Θράκη

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Θράκη (αποσαφήνιση).

Θράκη: Ιστορική και γεωγραφική περιοχή και τα σύγχρονα σύνορα Ελλάδας, Βουλγαρίας, Τουρκίας

Το γεωγραφικό διαμέρισμα της Θράκης στην Ελλάδα

Το οικόσημα των Κομνηνών και σύμβολο της Θράκης: ο βυζαντινός αετός της οικογένειας των Κομνηνών (από την Κόμνη της Θράκης καταγόμενων) που απεικονίζεται στον Ναό της Παναγίας Κοσμοσώτειρας στις Φέρες Θράκης.

Η Θράκη (βουλγαρικά: Тракия (Τράκια), τούρκικα: Trakya) είναι μια ιστορική γεωγραφική περιοχή των Βαλκανίων στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Σήμερα, η σύγχρονη έννοια του όρου υποδηλώνει διεθνώς την περιοχή που εκτείνεται από τον Αίμο στα βόρεια, το Θρακικό πέλαγος στα νότια, τις οροσειρές της Κούλας (Κεντρική Ροδόπη) και της Ρίλας (Δυτική Ροδόπη) στα δυτικά και τη Μαύρη Θάλασσα και την Προποντίδα στα ανατολικά και νοτιοανατολικά αντίστοιχα.

Περιλαμβάνει την νότια Βουλγαρία (Βόρεια Θράκη), τη βορειοανατολική Ελλάδα (Δυτική Θράκη) και την ευρωπαϊκή Τουρκία (Ανατολική Θράκη). Η περιοχή που ανήκει στην Ελλάδα, αποτελεί το γεωγραφικό διαμέρισμα της Θράκης και υπάγεται διοικητικά στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Η Θράκη ως γεωγραφικό διαμέρισμα της Ελλάδος, αποτελείται από τρεις νομούς, της Ξάνθης, της Ροδόπης και του Έβρου.

Η περιοχή της Θράκης βρέχεται από την Μαύρη Θάλασσα, το Αιγαίο και την Προποντίδα. Στην Τουρκία, η ευρύτερη περιοχή καλείται επίσης ως Ρούμελη (Ρωμυλία).

Τα ιστορικά όρια της Θράκης ποικίλλουν. Η αρχαία Θράκη (δηλ. το έδαφος όπου ζούσαν οι θρακικές φυλές) συμπεριλάμβανε τη σημερινή Βουλγαρία, την ευρωπαϊκή Τουρκία, τη βορειοανατολική Ελλάδα, και τμήματα της ανατολικής και νοτιοανατολικής πρώην Γιουγκοσλαβίας. Τα όριά της ήταν μεταξύ του ποταμού Δούναβη στον βορρά και του Αιγαίου στον νότο, στην ανατολή η Μαύρη Θάλασσα (Εύξεινος Πόντος) και η Προποντίδα (Θάλασσα του Μαρμαρά) και στη δύση οι ποταμοί Αξιός και Μοράβας. Η ρωμαϊκή επαρχία της Θράκης ήταν κάπως μικρότερη, έχοντας τα ίδια ανατολικά και νότια θαλάσσια όρια, καθώς και σύνορα στο βορρά ως το όρος Αίμος, ενώ επεκτείνονταν στα δυτικά μέχρι τον ποταμό Νέστο.

Ιστορία

Στην Ελληνική Μυθολογία

Κατά την ελληνική μυθολογία, υπήρξε ένας προπάτορας που λεγόταν Θραξ και ήταν γιος του θεού του πολέμου Άρη. Ο θεός Άρης λεγόταν ότι διέμενε στη Θράκη. Σε μια άλλη εκδοχή και σύμφωνα με τον Ευριπίδη (στο έργο του Των Θρακών οι χρυσές ασπίδες) αναφέρει ότι το όνομα του Άρη ήταν Θραξ, ο οποίος ήταν ο προστάτης των Θρακών και του οποίου η χρυσή ασπίδα φυλασσόταν στο ναό του στη Βιστονίδα της Θράκης. Στην ελληνική μυθολογία η Θράκη ήταν κόρη του Ωκεανού και της Παρθενόπης, αδελφή της Ευρώπης.

