючы ў Пінску Эдуард са зьдзіўленьнем выявіў, што ўсё ягоныя лісты дахаты дбайна захоўваюцца, захаваўся нават ягоны ліст ад 1867 году, калі яму было 8 гадоў. Больш Эдвард Пякарскі на радзіму не прыяжджаў.

У 1912 г. за працы «Словарь якутского языка» і «Образцы народной литературы якутов» Пякарскі быў узнагароджаны Вялікім залатым мэдалём Імпэратарскага Рускага Геаграфічнага таварыства.

У 1925 г. Эдуард Пякарскі быў абраны сябрам Польскага Арыенталістычнага таварыства ва Львове. 15 студзеня 1927 г. па прадстаўленьню акадэмікаў В. Бартольда, С. Альдэнбурга ды Ю. Крачкоўскага Э. К. Пякарскі быў абраны чальцом-карэспандэнтам АН СССР, а 6 сакавіка 1927 году адбылося паседжаньне прэзыдыюму АН ў гонар заканчэньня працы над слоўнікам якуцкай мовы. Пачынаючы з 1928 г. Якуцкая дзяржаўная нацыянальная бібліятэка пачала рэгулярна дасылаць Эдуарду Пякарскаму літаратуру і пэрыёдыку, і тым ліку і тую што выходзіла раней, на якуцкай мове. Прэзыдыюм Акадэміі навук сваім рашэньнем ад 30 сьнежня 1929 году перавёў з Музэя антрапалёгіі і этнаграфіі адну штатную адзінку навуковага супрацоўніка першага разраду ў цюркалягічны кабінэт Інстытуту ўсходнезнаўства АН СССР. На гэтую пасаду быў прызначаны Э К. Пякарскі з тым, каб ён змог працягваць сваю слоўнікавую дзейнасьць. 1 лютага 1931 г. Пякарскаму надаецца званьне ганаровага акадэміка АН СССР.

У «Звароце» мітынгу «працоўных», які адбыўся ў Якуцку ў гонар XIV гадавіны «Вялікага Кастрычніку» казалася: «… Горача ўшаноўваючы героя паўвекавой слоўнікавай працы Эдуарда Карлавіча, мітынг урачыста пастанаўляе перайменаваць Ігідзейскі насьлег ў Пякарскаўскі і Жулейскі насьлег — у Аляксееўскі. Выказаць гарачую удзячнасьць Акадэміі навук за неацэнны падарунак якуцкаму народу». Ігідзейская сярэдняя школа ў пасёлку Дэбдзіргэ [Дебдирге (Дэбдиргэ)] Аляксееўскага раёну носіць імя Э. К. Пякарскага. У 1933 г. урад ЯАССР ўзнагародзіў Пякарскага за заслугі перад Якуціяй ганаровай граматай. Зімой 1934 г. урад ЯАССР знайшоў магчымасьць павялічыць пэнсію Э. К. Пякарскаму.

Эдуард Карлавіч Пякарскі памёр 29 чэрвеня 1934 году і быў пахаваны на Смаленскіх лютэранскіх могілках ў Ленінградзе. [Смаленскія лютэранскія могілкі /Нямецкія могілкі/ заснаваныя ў 1747 г. Знаходзяцца ў паўднёвай частцы выспы Дзекабрыстаў, набярэжная ракі Смаленкі, 27. 1 лютага 1919 г. могілкі былі нацыяналізаваныя і перашлі ў загадваньне да Камісарыяту па ўнутраных справах. Могілкі былі зачыненыя ў 1939 годзе, але асобныя пахаваньні працягваліся да 50-х гадоў ХХ стагодзьдзя.]

Неўзабаве кватэра Ганаровага акадэміка была ператвораная ў камунальную і ад новых сужыцельнікаў па кватэры на Алену Андрэеўну пачаліся нападкі. Алена Андрэеўна, ўсе матэрыялы Эдуарда Пякарскага перадала ў АН СССР. Памерла пад час блякады Ленінграда ў 1942 годзе.

