Αποβατικό

Αποβατικά σκάφη στην ακτή της Νορμανδίας (1944)

Αποβατικό ή πλοίο αποβάσεων χαρακτηρίζεται ειδικός τύπος πολεμικού πλοίου με το οποίο επιχειρείται αποβατική δραστηριότητα, του λεγόμενου αμφίβιου πολέμου. Τέτοιοι τύποι πλοίων διαφόρων μεγεθών άρχισαν να ναυπηγούνται ευρύτερα κατά τον Β' Π.Π. και ειδικότερα μετά την κατάληψη της Γαλλίας από τους Γερμανούς. Ποικίλοι τύποι αποβατικών σκαφών χρησιμοποιήθηκαν από τους κατά του Άξονα συμμάχους στην Απόβαση της Νορμανδίας στις 6 Ιουνίου 1944.

Ιστορικό εξέλιξης

Α' Π.Π.

Στη νεότερη ιστορία τα πρώτα αποβατικά σκάφη που ναυπηγήθηκαν και έλαβαν μέρος σε αποβατικές επιχειρήσεις ήταν στον Α' Π.Π. και συγκεκριμένα την περίοδο 1914 - 1918 όπως π.χ. στη κατάληψη των Δαρδανελίων το 1915 αλλά και από τους Γερμανούς το 1917 στη κατάληψη των νήσων της Βαλτικής.
Την εποχή εκείνη τα αποβατικά ήταν στη πραγματικότητα μικρά φορτηγά πλοία με περιορισμένο βύθισμα και με πολύ περιορισμένες δυνατότητες. Πλησίαζαν τις ακτές όσο βέβαια επέτρεπε το βύθισμά τους και στη συνέχεια τα μεταφερόμενα στρατεύματα αποβιβάζονταν στις σωσίβιες λέμβους ενώ σε κάποιες άλλες εκφορτώνονταν περιορισμένος αριθμός πυροβόλων όπλων. Η διαδικασία αυτή ήταν πολύ χρονοβόρα και οι απώλειες που συνέβαιναν έναντι του συνεχούς εχθρικού πυρός ήταν πολύ μεγάλες. Αυτός ήταν και ο λόγος που οι αποβατικές μεραρχίες διέθεταν μόνο μέχρι 30 πυροβόλα για την επίσπευση της απόβασης. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να προστεθεί ότι και οι σωσίβιες λέμβοι της εποχής εκείνης δεν ήταν μηχανοκίνητες αλλά έπρεπε να ρυμουλκηθούν από κάποια μηχανοκίνητη λέμβο ή άλλο καΐκι, μέχρι τα αβαθή απ΄ όπου και εξέρχονταν οι στρατιώτες στην ακτή.

Έτσι πρώτοι οι Άγγλοι μελέτησαν και δημιούργησαν τις πρώτες αυτοκινούμενες (μηχανοκίνητες) φορτηγίδες, τις οποίες εμφάνισαν περί το τέλος της εκστρατείας της Καλλίπολης και λίγο αργότερα στη Μεσοποταμία. Επίσης και ο τότε αρχηγός των αγγλικών ναυτικών δυνάμεων του Ντόβερ, ναύαρχος Μπέικον, πρότεινε τη κατασκευή δύο μεγάλων ξύλινων φορτηγίδων μήκους 180 μ. για μεταφορά αρμάτων προκειμένου να χρησιμοποιηθούν σε απόβαση στη Φλάνδρα. Πράγματι οι δύο αυτές φορτηγίδες κατασκευάστηκαν και δοκιμάστηκαν ρυμουλκούμενες από μονίτορες, (= πολύ μικρά αβαθή θωρηκτά σκάφη με ένα πυροβόλο), πλην όμως δεν χρησιμοποιήθηκαν λόγω άλλων ατυχών επιθέσεων. Για πολλούς όμως αυτές οι δύο φορτηγίδες θεωρούνται οι πρόδρομοι των αρματαγωγών.