Οι Θράκες εμφανίζονται στην Ιλιάδα του Ομήρου ως σύμμαχοι των Τρώων με αρχηγούς τον Ακάμα και τον Πήρο ή Πήρρο. Αργότερα στη Ιλιάδα έκανε την εμφάνιση του και ένας άλλος βασιλιάς, ο Ρήσος, ο οποίος σκοτώθηκε μετά από νυχτερινή επιδρομή που έκανε ο Διομήδης και ο Οδυσσέας στο στρατόπεδο των Τρώων.

Ένας άλλος μυθολογικός βασιλιάς των Θρακών ήταν ο Κισσεύς, ο οποίος ζούσε στη δυτική τότε Θράκη και μετέπειτα Μακεδονία, ο οποίος ήταν πατέρας του Τρώα πρεσβύτερου Αντήνορα. Η Ομηρική Θράκη εκτεινόταν ως τον Αξιό ποταμό δυτικά, τον Ελλήσποντο και την Μαύρη Θάλασσα ανατολικά, καθώς και μέχρι την σημερινή Σερβία και ολόκληρη τη Βουλγαρία.

Η ελληνική μυθολογία είναι γεμάτη από Θράκες βασιλείς όπως οι: Διομήδης των Θρακών, Τηρέας, Λυκούργος, Φινέας, Εύμολπος, Πολυμνήστωρ, Οίαγρος (πατέρας του Ορφέα) και άλλοι. Επίσης η φυλή που ο Όμηρος καλούσε Θράκες περιλάμβανε πολλές φυλές, διότι η αρχαία Θράκη αποτέλεσε τόπο διαμονής πολλών φυλών, όπως ήταν οι Ηδωνοί που ζούσαν στην περιοχή μεταξύ των ποταμών Στρυμόνα και Νέστου, οι Βισάλτες που ζούσαν στην περιοχή μεταξύ των ποταμών Αξιού και Στρυμόνα, οι Οδόμαντες που κατοικούσαν βόρεια από τους Ηδωνούς, ανάμεσα στον ποταμό Στρυμόνα και το Μενοίκιο όρος, οι Κίκονες στην περιοχή της σημερινής Ροδόπης, οι Βίστωνες, οι Δόβηρες, οι Μύγδονες, οι Σάτραι, οι Αψίνθιοι και πολλοί άλλοι.

Αρχαϊκή, κλασική και ελληνιστική περίοδος

Τα Άβδηρα, απο τις σημαντικότερες αρχαίες πόλεις της Θράκης, υπήρξαν μεγάλο ιωνικό κέντρο καλλιτεχνικής δραστηριότητας και πατρίδα των φιλοσόφων Δημοκρίτου, Λευκίππου και Αναξάρχου, του σοφιστή Πρωταγόρα, του ιστορικού Εκαταίου και του επιγραμματοποιού Νικαινέτη

Ο Δημόκριτος (~460 π.Χ. - 370 π.Χ., Έλληνας φιλόσοφος από τα Άβδηρα της Θράκης.

Ο ιθαγενής πληθυσμός της περιοχής της Θράκης ήταν μια ινδο-ευρωπαϊκή φυλή που καλούνταν Θράκες. Από νωρίς δέχτηκαν έντονα την πολιτιστική επιρροή των Ελλήνων διατηρώντας όμως για πολύ καιρό τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους. Δεν μιλούσαν Ελληνικά και γι' αυτόν τον λόγο θεωρούνταν από τους Έλληνες βάρβαροι. Οι πρώτες ελληνικές αποικίες στη Θράκη ιδρύθηκαν τον 6ο αιώνα π.Χ..