У Санкт-Пецярбург Эдуард Пякарскі прывёз і свайго сына Мікалая ад якуткі Ганны Шастаковай. У архіве Санкт-Пецярбурскага філіі РАН захоўваюцца «Пахвальныя лісты» Мікалая Пякарскага за 2 — 5 клясы гімназіі Імпэратарскага Санкт-Пецярбурскага гісторыка-філялягічнага інстытуту, і ў іх ён значыцца як «прыёмны сын» Э. К. Пякарскага. У 1918 г. працаваў у Архіве, ва Ўпраўленьні Артылерыі, служыў у 1921 г. ва Ўпраўленьні Ваенна-марскога порта ў горадзе Ачакаў. У 1924 г. працаваў выкладчыкам ангельскай мовы ў ваенным мараходным вучылішчы імя Фрунзе. Таксама ён нядрэнна ведаў францускую мову ды лаціну. У 1926 г. Мікалай паступіў у Інстытут жывых усходніх моваў імя Енукідзе на факультэт кітайскай мовы. 7 студзеня 1930 году Э. К. Пякарскі ў сваім дзёньніку пакінуў такі запіс: «Арыштаваны Мікалай; кажуць, што ягоны арышт зьдзейсьнены ў сувязі з арыштам Александра Кацін-Ярцава, па „справе“ якога нібыта бы арыштавана ўсяго 15 чалавек». Не атрымаўшы адказу 21 сакавіка 1930 году Эдуард Карлавіч ізноў зьвяртаецца ў ДПУ, каб задаволілі ягонае хадайніцтва. Адначасова ён піша прашэньне ў Нарадавольчаскі гурток пры Таварыстве паліткатаржанаў і ссыльнапасяленцаў, чальцом якога ён зьяўляўся, каб Прэзыдыюм гуртка падтрымаў ягонае хадайніцтва. 20 красавіка 1930 году Эдуард Пякарскі запісаў у сваім дзёньніку: «Учора Мікалай выпушчаны і сёньня прыйдзе да мяне. Дні 4 таму назад я вёў размову з тав. Карпенкам аб падтрымцы майго хадайніцтва перад ДПУ адносна аддачы Мікалая мне на парукі. Карпенка ўзбудзіў пытаньне аб пераглядзе справы, і трэба пачакаць дні 2-3 рашэньня з Масквы аб далейшым лёсе Мікалая». Эдуард Карлавіч пісаў у дзёньніку: «1932 г. 5 ліпеня. Быў Мікалай з паведамленьнем, што ён скончыў (па заканчэньні года) сваю асьпірантуру, як чалавек слабы ў мэтадалягічных адносінах; і нібы задаволены, што мае, прынамсі, званьне выкладчыка кітайскай мовы, але, як беспартыйны, ня мае магчымасьці атрымаць месцы па сваёй спэцыяльнасьці. Вось і мая надзея! Словам, няўдачнік, якому ўжо 36 гадоў!». 29 ліпеня 1933 г. Мікалай пісаў бацьку з Заходне-Сыбірскага краю, Нарымская акругі, Ніжне-Лумпакольскага паштова-тэлеграфнага аддзяленьня:

«Другі месяц жыву ў Нарыме. Раскапаў агарод, пілую і пілую дровы. Фізычна адчуваю сябе выдатна і ва ўсіх іншых дачыненьнях няблага. Адно мне недарэчна, прыкра, што прыйшлося прыехаць у Нарым. Тут з навуковыя пункту гледжаньня нецікава. Калі мне наканавана было выехаць, то куды-небудзь бы ў Якуцію, у Ігідзейскі насьлег… Там я працаваў бы над біяграфіяй вядомага навукоўца-якутаведа, аўтара „Слоўніка якуцкай мовы“. Але, на вялікі жаль, за 10 гадоў воды выцякла шмат, быць можа, я складаў калі б ня слоўнік, то хоць слоўнічак мясцовых тубыльскіх моваў. Адна ў мяне істотная затрымка — няма паперы, не на чым пісаць. Я мімаволі ўспамінаю аб Вашых запасах карэктуры, аб Вашай звычцы забясьпечваць знаёмых паперай у крытычны момант. Вельмі быў б удзячны Вам за падтрымку ў гэтым напрамку». 21 траўня 1934 году, г. зн. за месяц да сьмерці, Эдуард Карлавіч Пякарскі, паводле акалічнасьцяў таго часу, адказвае сыну: «Мною і маёю жонкаю на падставе Акту аб усынаўленьні Вам прадстаўленая была магчымасьць 33 гады назад выйсьці ў людзі, г. зн. атрымаць клясычную сярэднюю адукацыю і скончыць два факультэты з вышэйшым дыплёмам. Пасьля 16-гадовага перапынку ў зносінах са мною і маёю жонкаю Вамі праз пасрэдніцтва трэціх асобаў прымаюцца меры да адбудовы страчанай, па Вашай віне выключна, сваяцкай сувязі. Вам для жыцьця дадзена было ўсё неабходнае, а менавіта: 1) прозьвішча; 2) выхаваньне; 3) выдатная адукацыя. Па роду маёй хваробы я патрабуюся ў спакоі. Гэта ўлічыце і пакіньце мяне і маю жонку, на што мы маем права разьлічваць». На жаль, аб далейшым лёсе Мікалая зьвесткі адсутнічаюць.