Μεσοπόλεμος

Στη διάρκεια του μεσοπολέμου. η Ιαπωνία ξεκίνησε ένα μεγαλόπνοο πρόγραμμα ναυπήγησης "μεταγωγικών σκαφών", διαμορφώνοντας κατάλληλα φορτηγά πλοία προκειμένου να χρησιμοποιηθούν στην εισβολή στη Κίνα. Έτσι το 1937 ένας τεράστιος στόλος τέτοιων σκαφών με πολλές χιλιάδες στρατιώτες εμφανίστηκαν στις ακτές της Σαγκάης που εφοδιασμένα με ισχυρά βαρούλκα καθαιρούσαν "φορτηγίδες αποβατικές" που έφεραν μαζί τους. Η ιδέα αυτή αργότερα θα γενικευτεί. Επίσης κάποια άλλα μικρότερα σκάφη έφεραν πλευρικές αναδιπλώμενες, πτυσσόμενες διαβάθρες από τις οποίες επιχειρούνταν η απόβαση από τις παρειές της πλώρης. Η ιδέα αυτή γέννησε τους πρωραίους καταπέλτες των σύγχρονων αποβατικών.

Τον Σεπτέμβριο του 1938 συνεστήθη στην Αγγλία μία μικτή στρατιωτική υπηρεσία συνδυασμένων επιχειρήσεων, πρόδρομος των συγχρόνων διοικήσεων αμφιβίου πολέμου, η οποία μελετώντας τις ανάγκες μιας επιτυχούς απόβασης κατέληξε στη δημιουργία τριών τύπων αποβατικών σκαφών, ανάλογα του είδους των μεταφερομένων μονάδων. Έτσι δημιουργήθηκαν:

1. τα οπλιταγωγά για μεταφορά μονάδων πεζικού με ελαφρύ οπλισμό,
2. τα οχηματαγωγά για μεταφορά στρατιωτικών γενικά οχημάτων, ΄πυροβολικού, διαβιβάσεων, και διοικητικής μέριμνας και
3. τα αρματαγωγά, μεγαλύτερα όλων, για μεταφορά βαρέων πυροβόλων, αρμάτων κ.λπ.

Κοινά βασικά χαρακτηριστικά και των τριών αυτών τύπων ήταν η δυνατότητα προσγειάλωσης και η πρωραία εγκατάσταση διαβάθρων, από τις οποίες επιχειρούνταν η απόβαση, και τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στον Β΄ Π.Π.

Β' Π.Π.

Με το ξέσπασμα του Β Π.Π. παραγγέλθηκαν τα πρώτα αποβατικά, πέντε εκ των οποίων χρησιμοποιήθηκαν αποτελεσματικά στην εκκένωση του Νάρβικ (Μάιος του 1940) στην εκστρατεία της Νορβηγίας. Την ίδια δε εποχή έγινε δοκιμαστική χρήση αποβατικού αμφίβιου οχήματος γαλλικής κατασκευής που χρησιμοποιήθηκε επιτυχώς στη μάχη της Γαλλίας στον όρμο της Σομ (Somme).
Επιταχυνόμενες οι αγγλικές ναυπηγήσεις χρησιμοποιήθηκαν όμοια πλοία στην εκκένωση της Δουνκέρκης.

Γερμανικές αποβατικές φορτηγίδες στο Βιλχελμσχάφεν

Από την άλλη πλευρά οι Γερμανοί μετά την κατάληψη της Γαλλίας στο σχεδιασμό προσβολής της Αγγλίας δημιούργησαν ένα τεράστιο στόλο φορτηγίδων που επισημάνθηκε σε όλο το ανάπτυγμα των ολλανδικών ακτών, που αν και κατάλληλα είχαν διαμορφωθεί εν τούτοις τελικά δεν χρησιμοποιήθηκαν. Περιορίστηκαν άλλα μεν για ποτάμιες επιχειρήσεις και άλλα ως παράκτια πυροβολεία φέροντας επ΄ αυτών πυροβόλο. Είναι γεγονός ότι η πολεμική μηχανή των Γερμανών στο θέμα του αμφιβίου πολέμου, που ίσως να μη είχε αξιολογήσει ανάλογα, υστέρησε δραματικά.