Όταν άρχισε ο ελληνικός αποικισμός της Θράκης, δεν υπήρχε στη χώρα μια κεντρική κρατική οργάνωση και θρακικές φυλές ζούσαν ακόμη αυτόνομες που διοικούνταν από τοπικούς δυναστικούς οίκους. Η Θράκη νότια του Δούναβη (εκτός από την περιοχή των Βησσών), για μισό αιώνα ήταν προσαρτημένη στην Περσία από τον Δαρείο Α΄, που πραγματοποίησε εκστρατεία στην περιοχή από το 513 π.Χ. έως το 512 π.Χ. Μετά την περσική κυριαρχία, χρονολογείται η πρώτη κρατική οργάνωση με την ίδρυση του Οδρυσικού βασιλείου, του οποίου οι πιο γνωστοί βασιλείς ήταν ο Σιτάλκης και ο Σεύθης. Τον 4ο π.Χ. αιώνα, ύστερα από επανειλημμένες εκστρατείες, η Θράκη κατακτήθηκε από τον Φίλιππο Β΄ της Μακεδονίας και από το 341 π.Χ. ανήκε στο Βασίλειο της Μακεδονίας και ιδρύθηκαν σε αυτή (στα μεσόγεια) αρκετές ελληνικές μακεδονικές αποικίες. Το 279 π.Χ. Κέλτες εισέβαλαν στη Μακεδονία, τη Νότια Ελλάδα, και τη Θράκη και, ενώ εκδιώχθηκαν γρήγορα από την νότια Ελλάδα και τη Μακεδονία, παρέμειναν στη Θράκη έως το τέλος του αιώνα. Μετά τον Γ΄ Μακεδονικό Πόλεμο και την υποταγή της Μακεδονίας στους Ρωμαίους, η Θράκη έχασε κι αυτή την ανεξαρτησία της και έγινε φόρου υποτελής στη Ρώμη. Στα τέλη μάλιστα του 1ου π.Χ. αιώνα η Θράκη ήταν πια ένα «πελατειακό» βασίλειο των Ρωμαίων, οι οποίοι «διόριζαν» και τους βασιλείς του. Ώσπου καταλύθηκε οριστικά κι αυτό (το 46 μ.Χ.) και η Θράκη μετατράπηκε σε ρωμαϊκή επαρχία (provincia Thracia).

Θρησκεία - Πολιτισμός

Η θρησκεία των Θρακών επικεντρώνεται γύρω από τη ζωή, το θάνατο και τη γονιμότητα. Οι Θράκες, εκτός των άλλων θεών των Ελλήνων, λάτρευαν περισσότερο τον Διόνυσο, στον οποίο πρόσφεραν θυσίες και έκαναν πολυήμερες γιορτές, ενώ αρκετοί αρχαίοι ιστορικοί αναφέρονται και στα Διονύσια μυστήρια. Σημαντικότερα από αυτά τα μυστήρια ήταν τα Καβείρια, τα οποία τελούσαν οι Κάβειροι, λαός που ζούσε στη σημερινή Ροδόπη και στη νήσο Σαμοθράκη. Πολλά φαλλικά σύμβολα βρέθηκαν κατά τις σύγχρονες ανασκαφές, τα οποία μαρτυρούν τη λατρεία αυτών των συμβόλων, η οποία προερχόταν από τη θρησκευτική λατρεία για τη γονιμότητα. Επίσης ο μυθικός ποιητής Ορφέας, αλλά και θεός της ποίησης των αρχαίων Ελλήνων, λατρευόταν και αυτός από τους αρχαίους λαούς της Θράκης.

Ο πολιτισμός των αρχαίων Θρακών, όπως περιγράφεται από πολλούς ιστορικούς αλλά και από τα ευρήματα των ανασκαφών, αναφέρεται σε ένα λαό με πολλές φυλές, όπως αναφέρεται και στην παραπάνω ενότητα για τη μυθολογική Θράκη. Συγκεκριμένα ο Ηρόδοτος (Βιβλίο 5) τους αποκαλεί το δεύτερο πολυπληθέστερο λαό (μετά τους Ινδούς) στον τότε γνωστό κόσμο γι΄αυτόν και ο πιο ισχυρός από όλους, αν υπολογίσουμε όλες τις φυλές ενωμένες.

