1855 yng Nghymru

Mae'r erthygl hon yn sôn am arwyddocâd arbennig y flwyddyn 1855 i Gymru a'i phobl.

Deiliaid

Tywysog Cymru - Albert Edward
Tywysoges Cymru - yn wag

Digwyddiadau

25 Chwefror - Drylliwyd yr agerlong Morna oddi ar North Bishop Rock, gan golli 21 o fywydau.^[1]
30 Mawrth - Mae fferi Afon Hafren o Gas-gwent yn suddo, a saith o bobl yn boddi.
Mae'r gwaith o adeiladu rhan gyntaf Rheilffordd Llanidloes a'r Drenewydd yn dechrau.

Celfyddydau a llenyddiaeth

Llyfrau newydd

John Jones (Talhaiarn) - Gwaith Talhaiarn, cyf. 1
William Rees (Gwilym Hiraethog) - Gweithiau Barddonol Gwilym Hiraethog
William Williams (Creuddynfab) - Y Barddoniadur

Cerddoriaeth

Marwolaeth James Green o Bron y Garth, yr olaf o'r chwaraewyr crwth traddodiadol.^[2]

Genedigaethau

11 Chwefror - Samuel Goldsworthy, chwaraewr rygbi rhyngwladol Cymru (bu farw 1889)
9 Ebrill - Jeremiah Jones, bardd (bu farw 1902)
16 Awst - William David Phillips, chwaraewr rygbi rhyngwladol Cymru (bu farw 1918)
11 Rhagfyr - David Thomas Ffrangcon Davies, canwr (bu farw 1918) ^[3]

Marwolaethau

21 Ionawr - Evan Evans (Ieuan Glan Geirionydd), bardd, 59 ^[4]
22 Ionawr - Syr Thomas Frankland Lewis, gwleidydd, 74 ^[5]
9 Chwefror - William Chambers, diwydiannwr, 81
28 Mehefin - FitzRoy Somerset, Barwn 1af Rhaglan, 66 ^[6]
19 Awst - John Davies cenhadwr, 83 ^[7]
yn debygol
- Richard Jones, argraffydd a chyhoeddwr,? 68
- William Edwards (Gwilym Callestr), bardd ^[8]

Tywydd

Rhwng 1855 ac 1858 effeithiwyd ar y tywydd gan guddlen o lwch llosgfynyddol a darddodd o nifer o chwyrndarddiadau gan gynnwys Feswfiws a Chotopacsi yn Ecwador. Cafwyd gaeaf oer nodedig a chofiadwy yn 1855.

Chwefror 1855

Mis Chwefror yn un o'r misoedd Chwefror oeraf ar gofnod (hyd 2000), oerach hyd yn oed na Chwefror 1740. Buasai'n ddigon oer i gynnal Ffair Rhew ar y Tafwys petasai hen Bont Llundain wedi sefyll tan hynny. 1-22 Chwefror yn oer iawn gydag eira mynych. 24-25 Chwefror: meiriol, gwyntoedd o'r de, glaw, daear llithrig o ganlyniad i "rew du".^[9] Cofnodion yn Nhywyddiadur Llên Natur mis Chwefror, i'w gweld yma [1]).

Cyfeiriadau

↑ Jay Robert Nash (18 Mai 1976). Darkest Hours. M. Evans. t. 683. ISBN 978-1-59077-526-4.
↑ Budkavlen. F. W. Unggrens bok tryckeri. 1952. t. 10.
↑ [Griffith, R. D., (1953). DAVIES, DAVID THOMAS FFRANGCON (1855 - 1918), datganwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 28 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-DAVI-FFR-1855
↑ Jones, D. G., (1953). EVANS, EVAN (‘Ieuan Glan Geirionydd’; 1795 - 1855), offeiriad a bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 28 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-EVAN-EVA-1795
↑ Williams, D., (1953). LEWIS, Syr THOMAS FRANKLAND (1780 - 1855), gwleidyddwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 28 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-LEWI-FRA-1780
↑ Lloyd, E., & Sweetman, J. (2014, September 25). Somerset, FitzRoy James Henry [known as Lord FitzRoy Somerset], first Baron Raglan (1788–1855), army officer. Oxford Dictionary of National Biography. Adalwyd 27 Jul. 2019, o https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-26007
↑ Evans, E. L., (1953). DAVIES, JOHN (1772 - 1855), cenhadwr ac athro ysgol. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 24 Gorffennaf 2020
↑ Jenkins, R. T., (1953). EDWARDS, WILLIAM (1790 - 1855), ‘Gwilym Callestr’ (ond y mae'n llawer mwy hysbys dan yr enw ‘Wil Ysgeifiog’), bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 28 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-EDWA-WIL-1790
↑ Kington, J. (2010), Climate and Weather Collins

gw • sg • go

Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru

1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899

[1] Jay Robert Nash (18 Mai 1976). Darkest Hours. M. Evans. t. 683. ISBN 978-1-59077-526-4.

[2] Budkavlen. F. W. Unggrens bok tryckeri. 1952. t. 10.

[3] [Griffith, R. D., (1953). DAVIES, DAVID THOMAS FFRANGCON (1855 - 1918), datganwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 28 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-DAVI-FFR-1855

[4] Jones, D. G., (1953). EVANS, EVAN (‘Ieuan Glan Geirionydd’; 1795 - 1855), offeiriad a bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 28 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-EVAN-EVA-1795

[5] Williams, D., (1953). LEWIS, Syr THOMAS FRANKLAND (1780 - 1855), gwleidyddwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 28 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-LEWI-FRA-1780

[6] Lloyd, E., & Sweetman, J. (2014, September 25). Somerset, FitzRoy James Henry [known as Lord FitzRoy Somerset], first Baron Raglan (1788–1855), army officer. Oxford Dictionary of National Biography. Adalwyd 27 Jul. 2019, o https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-26007

[7] Evans, E. L., (1953). DAVIES, JOHN (1772 - 1855), cenhadwr ac athro ysgol. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 24 Gorffennaf 2020

[8] Jenkins, R. T., (1953). EDWARDS, WILLIAM (1790 - 1855), ‘Gwilym Callestr’ (ond y mae'n llawer mwy hysbys dan yr enw ‘Wil Ysgeifiog’), bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 28 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-EDWA-WIL-1790

[9] Kington, J. (2010), Climate and Weather Collins

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]