У 1935 годзе заснавальнік Турэцкай рэспублікі і першы яе прэзыдэнт Мустафа Кемаль Атацюрк спэцыяльна азнаёміўся са «Слоўнікам якуцкай мовы» Эдуарда Пякарскага, зь якім яго азнаёміў прафэсар Абдулкадзір Інан, ды даручыў турэцкаму лінгвістычнаму таварыству, якое была створана ў 1931 годзе, тэрмінова перакласьці яго, бо тлумачэньні ў ім зробленыя на рускай мове, на турэцкую мову і апублікаваць. Была створаная адмысловая камісія з 18 чалавек: Яна працавала над перакладам 8 месяцаў і закончыла працу ў 1937 годзе. Дадзеная рукапісная праца, аддрукаваная на пішучай машынцы, склала 12 кніг і была прадстаўленая ў дар Атацюрку, які падрабязна азнаёміўся з тэкстам і шмат дзе зрабіў паметы. Зараз яны захоўваецца ў Анкары ў Маўзалеі Атацюрка. У 1942 годзе ў Стамбуле ў выдавецтве «Марыф» выйшла першае пробнае выданьне слоўніка Пякарскага аб’ёмам 64 старонкі. У 1945 г. у Стамбуле ў выдавецтве «Эбузійа» быў выдадзены першы том слоўніка аб’ёмам 658 старонак.

Урад ЯАССР устанавіў дзьве стыпэндыі яго імя.

Праўнук протаіерэя Дзімітрыяна мастак І. І. Папоў ў 1950 годзе стварыў скульптурны партрэт Пякарскага для Ытык-Кёльскага краязнаўчага музэя.

Да 100-годзьдзя з дня нараджэньня Пякарскага ў 1958 годзе ягоны слоўнік быў перавыдадзены ў Вугоршчыне. Пасадзейнічала, кажуць, гэтаму якутка, ураджэнка Алёкмінскага ўлуса Якуцкай вобласьці, Хадора Хведараўна Карнілава, жонка Мацяша Ракашы.

Рашэньнем Якуцкага гарвыканкама ад 18 чэрвеня 1962 г. вуліца Міра ў Якуцку была перайменавана ў вуліцу Э. К. Пякарскага.

У 1980—1983 гг. мастак І. І. Папоў стварыў бюст і скульптурны вобраз Эдуарда Карлавіча выкананы з гіпсу, мэмарыяльны знак з барэльефам акадэміка (чаканка па медзі) для школы ягонага імя ў с. Ігідзей.

У ліпені 2007 году, пад час правядзеньня дзён Якуціі ў Санкт-Пецярбургу, магілу Э. К. Пякарскага наведаў прэзыдэнт Рэспублікі Саха (Якуція) Вячаслаў Штыроў і даў даручэньне нязьменнаму прадстаўніку РС(Я) у Санкт-Пецярбурзе Галіне Макаравай яе добраўпарадкаваць. 12 сьнежня 2007 году газэта «Якутия» апавясьціла сваіх чытачоў, што ў Пецярбурзе адбылося ўрачыстае адкрыцьцё адрэстаўраванага месца пахаваньня Эдуарда Карлавіча Пякарскага. На ім прысутнічала дэлегацыі «славутых» людзей Рэспублікі Саха (Якуція).

У лістападзе 2008 г. 150-годзьдзе з дня нараджэньня вучонага таксама адзначылі выданьнем у Санкт-Пецярбурзе трохтомнага ягонага слоўніка накладам 3600 паасобнікаў у звычайным і падарункавым выглядзе, які ўтрымоўвае 37000 словаў. Спонсарам выступіла якуцкая энэргетычная кампанія. На прэзэнтацыі выданьня прамовіў прадстаўнік Генконсула Польшчы ў Санкт-Пецярбурзе Зьбігнеў Пятроўскі, які адзначыў «што палякі ганарацца сынам свайго народа Эдвардам Пякарскім, які напісаў выдатную працу, якая дазваляе ўсім пазнаёміцца з культурай Якуціі».