Κατά την κλασική περίοδο, οι Θράκες ήταν διαιρεμένοι σε πολυάριθμες φυλές. Ισχυρά βασίλεια παρέμειναν αυτά των Οδρυσών και της Δακίας. Αυτή την περίοδο (5ος - 4ος αιώνας π.Χ.), οι Θράκες ήταν περιζήτητοι από τις ελληνικές πόλεις-κράτη ως μισθοφόροι πελταστές. Οι πελταστές ήταν εξοπλισμένοι με την πέλτη, δηλ. μικρή ασπίδα η οποία είχε μία εσοχή σαν μισοφέγγαρο, και τρία ακόντια, τα οποία κρατούσαν το ένα στο ένα χέρι και τα άλλα δύο στο άλλο χέρι μαζί με την ασπίδα.

Στο κείμενο του έργου «Αχαρνής» του Αριστοφάνη αναφέρεται ότι οι απεσταλμένοι του βασιλιά Θράκης Σιτάλκη στην Αθήνα ήταν Ιουδαίοι.

Λόγω του ότι οι Θράκες ήταν επιδέξιοι και άφοβοι πολεμιστές, έγιναν επιθυμητοί και σεβαστοί μονομάχοι. Αυτός ο τύπος μονομάχου ονομαζόταν και Θραξ. Ο γνωστός μονομάχος και γενναίος αρχηγός των σκλάβων Σπάρτακος καταγόταν από την περιοχή της Θράκης.

Ρωμαϊκή κυριαρχία

Η ρωμαϊκή επαρχία της Θράκης

Κατά τη ρωμαϊκή εποχή, μέσα στα γεωγραφικά όρια της αρχαίας Θράκης υπήρχαν δυο ξεχωριστές ρωμαϊκές επαρχίες, η Θράκη (Thracia) και η Κάτω Μοισία (Moesia Inferior). Αργότερα, στα χρόνια του Διοκλητιανού (Τετραρχίας), οι δυο επαρχίες συνενώθηκαν και αποτέλεσαν τη «Διοίκηση» Θράκης (Dioecesis Thracia). Χάρη στην επαρχιακή και αστική πολιτική των Ρωμαίων κατακτητών, το φαινόμενο της αστικοποίησης έλαβε μεγάλες διαστάσεις και τον 2ο-3ο μ.Χ. αιώνα ολοκληρώθηκε, με την ίδρυση ρωμαϊκών αποικιών και κυρίως αρκετών αστικών κέντρων - σύμφωνα με το πρότυπο των ελληνικών πόλεων, όπως ήταν η Νικόπολη του Ίστρου, η Νικόπολη του Νέστου, η Τόπειρος, η Τραϊνούπολη, η Πλωτινούπολη και η Αδριανούπολη. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η ρωμαϊκή επαρχιακή πολιτική στη Θράκη ευνόησε όχι τον εκρωμαϊσμό - όπως θα περίμενε κανείς - αλλά τον εξελληνισμό της χώρας, ο οποίος είχε αρχίσει με τον ελληνικό αποικισμό, συνεχίστηκε με τον μακεδονικό και ολοκληρώθηκε ως το τέλος της ρωμαϊκής αρχαιότητας. Η μεγάλη αριθμητική υπεροχή των ελληνικών επιγραφών έναντι των λατινικών στη νότια από τον Αίμο Θράκη μαρτυρεί τον πλήρη γλωσσικό -και όχι μόνον- εξελληνισμό της περιοχής αυτής. Ανταγωνισμός ανάμεσα στις δυο γλώσσες (ελληνική και λατινική) υπήρξε μόνο βόρεια του Αίμου, όπου λίγο πιο πάνω από τους βόρειους πρόποδές του τοποθετούνται τα όρια της ελληνόφωνης και λατινόφωνης Θράκης.

