Генрых Харутанскі

Генрых Харутанскі
ням.: Heinrich von Kärnten чэшск.: Jindřich Korutanský
8-ы кароль Чэхіі 1306 — 1306
Папярэднік	Вацлаў III
Пераемнік	Рудольф I
8-ы кароль Чэхіі 1307 — 1310
Папярэднік	Рудольф I
Пераемнік	Іаган Люксембургскі
кароль польскі 1306 — 1306
кароль польскі 3 ліпеня 1307 — 31 жніўня 1310
Нараджэнне	1265 ці 1270 Чэхія
Смерць	2 красавіка 1335, 4 красавіка 1335(1335-04-04) ці 2 красавіка 1335(1335-04-02) Цірольскі замак[d], Цірола, Паўднёвы Ціроль, Італія
Месца пахавання	Stift Stams Austrian Grave[d]
Род	House of Gorizia (House of Meinhardin)[d]
Бацька	Мейнгард II[d]
Маці	Елізавета Баварская
Жонка	Ганна Багемская, Adelaide of Brunswick[d] і Beatrice of Savoy[d]
Дзеці	Маргарыта Маўльташ[d] і Adelheid von Görz und Tirol[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Генрых Харутанскі (ням.: Heinrich von Kärnten, чэшск.: Jindřich Korutanský; 1265—2 красавіка 1335) — граф Ціроля (пад імем Генрых II), герцаг Карынтыі (пад імем Генрых VI) і Крайны (з 1295 г.), кароль Багеміі з 22 жніўня па верасень 1306 (1-ы раз), з 15 жніўня 1307 па 9 снежня 1310 года. З Горыцка-Цірольскай дынастыі.

Біяграфія

Маладыя гады

Генрых быў малодшым сынам Майнгарда II, графа Ціроля і герцага Карынтыі, і Лізаветы Вітэльсбах, дачкі баварскага герцага Атона II. Пасля смерці бацькі ў 1295 г. і да 1310 г. Генрых лічыўся суправіцелем свайго старэйшага брата Атона ў Карынтыі, Крайне і Ціролі.

Кіраванне ў Чэхіі

Горыцка-Цірольскі дом з часоў Майнгарда II быў паслядоўным саюзнікам Габсбургаў, дзякуючы якім цірольскім графам удалося падпарадкаваць буйныя герцагствы Карынтыя і Крайна на паўднёва-ўсходніх межах Германіі. Аднак у 1305 г. браты Атон і Генрых перайшлі на бок праціўнікаў Габсбургаў — чэшскі кароль Вацлаў II прапанаваў Генрыху руку сваёй дачкі Ганны. У 1306 г. у Празе адбылося іх вяселле. У тым жа годзе новы кароль Чэхіі Вацлаў III, брат жонкі Генрыха, адправіўся на вайну ў Польшчу, пакінуўшы свайго зяця намеснікам свайго каралеўства. Але 4 жніўня Вацлаў III быў забіты ў Оламаўцы, не пакінуўшы спадчыннікаў мужчынскага пола. Генрых Харутанскі (гэта значыць Карынтыйскі) стаў галоўным прэтэндэнтам на чэшскі прастол. Сойм Чэхіі большасцю галасоў выбраў Генрыха каралём. Аднак яго кіраванне ў Празе працягвалася ўсяго месяц: да горада падышлі войскі Рудольфа III Габсбурга, герцага Аўстрыі, якія вымусілі Генрыха бегчы з Прагі.