11 кастрычніка 2009 г. «Піцерскія якуты» — супрацоўнікі Сталага прадстаўніцтва РС(Я) ў Санкт-Пецярбурзе ды студэнты — чальцы Асацыяцыі моладзі Якуціі «Сайдыы» правялі суботнікі на Смаленскіх Лютэранскіх могілках па добраўпарадкаваньні магілаў Сямёна Ноўгарадава ды Эдуарда Пякарскага.

У Маскве, а потым і ў Польшчы якуцкія вучоныя адзначылі 150-годзьдзе Вацлава Серашэўскага і Эдуарда Пякарскага.

Віцэ-прэзыдэнт РС(Я) Аўгіньня Міхайлава 6 лістапада 2008 г. у Якуцку сустрэлася з Надзвычайным ды Паўнамоцным Паслом Рэспублікі Польшча ў РФ панам Ежы Артурам Барам, першым саветнікам Амбасады РП у РФ, панам Міхалам Грэчыла ды старшынём Фонду дапамогі палякам на Ўсходзе, панам Марэкам Навакоўскім. Польская дэлегацыя прыбыла ў Якуцк 4 лістапада дзеля ўдзелу ў мерапрыемствах, прысьвечаных 150-гадовым юбілеям стваральніка першага Тлумачальнага слоўніка якуцкай мовы Э. К. Пякарскага і этнографа, дасьледчыка ды пісьменьніка Вацлава Серашэўскага.

У Саха акадэмічным тэатры імя П. А. Айунскага 6 лістапада адбылася ўрачыстае паседжаньне грамадзкасьці, пасьвечанае 150-годзьдзю двух выбітных навукоўцаў Эдуарда Пякарскага ды Вацлава Серашэўскага.

Творы

• Словарь якутского языка, составленный при ближайшем участии прот. Д. Д. Попова и В. М. Ионова. Вып. 1. Якутск. 1899. Якутская областная типография.
• Поездка к приаянским тунгусам. Отчет Э. К. Пекарского о поездке к приаянским тунгусам в качестве члена Нелькано-Аянской экспедиции летом 1903 г. Казань. 1904. Типолитография императорского университета. 17 с.
• Краткий русско-якутский словарь, изданный на средства Якутского областного статистического комитета. Якутск. 1905. 147 с.
• Образцы народной литературы якутов. Т. 1. Ч. 1. Вып. 1. СПб. 1907. Типография Императорской Академии наук. 80 с.
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским, при ближайшем участии прот. Д. Д. Попова и В. М. Ионова. В 13 вып. Вып. 1. СПб. 1907. Типография Императорской Академии наук.
• Образцы народной литературы якутов. Т. 1. Ч. 1. Вып. 2. СПб. 1908. Типография Императорской Академии наук. 81-194 с.
• Образцы народной литературы якутов. Т. 1. Ч. 1. Вып. 3. СПб. 1909. Типография Императорской Академии наук. 195—280 с.
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским, при ближайшем участии прот. Д. Д. Попова и В. М. Ионова. Вып. 2. СПб. 1909. Типография Императорской Академии наук.
• Образцы народной литературы якутов. Т. 1. Ч. 1. Вып. 4. СПб. 1910. Типография Императорской Академии наук. 281—400 с.
• Образцы народной литературы якутов. Т. 1. Ч. 1. Вып. 5. СПб. 1911. Типография Императорской Академии наук. 401—475 с.
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским, при ближайшем участии прот. Д. Д. Попова и В. М. Ионова. Вып. 3. СПб. 1912. Типография Императорской Академии наук.
• Образцы народной литературы якутов, собранные И. А. Худяковым. СПб. 1913. Типография Императорской Академии наук. 190 с.
• Программа для исследования домашнего и семейного быта якутов. /Отд. оттиск из: Живая старина. Т. 22. Вып. 1-2. С. 117—135./ /Совместно с И. И. Майновым/. 1913.
• Путеводитель по музею антропологии и этнографии им. Петра Великого. Галерея императора Петра Великого. Петроград. 1915. Типография Императорской Академии наук.
• Образцы народной литературы якутов, записанные В. Н. Васильевым. Т. 3. Вып. 1. Олонхо. Куруубай хааннаах Кулун куллустуур. Пг. 1916. Типография Императорской Академии наук.
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским, при ближайшем участии прот. Д. Д. Попова и В. М. Ионова. Вып. 4. СПб. 1916. Типография Императорской Академии наук.
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским. Вып. 5. Петроград. 1917.
• Образцы народной литературы якутов, собранные И. А. Худяковым. Пг. 1918. Т. 2. Вып. 2.
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским. Вып. 6. Ленинград. 1923. Издательство Академии наук СССР.
• Предания о том, откуда произошли якуты. /Из выдання Живая старина. Вып. 3-4. Иркутск: [1925], 1925. С. 137—144. (отдельн. отт.).
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским. Вып. 7. Ленинград. 1925. Издательство Академии наук СССР.
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским. Вып. 8. Ленинград. 1926. Издательство Академии наук СССР.
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским. Вып. 9. Ленинград. 1927. Издательство Академии наук СССР.
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским. Вып. 10. Ленинград. 1927. Издательство Академии наук СССР.
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским. Вып. 11. Ленинград. 1928. Издательство Академии наук СССР.
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским. Вып. 12. Ленинград. 1928. Издательство Академии наук СССР.
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским. Вып. 13. Ленинград. 1930. Издательство Академии наук СССР.
• Yаkut Dili So:zlu:gu: (А). Istanbul. 1942.
• Yаkut Dili So:zlu:gu: І (А-М). Istanbul. 1945.
• Словарь якутского языка, составленный Э. К. Пекарским. Изд. 2-е. Т. 1-3. Ленинград. 1959. Издательство Академии наук СССР. /Вып. 1—13. Напечатано фотомеханическим способом с 1-х изд. (1907—1930 гг.)/
• Словарь якутского языка в трех томах. Т. 1-3. Санкт-Петербург. 2008. /Вып. 1-13/