Κατά την αυτοκρατορική περίοδο, χάρη στην πολιτογραφική πολιτική των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, πολλοί Θράκες – κυρίως μέλη της τοπικής αριστοκρατίας - είχαν λάβει τη ρωμαϊκή πολιτεία (civitas Romana) με όλα τα προνόμια που απέρρεαν από αυτή. Ιδιαίτερα αυξημένος εμφανίζεται στις επιγραφές ο αριθμός των πολιτογραφήσεων κατά τον 2ο μ.Χ. αιώνα (επί Τραϊανού και Αδριανού), ώσπου το 212 μ.Χ., με την έκδοση του περίφημου διατάγματος του Καρακάλλα (τη γνωστή constitutio Antoniniana), δόθηκε πια το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη (civitas Romana) σε όλους τους υπηκόους (τους ελεύθερους) του Ρωμαϊκού κράτους. Τέλος, από επιγραφικές πηγές μαρτυρείται, κατά την αυτοκρατορική επίσης περίοδο, πολυάριθμη θρακική παρουσία («Διασπορά») extra fines τόσο στον Ελλαδικό χώρο όσο και στις ρωμαϊκές επαρχίες της Δύσης (Ισπανία, Γαλατία, Γερμανία, Βρετανία) και ιδιαίτερα στις επαρχίες του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους (Ασία, Βιθυνία-Πόντος, Καππαδοκία, Λυκία-Παμφυλία, Κιλικία, Συρία, Παλαιστίνη και Αραβία).

Βυζαντινή περίοδος

Η μονή Κοσμοσώτειρας, που ιδρύθηκε από τον Ισαάκιο Κομνηνό το 1152, στις Φέρρες, κοντά στο Έβρο είναι από τα αξιολογότερα βυζαντινά μνημεία

Κατά τη βυζαντινή περίοδο, η Θράκη αναβαθμίζεται σημαντικά. Η νέα πρωτεύουσα του κράτους, Κωνσταντινούπολη, βρίσκεται στην περιοχή της Θράκης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη συρροή πολλών ατόμων (αστυφιλία) στην περιοχή, προς αναζήτηση καλύτερης ζωής και το κέντρο της αυτοκρατορίας μεταφέρεται από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη, η οποία, σταδιακά, έγινε η μεγαλύτερη και πλουσιότερη πόλη της Ευρώπης. Βρισκόμενη κοντά στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, η Θράκη γνώρισε μια μεγάλη ανάπτυξη. Μερικοί από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες κατάγονταν από τη Θράκη, όπως ο Ιουστίνος και ο ανιψιός και διάδοχός του Ιουστινιανός. Φυσικά πρόκειται για μία αυτοκρατορία που κυρίως στηρίζει τη συνεκτικότητά της στη θρησκεία και στη γλώσσα και όχι στον ελληνικό πολιτισμό. Όμως στην καθημερινότητα των απλών ανθρώπων πολλά από τα ήθη και έθιμά τους προέρχονται από τον ελληνικό πολιτισμό εμπλουτισμένα με τη χριστιανική θρησκεία, όπως του κιοπέκ μπέη, του καλόγερου, τα αναστενάρια κ.α. Στα βυζαντινά χρόνια έχουμε και τις συγκρούσεις με τα σλαβικά φύλα, καθώς και με το αλταϊκό φύλο των Βουλγάρων, τα οποία θα δημιουργήσουν ισχυρά ρήγματα στην πυκνότητα του ντόπιου πληθυσμού.

Η Δυναστεία των Κομνηνών ήταν μία ισχυρή οικογένεια ευγενών από την Κόμνη της Θράκης, που κυβέρνησε τη Βυζαντινή αυτοκρατορία από 1081 έως το 1185. Ιστορική είναι η μέχρι σήμερα διατηρημένη Μονή Παναγίας Κοσμοσώτειρα, που ιδρύθηκε από τον σεβαστοκράτορα Ισαάκιο Κομνηνό στην τοποθεσία Βήρα (πρόκειται για τις σημερινές Φέρες του Έβρου), κοντά στο δέλτα του ποταμού Έβρου.