У 1307 г. Рудольф сканаў, што дало магчымасць Генрыху вярнуцца ў Чэхію і каранавацца яе каралём. Чэшская знаць чакала, што з прыходам да ўлады Генрыха ў краіне адновіцца спакой і парадак. Аднак сам кароль быў досыць бесхарактарнай і нерашучай асобай. Яму не ўдалося палепшыць фінансавае становішча каралеўства, а наадварот, прыйшлося распрадаваць каштоўнасці чэшскай кароны. Супраць Генрыха неўзабаве пачала складвацца кааліцыя буйных магнатаў, якая свае надзеі ўскладала на апошнюю незамужнюю дачку Вацлава II Лізавету. Яны змаглі выдаць яе замуж за сына імператара Генрыха VII Яна Люксембургскага. Генрых аднак не жадаў здаваць свае пазіцыі і са сваімі карынтыйскімі войскамі аблажыў Прагу і Кутну Гору. Гэта на некаторы час умацавала яго ўладу, аднак да 1310 г. разгарэлася паўстанне чэшскіх саслоўяў супраць караля. Саюзнікі Люксембургаў атакавалі радавыя ўладанні Генрыха ў Карынтыі і Ціролі. Чэшскі сойм абвясціў пра пазбаўленне Генрыха прастола. У Прагу ўвайшлі войскі Яна Люксембургскага. Генрых бег у Карынтыю. Нягледзячы на страту чэшскага прастола, да канца свайго жыцця Генрых працягваў называць сябе каралём Чэхіі і Польшчы (каралём Польшчы лічыўся папярэднік Генрыха на чэшскім прастоле Вацлаў III).

Кіраванне ў Ціролі і Карынтыі

У 1310 г. сканаў старэйшы брат Генрыха і ён стаў адзінаўладным кіраўніком Ціроля, Крайны і Карынтыі. У канфлікце за прастол Свяшчэннай Рымскай імперыі Генрых падтрымаў аўстрыйскага герцага Фрыдрыха Габсбурга супраць Людвіга Баварскага, на баку якога стаялі Люксембургі. У 1314 г. ён аддаў свой голас як караля Чэхіі на карысць Фрыдрыха, аднак гэта не дапамагло апошняму зацвердзіцца на германскім прастоле.

Тым не менш у 1321 г. імператар Людвіг Баварскі вырашыў пайсці на збліжэнне з Генрыхам і выступіў з ідэяй шлюбу герцага Карынтыі і сястры Яна Люксембургскага Марыі. Аднак гэты план праваліўся з-за пярэчанняў чэшскай каралевы Лізаветы, якая ненавідзела свайго былога зяця. Генрых застаўся ў партыі Габсбургаў. Толькі ў 1330 г. бакі знайшлі кампраміс: малодшы сын Яна Люксембургскага Іаган Генрых быў заручаны з дачкой і спадчынніцай Генрыха Харутанскага Маргарытай. Паводле ўмоў дагавора чэшскі кароль атрымліваў права стаць рэгентам уладанняў Генрыха ў выпадку яго смерці да дасягнення Маргарытай паўналецця.

У 1335 г. Генрых сканаў, пакінуўшы пасля сябе толькі дачку Маргарыту. У адпаведнасці з умовамі дагавора 1282 г. паміж Майнгардам II Горыцка-Цірольскім і Альбрэхтам I Габсбургам Карынтыя і Крайна перайшлі пад уладу герцагаў Аўстрыі, нягледзячы на супраціўленне Яна Люксембургскага, Маргарыце ўдалося захаваць за сабой толькі Цірольскае графства.

Гл. таксама

• Іаан Віктарынскі

Шлюбы і дзеці

• (1306) Ганна Чэшская (1290—1313), дачка Вацлава II, караля Чэхіі
• (1315) Адэльгейда Вельф (1285—1320), дачка Генрыха I, герцага Браўншвайг-Грубенгаген

Адэльгейда Карынтыйская (1317—1325);

Маргарыта (1318—1369), графіня Ціроля (1335—1363)

• (1328) Беатрыса Савойская (1310—1331), дачка Амедэя V, графа Савоі

Літаратура

• История Чехословакии. — М., 1953
• Митрофанов, П. История Австрии с древнейших времён до 1792 г. — М., 2003
• Пристер, Е. Краткая история Австрии. — М., 1952
• Шимов, Я. Австро-Венгерская империя. — М., 2003

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Генрых Харутанскі

Папярэднік Майнгард II	герцаг Карынтыі герцаг Крайны 1310—1335	Пераемнік Альбрэхт II
	граф Ціроля 1295—1335	Пераемнік Маргарыта
Папярэднік Вацлаў III	кароль Чэхіі 1306	Пераемнік Рудольф I
Папярэднік Рудольф I	кароль Чэхіі 1307—1310	Пераемнік Ян