Артыкулы

• Якутский род до и после прихода русских // Памятная книжка Якутской области за 1896 г. Вып. 1. Якутск. 1895. С. 2-48. /Вторая глава совместно с Г. Ф. Осмоловским/.
• Заметка по поводу редакции «Верхоянского сборника» И. А. Худякова /Иркутск. 1890/ // Известия ВСОИРГО. Т. 26. № 4-5. 1896. С. 197—205.
• О работах В. М. Ионова по шаманизму и фольклору. // Известия ВСИОРГО. Т. 29. № 2. 1898.
• От Редакции. Объяснение якутских знаков, не имеющихся в русской азбуке. // Якутские областные ведомости. № 1. 1898.
• Беллетристика Чернышевского. Отрывок из воспоминаний В. Н. Шаганова о Н. Г. Чернышевском. // Русское богатство. Ежемесячный литерный и научный журнал. № 10. 1900. С. 88-100.
• Записка о «Словаре якутского языка». // Известия Императорской Академии наук. Т. 22. № 2. 1905.
• Еще о деле Н. Г. Чернышевского. // Наша жизнь. 1 февраля. 1905.
• Значение якутского языка в школах. // Сибирские вести. Красноярск. № 1-2. 1906.
• Чачахан. Якутская детская сказка. // Живая старина. Вып. 2. 1906. С. 118—122.
• Подробное содержание спектакля «Олонхо». // Живая старина. Вып. 4. 1906. С. 202—204.
• Из якутской старины. Доюдус. Об образовании Баягантайского улуса Якутского округа. // Живая старина. Вып. 4. № 35-36. 1907. С. 96-99.
• К вопросу о происхождении слова «тунгус». // Этнографическое обозрение. № 3/4. Москва. 1907. С. 206—217.
• Об организации суда у якутов. // Сибирские вопросы. № 35-36. 1907.
• Об остатках якутского острога. // Якутский край. № 2. 1908. С. 2.
• Миддендорф и его якутские тексты. // Записки Вост. отделения Императорского русского археологического о-ва. СПб. Т. 18. Вып. 1. 1908. С. 044—060.
• Из якутской старины. Старые писатели о якутах. // Живая старина. Вып. 4. 1908.
• Сибирские письма. // Сибирские вопросы. № 8-11. 1908.
• О высшей школе в Иркутске. Письмо в редакцию. // Сибирские вопросы. № 11. 1908. С. 29-31.
• Земельный вопрос у якутов. // Сибирские вопросы. № 17- 18. 1908. С. 14-28.
• Случай с последними №№ «Якутской жизни». // Сибирские вопросы. № 17-18. 1908. С. 69-71.
• Недостатки законопроекта о земском самоуправлении в Сибири. // Сибирские вопросы. № 21-22. 1908.
• Неудавшаяся экспедиция. // Сибирские вопросы. № 21-22. 1908.
• Нужна ли теперь ломка сибирской общины? // Сибирские вопросы. № 26. 1908.
• Кочевое или оседлое племя якуты? // Сибирские вопросы. № 37-38. 1908. С. 34-40.
• На краю Сибири. Поездка к тунгусам. // Сибирские вопросы. № 37-38. 1908.
• Якутский отдел Географического общества. // Сибирские вопросы. № 39-40. 1908.
• Дутые сведения и грандиозные проекты. // Сибирские вопросы. № 43-44. С. 31-34. 1908.
• Из преданий о жизни якутов до встречи их с русскими. // Записки Императорского русского географического о-ва по отделению этнографии. Т. 34. Сборник статей в честь 70-летия Г. Н. Потанина. 1909. С. 145—156.
• К материалам о народной медицине. // Живая старина. Вып. 1, отд. 3. 1909. С. 108.
• Якутские газеты за 1907—1909 гг. // Живая старина. 1909. Вып. 1. 1909.
• Современное положение якутского казачьего сословия. // Санкт-Петербургские ведомости. № 214. 1909.
• Неурожаи и сибирская язва в Якутской области. // Сибирские ведомости. № 218. 1909.
• Крафтоетство «Сибирских вопросов». // Санкт-Петербургские ведомости. № 239. 1909.
• К деятельности Н. М. Ядринцева. // Сибирские вопросы. № 3. 1909.