Οθωμανική περίοδος

Η κατάκτηση της περιοχής της Θράκης από τους Τούρκους πραγματοποιήθηκε νωρίτερα από την Άλωση της Πόλης. Καθ' όλη τη διάρκεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, οι Οθωμανοί διέκριναν τους υπηκόους σε μουσουλμάνους και μη μουσουλμάνους, δίνοντας φυσικά περισσότερα προνόμια στους μουσουλμάνους, ως πολίτες πρώτης κατηγορίας. Σαν παράδειγμα των μέτρων που έλαβαν οι Οθωμανοί μπορούμε να αναφέρουμε το παιδομάζωμα και τo χαράτσι ή κεφαλικό φόρο. Σε αυτήν την ιστορική φάση αρκετοί Θρακικοί πληθυσμοί έγιναν μουσουλμανικοί, είτε λόγω πιέσεων, είτε λόγω των παραπάνω κινήτρων είτε ακόμη και λόγω μίας μουσουλμανικής συγκρητιστικής αίρεσης, των κιζιλμπασήδων, η οποία φέρει αρκετά κοινά στοιχεία με τον χριστιανισμό. Κάποια χρόνια αργότερα άλλαξε η πολιτική του Οθωμανικού κράτους λαμβάνοντας ηπιότερα μέτρα, καθώς ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού είχαν γίνει ήδη μουσουλμάνοι και με αυτό τον τρόπο δεν πλήρωναν φόρο, μειώνοντας κατά πολύ τα έσοδα του κράτους. Παράλληλα παρατηρούνται και μετακινήσεις άλλων εθνοτήτων όπως Ρομά, Αρμένιους και Εβραίους. Επίσης έλαβαν χώρα και μεταναστεύσεις ελληνικών πληθυσμών προς τη Θράκη όπως Ηπειρώτες, Θεσσαλούς, Μακεδόνες και Πελοποννησίους. Παρακάτω αναφέρονται χαρακτηριστικά ονόματα χωριών::

• Πελοπόννησος: Καρυωτή, Μάνη, Ποιμενικόν, Σκουρτοχώρι (Σιτοχώρι), Παταγή, Αμπελάκια, Στέρνα, Κουφόβουνο, Βρυσικά, Ασπρονέρι, Ασβεστάδες, Κυανή
• Ήπειρος: Ελληνοχώρι, Παληούρι, Μεταξάδες, Πάδη(Λάδη), Χιονάδες, Δοξαπάρα, Χανδράς, Σουφλί.

Ελληνική Επανάσταση του 1821 στη Θράκη

Η σημαία των Θρακών Επαναστατών του 1821.

Η συμμετοχή των Θρακών μαχητών υπήρξε πολύτιμη στους αγώνες για την απελευθέρωση του γένους τόσο στη στεριά, όσο και στη θάλασσα, ενώ οι Θράκες δεν έπαψαν ποτέ να ξεσηκώνονται και να ποθούν την ελευθερία τους κατά τη μετεπαναστατική περίοδο έως και τον Μακεδονικό Αγώνα (1904-1908).