Συνεχιζόμενου όμως του πολέμου δεν άργησαν να φανούν και οι μεγάλες ατέλειες που παρουσίαζαν και τα νέα ακόμη αυτά σκάφη τα οποία, αφενός ήταν πολύ μικρά σε μεταφορική ικανότητα, αφετέρου σε τακτική δεν συγκροτούσαν ιδιαίτερες αποβατικές ομάδες, στολίσκους, αλλά περιοριζόντουσαν κυρίως μόνο σε καταδρομικές επιχειρήσεις ().

Το αποβατικό (φορτηγό) Κικέρων

Κάποιες περιορισμένες αποβάσεις που έγιναν στο μεταξύ (Ιταλία, Σικελία, Β. Αφρική και νήσους του Ειρηνικού) μάλλον πρόσθεταν προβλήματα που έπρεπε ταχύτατα να επιλυθούν. Για δε τη μεταφορά μονάδων πεζικού χρησιμοποιούνταν ακόμα ως μεταγωγικά επίτακτα επιβατηγά πλοία από τα οποία όμως η όποια απόβαση δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί νύκτα χωρίς αφή φώτων. Όλα τα παραπάνω άρχισαν να προβληματίζουν τα γενικά επιτελεία επιχειρήσεων αντιλαμβανόμενα τελικά πως μόνο με μια μεγάλη και επιτυχή απόβαση όλων των ελευθέρων δυνάμεων στην κυρίως Ευρώπη θα μπορούσε ν΄ ανακόψει την συνεχιζόμενη προέλαση του άξονα.

Τελικά την υπόθεση αυτή ναυπήγησης πληρέστερων πλοίων αποβάσεων ανέλαβε το 1942 η Ανώτατη Διασυμμαχική Διοίκηση η οποία και σχεδίασε ειδικότερα πλοία επί των παραπάνω τύπων, ικανά σε πλόες ανοικτής θάλασσας και να μπορούν να επιχειρούν προσγειάλωση πλήρως φόρτου αντίστοιχα οπλιτών, οχημάτων, πυροβόλων και αρμάτων, με ιδιαίτερες κατασκευαστικές αντοχές. Θεσπίστηκε η κατασκευή πρωραίων διπλών θυρών έτσι ώστε τα πλοία να διατηρούν κλασική πλώρη και την κανονική ταχύτητά τους. Με το άνοιγμα των θυρών να αναπτύσσεται διαβάθρα από την οποία και θα επιχειρείται η έξοδος των οπλιτών και όλου του μεταφερόμενου υλικού, καθώς επίσης και τον εφοδιασμό των πλοίων αυτών αντί σωσίβιων λέμβων με ικανό αριθμό μηχανοκίνητων αποβατικών ακάτων (αβακ). Παράλληλα εντάθηκε και η κατασκευή νέων αμφίβιων αρμάτων και φορτηγών οχημάτων (αρμάτων μεταφοράς προσωπικού).

Έτσι σχεδιάστηκαν και ναυπηγήθηκαν οι ακόλουθοι τύποι αποβατικών σκαφών κατά την αμερικανική ονοματολογία:

1. Τα αρματαγωγά LST (Landing Ship Tank) και LSM (Landing Ship Medium)
2. Τα αρματαγωγά - οχηματαγωγά LCT (Landing Craft Tank)
3. Τα οπλιταγωγά LCI (Landing Craft Infantry) καθώς και
4. Kάποια μικρότερα αποβατικά με διάφορα χαρακτηριστικά όπως LCP, LCV, LCVP και τα LCM όπου στην ελληνική αποδόθηκαν ως "παντόφλες". Στα τελευταία θα πρέπει να προστεθούν και τα λεγόμενα "ντακς" (= πάπιες) που ήταν αμφίβια φορτηγά οχήματα με ερπύστριες που λειτουργούσαν εν μέρει και ως αποβατικά.