• Из якутской старины. // Живая старина. Вып. 2-3. 1909.
• Любовь и брак у якутов. // Живая старина. Вып. 2-3. 1909. /совместно с В. Ф. Трощанским/.
• Беспочвенное опасение. // Санкт-Петербургские ведомости. № 209. 1909.
• К закрытию Кассы взаимопомощи литераторов и ученых. Письмо в редакцию. // Речь. № 215. 1909.
• Плащ и бубен якутского шамана. // Материалы по этнографии России. Т. І. СПб. [1910] С. 93-115. /Совместно с В. Н. Васильевым/.
• Край губернаторского произвола. // Сибирские вопросы. № 37-38. 1910.
• Из области имущественных прав якутов. К пересмотру Положения об инородцах. Санкт-Петербургские ведомости. № 179. 1910.
• Письмо в редакцию. // Сибирские вопросы. № 44. 1910.
• Приаянские тунгусы. // Живая старина. Вып. 2-3. 1911. С. 219—232. /Совместно с В. П. Цветковым/.
• Очерки быта приаянских тунгусов. // Сборник при Императорской Академии наук Музея антропологии и этнографии. Т. 2. Вып. 1. СПб. 1913. 127 с /Совместно с В. П. Цветковым/.
• Программа для исследования домашнего и семейного быта якутов. // Живая старина. Т. 22. Вып. 1-2. 1913. С. 117—135. /Совместно с И. И. Майновым/.
• Запоздалый ответ Ч. Ветринскому. // Исторический вестник. № 3. 1913.
• Библиография якутской сказки. // Живая старина за 1912 год. Вып. 2-4. Пг. 1914. С. 529—531.
• Памяти рабочего Петра Алексеева. // Воля народа. № 93. Пг. 1917.
• Якутские тексты, собранные Михаилом Припузовым. Песни. // Ежегодник востоковедения. Т. I. Вып. 2. 1922. (на польскай мове).
• Записка о рукописях, оставшихся после смерти В. М. Ионова. // Известия Российской академии наук. Сер. 4. № 1-18. 1922. С. 140—142.
• Рабочий Петр Алексеев. // Былое. Ист. журн. № 19. 1922. С. 11-118.
• Список рукописных материалов по верованиям и фольклору якутов исследователя Ионова В. М. // Известия АН. Сер. 4. № 1-18. 1922.
• Из воспоминаний о каракозовце Н. Шаганове // Каторга и ссылка. Кн. 10. Москва. 1924. С. 212—223.
• Отрывки из воспоминаний. // Каторга и ссылка. Кн. 11. № 4. Москва. 1924.
• Материалы по якутскому обычному праву. Три документа // Сборник Музея антропологии и этнографии. Ленинград. Т. 5. [1925] С. 657—708.
• Якутские пословицы и поговорки. // Ежегодник востоковедения. Т. 2. Львов. 1925. С. 190—203. (на польскай мове.).
• Предания о том, откуда произошли якуты. // Живая старина. Вып. 3-4. Иркутск. [1925], 1925. С. 137—144. (отдельный оттиск).
• Письмо в редакцию. Поправка к воспоминаниям А. Виташевской. // Каторга и ссылка. № 2. 1925. С. 273—274.
• Якутские загадки. // Ежегодник востоковедения. Т. 4. 1926. С. 1-59. (на польскай мове).
• Средняя якутская свадьба. // Вост. зап. РГО. Т. 1. 1927. С. 201—222 /совместно с Н. П. Поповым/.
• Якутские загадки. // Ежегодник востоковедения. Т. II. Львов. 1927. (на польскай мове).
• Среди якутов. Случайные заметки. // Очерки по изучению Якутского края. Вып. 2. Иркутск. [1928], 1928. С. 33. /Совместно с Н. П. Поповым/.
• Работы политссыльных по изучению якутского языка во второй половине XIX в. // 100 лет якутской ссылки. Сборник якутского землячества. Москва. 1934. /Совместно с Н. П. Поповым/.
• Якутская сказка. // Сергею Федоровичу Ольденбургу. К 50-летию научной и общественной деятельности. Ленинград. 1934.
• Песня о сотворении вселенной. // Академия наук Н. Я. Марру. М. — Л. 1935.