Από τα ενεργά στελέχη της Φιλικής Εταιρείας ο μητροπολίτης Μαρωνείας Κωνστάντιος δραστηριοποιήθηκε στη Θάσο, όπως αναφέρει ο Αυστριακός διπλωμάτης και ιστορικός Prokesche von Osten, και συνέβαλε με τις ενέργειές του και με τη συνεργασία του προέδρου του νησιού Χατζη Γιώργη, ο οποίος είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία από τον συμπατριώτη του αγωνιστή Αρχιμανδρίτη Καλλίνικο Σταματιάδη, να επαναστατήσουν οι Θασίτες την Άνοιξη του 1821. Το 1821 ο επίσκοπος Λιτίτσης Σωφρόνιος που ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας (η επισκοπή Λιτίτσης βρισκόταν στη Θράκη με έδρα το Ορτάκιοϊ της Βόρειας Θράκης), συγκρότησε επαναστατικό σώμα από Μανδριτσιώτες και Ορτακινούς, δηλαδή Έλληνες κατοίκους του Ορτάκιοϊ και της Μανδρίτσας, οι οποίοι αφού διέσχισαν την τουρκοκρατούμενη Βουλγαρία, ενώθηκαν με τα στρατεύματα του Αλεξανδρου Υψηλάντη και έλαβαν μέρος στην επανάσταση της Μολδοβλαχίας. Μετά την αποτυχία της επανάστασης, όσοι επέζησαν διέσχισαν πολεμώντας τη Βαλκανική χερσόνησο και έφτασαν στην Ηπειρο και απ' εκεί στην επαναστατημένη Ρούμελη, όπου πολέμησαν για την ελευθερία της Ελλάδος. Ελάχιστοι από τους πολεμιστές αυτούς επέστρεψαν.

Βουλγαρική Κατοχή (1913 - 1918)

Κατά τη διάρκεια της Βουλγαρικής κατοχής (1913 - 1918), στη Δυτική Θράκη σημειώθηκαν μαζικές εκτοπίσεις Ελλήνων δια της βίας, σε σημείο τέτοιο, ώστε ο Ελληνισμός της περιοχής επλήγη και συρρικνώθηκε ανεπανόρθωτα. Παρόλ' αυτά, έως και πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών, το 1920, οι χριστιανοί ήταν μια ξεκάθαρη πλειοψηφία στη δυτική Θράκη. Μετά το 1923 στην Ελληνική Θράκη εγκαταστάθηκαν Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, την Ανατολική Θράκη και την Ανατολική Ρωμυλία (Βόρεια Θράκη).

Νεότερη και Σύγχρονη ιστορία

Το Ζάππειον Κεντρικόν Παρθεναγωγείον Αδριανουπόλεως (1884-1922), ιστορικό εκπαιδευτικό ίδρυμα του Θρακικού Ελληνισμού.

Με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου το 1878 ιδρύθηκε η «Μεγάλη Βουλγαρία», η οποία κάλυπτε το μεγαλύτερο μέρος της Θράκης. Με την αναθεώρηση της Συνθήκης από το Συνέδριο του Βερολίνου η εδαφική έκταση της αυτόνομης Βουλγαρίας περιορίστηκε και η βόρεια Θράκη έγινε ξεχωριστό κράτος, υποτελές στον Σουλτάνο, με το όνομα «Ανατολική Ρωμυλία». Η υπόλοιπη Θράκη παρέμεινε υπό οθωμανική κυριαρχία. Το 1886, μέσω πραξικοπήματος, η Ανατολική Ρωμυλία ενώθηκε με το βουλγαρικό κράτος.

Παρόλες τις ταραχώδεις συνθήκες η ανάπτυξη του Ελληνισμού της Θράκης ήταν αλματώδης σε πολλούς τομείς, όπως η Παιδεία, με μεγάλα και ιστορικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Το 1874 ανεγείρονται τα Ζαρίφεια Διδασκαλεία αρρένων και θηλέων στη Φιλιππούπολη, το 1884 το Ζάππειον Κεντρικόν Παρθεναγωγείον Αδριανουπόλεως, το 1900 η Μαράσλειος Σχολή στη Φιλιππούπολη η οποία στέγαζε το Γυμνάσιο και την Αστική Σχολή Αρρένων κ.ά.

Με τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913 η Δυτική Θράκη προσαρτήθηκε στη Βουλγαρία, ενώ η Ανατολική, συμπεριλαμβανομένης και της Αδριανουπόλεως, παρέμεινε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Συνθήκη του Νεϊγύ το 1919 απέδωσε το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα, ενώ με τη Συνθήκη των Σεβρών και η Ανατολική Θράκη ως τις Μέτρες περιήλθε στην Ελλάδα. Όμως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ο ελληνικός στρατός αναγκάστηκε να εκκενώσει την Ανατολική Θράκη και να υποχωρήσει πέραν του Έβρου. Η συγκεκριμένη κατάσταση παγιώθηκε με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης που οριστικοποίησε τα σημερινά ελληνοτουρκικά σύνορα.