Літаратура

• Стож М. Е. Пекарский, Эдуард Карлович. // Стож М. Е. Словарь. Сибирские писатели поэты и ученые в четырех частях. Ч. 1. Иркутск. 1916. С. 61.
• М. А. К. Революционер-ученый. К 45-летию работ Э. К. Пекарского над «Словарем якутского языка» // Сборник трудов исследовательского общества «saqa keskile». Вып. 1(4). Якутск, 1927. C. 140—144.
• Poppe N. Edward Piekarski. // Ungarische Jahrbücher. /Венгерские летописи/. Т. 7. H. 3-4. Berlin. 1927. /Отдельный оттиск/
• Ettinger P. Edward Piekarski. // Wiadomości literackie. Nr. 12. 20 marca. 1927. S. 2.
• Bataakap S. O. Q. Bekeeriskej ylete. // Кььm. № 142. Ot ьjьn 13 к. 1931. S. 4.
• Инан А. Э. К. Пякарскі. Якут ділі лугаці // Туркіят Меджмуасы. Вып. 3. 1933. (на турэцкай мове)
• Азадовский М. К. Э. К. Пекарский 1858—1934. // Советская этнография. № 5. 1934. С. 105—108. [Некролог]
• Кагоров Е. Г. Новейшие работы Э. К. Пекарского на польском языке. // Советская этнография. № 1-2. Ленинград. 1934.
• Kotwicz W. Edward Piekarski. (*1858 — †1934). // Rocznik orientalistyczny. Nr. 10. 1934. S. 189—193.
• Самойлович А. Н. Памяти Э. К. Пекарского. // Известия АН СССР. Сер. 7. Отделение обществ. наук. № 10. М. — Л. 1934. С. 743—747.
• Inan Abdülkadir. Eduard Pekarski ve eserleri // ülkü. T. XII. N. 71. Ankara. 1939.
• Андросов Н Эдуард Карлавич Пекарский Дьиэрэҥнээххэ. /Эдуард Карлович Пекарский в Дьерэне/ // Хотугу Сулус. № 5. 1957.
• Гурвич И. С. Э. К. Пекарский как этнограф-языковед. // Эдуард Карлович Пекарский. (К столетию со дня рождения). Материалы республиканской научно-практической конференции. Якутск. 1958. С. 19-28.
• Попов П. В. Э. К. Пекарский в якутской ссылке. // Эдуард Карлович Пекарский. (К столетию со дня рождения). Материалы республиканской научно-практической конференции. Материалы республиканской научно-практической конференции. Якутск. 1958. С. 48-54.
• Э. К. Пекарскайга суруктартан. /Зь лістоў Э. К. Пякарскаму/ [З архіву Пякарскага] // Хотугу сулус. Якутскай. № 5. 1969. С. 103—107.
• Павлов А. Сахаларга былыр устаны кэмнээhин. // Хотугу сулус. Якутскай. № 5. 1969. С. 103—107.
• Грыцкевіч В. Складальнік якуцкага слоўніка. // Гомельская праўда. Гомель. 3 верасня 1971. /Нашы славутыя землякі/
• Грицкевич В. Ученый-якутовед. По страницам неопубликованных документов Э. К. Пекарского. // Социалистическая Якутия. 18 августа 1971.
• Оконешников Е. И Э. К. Пекарский как лексикограф. Якутск. 1973.
• Охлопков В. Якутский период ссылки Э. К. Пекарского. // Полярная звезда. № 1. 1973. С. 124—125.
• Грицкевич В. Сквозь туманы Джугджура. // Тихоокеанская звезда. 2 мая 1974.
• Чума М. Якутский Линде. // Польша. № 3. 1977. С. 1.
• Оkonešnikov E. I. Edward Piekarski (na 120-lecie uroduin). // Przegląd. Orientalistyczny. Nr. 1. Warszawa. 1979. S. 53-57.
• Armon W. Pekarski Edward. // Polski słownik biograficzny. T. ? Wroclaw-Warszawa-Kraków-Gdańsk. 1981. S. 60-62.
• Грыцкевіч В. Праз туманы Джугджура. // Маладосць. № 12. Мінск. 1981. С. 178—181.
• Грицкевич В. Автор «нескончаемого словаря». // Молодёжь Якутии. Якутск. 11 февраля 1982.
• Оконешников Е. И. Э. К. Пекарский как лексикограф. Новосибирск. 1982. 143 с.
• Багдарыын Сюлбэ. В памяти народной. // Полярная звезда. № 2. 1984. С. 120—123
• Грыцкевіч В. П. Эдуард Пякарскі. Біяграфічны нарыс. Мінск. 1989.
• Ласкоў І. Зямляк, а можа аднапляменнік? // Полымя № 12. Мінск. 1989. С. 198—206.
• Шуканов Н. От Припяти до Лены. // Молодежь Якутии. № 23. Якутск. 8 июня 1989. С. 3.
• Марціновіч А. Ад Волмы і Прыпяці да Лены. // Маладосць. № 4. Мінск. 1997. С. 195—209.
• Оконешников, Е. И. Почетный академик, член Польского Востоковедческого общества Э. К. Пекарский — создатель фундаментального «Словаря якутского языка». // Polska a Syberia spotkanie dwóch światów. Lódź. 2001. S. 147—153.
• Янович М. Эдуард Пекарский — создатель словаря якутского языка. // Медный всадник. /Приложение к газете «Земля русская»/ Т. № 1. Санкт-Петербург. 2002. С. 117.
• Карлюкевіч А. Як беларус якутам родную мову вяртаў. // Краязнаўчая газета. № 4. чэрвень. Мінск. 2003. /Славутыя імёны Бацькаўшчыны/
• В Петербурге восстановят памятник Пекарскому. // Якутия. Якутск. 29 августа. 2007. С. 1.
• Оконешников Е. И. Якутский феномен Эдуарда Карловича Пекарского. К 150-летию со дня рождения. Якутск. 2008.
• Щербакова (Кугаевская) Т. А. Малоизвестные личностные аспекты биографии почетного академика РАН Э. К. Пекарского. // Межкультурное взаимодействие в Сибири: историко-этнографические, лингвистические, литературоведческие аспекты. Материалы Международной научной конференции «Польша в истории и культуре народов Сибири», посвященной 150-летию со дня рождения Э. К. Пекарского и В. Л. Серошевского (г. Якутск, 5 ноября 2008 г.). Якутск. 2009. С. 26-43.
• Васильев Ю. И.-Дьаргыстай. «Словарь якутского языка» Э. К. Пекарского — на турецком языке. // Межкультурное взаимодействие в Сибири: историко-этнографические, лингвистические, литературоведческие аспекты. Материалы Международной научной конференции «Польша в истории и культуре народов Сибири», посвященной 150-летию со дня рождения Э. К. Пекарского и В. Л. Серошевского (г. Якутск, 5 ноября 2008 г.). Якутск. 2009. С. 334—338.
• Вечер памяти 1 декабря 2008 г. в Польском культурном центре, посвященном 150-летним юбилеям В. Л. Серошевского и Э. К. Пекарского. // Сборник документов и выступлений на презентации третьего издания словаря Э. К. Пекарского и юбилейного мероприятия, посвященного 150-летним юбилеям Э. К. Пекарского и В. Л. Серошевского. Якутск. 2009. С. 34-35.
• Кугаевская-Щербакова Т. А. Кугаевские. Якутск. 2010. С. 138—155.