Την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Θράκη και η Ανατολική Μακεδονία βρέθηκαν υπό βουλγαρική κατοχή. Οι Εβραίοι της Θράκης εκτοπίστηκαν στο ναζιστικό στρατόπεδο εξοντώσεως Τρεμπλίνκα.

Αλεξανδρούπολη

Κομοτηνή

Βάρνα

Αδριανούπολη

Οι μεγαλύτερες πόλεις σε πληθυσμό
1. Κωνσταντινούπολη (ευρωπαϊκό μέρος)	8.232.849
2. Φιλιππούπολη	338.153
3. Βάρνα	334.870
4. Τυρολόη	206.134
5. Πύργος (Μπουργκάς)	200.271
6. Αδριανούπολη	141.570
7. Ραιδεστός	140.535
8. Στάρα Ζαγορά (Βερόη)	138.272
9. Αρκαδιούπολη	100.412
10. Σήλυμνος (Σλίβεν)	91.620
11. Χάσκοβο	76.397
12. Υάμπολη	74.132
13. Παζαρτζίκι	71.979
14. Κουπέριο (Τσερκέζκιοϊ)	69.875
15. Σαράντα Εκκλησιές	64.265
16. Αλεξανδρούπολη	57.812
17. Ξάνθη	56.122
18. Κεσσάνη	54.314
19. Κομοτηνή	50.990
20. Στενήμαχος	50.846
21. Καζανλούκι	47.325
22. Κάρτζαλι	43.880
23. Ντιμίτροβγκραντ	38.785
24. Σμόλυαν	30.642
25. Κάρλοβο	23.797
26. Τσεπίνο (Βέλιγκραντ)	23.479
27. Νόβα Ζαγόρα	23.325
28. Ανακτόριο (Σαράι)	21.784
29. Αετός	20.930
30. Νέα Ορεστιάδα	19.369
31. Περιστέρα	19.288
32. Χαρμανλί	18.360
33. Κάρνομπατ	18.214
34. Σβίλενγκραντ	18.005
35. Παναγιούριστα	17.675
36. Τσιρπάν	16.133
37. Βιζύη	12.196
38. Διδυμότειχο	9.263

Προσωπικότητες Θρακών και καταγόμενων από τη Θράκη

Αυτοκράτορες

• Λέων Α΄: Βυζαντινός αυτοκράτορας
• Μαρκιανός: Βυζαντινός αυτοκράτορας
• Ιουστίνος Α΄: Βυζαντινός αυτοκράτορας
• Τιβέριος Β´: Βυζαντινός αυτοκράτορας
• Φωκάς: Βυζαντινός αυτοκράτορας
• Δυναστεία των Κομνηνών: οικογένεια Βυζαντινών αυτοκρατόρων. Το όνομα Κομνηνός δηλώνει καταγωγή της οικογένειας από την Κόμνη της Θράκης
• Ιωάννης E' Παλαιολόγος, Βυζαντινός αυτοκράτορας, γεννημένος στο Διδυμότειχο
• Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης: Αυτοκράτορας της Νικαίας, γεννημένος στο Διδυμότειχο
• Μαξιμίνος ο Θραξ: Ρωμαίος αυτοκράτορας (ο πρώτος μη Ρωμαίος)

Επιστήμονες

• Δημόκριτος: Έλληνας φιλόσοφος γεννημένος στα Άβδηρα
• Λεύκιππος: Έλληνας φιλόσοφος του 5ου αι. π.Χ. από τα Άβδηρα, εισηγητής της ατομικής θεωρίας, δάσκαλος του Δημόκριτου
• Εκαταίος ο Αβδηρίτης: Έλληνας φιλόσοφος, κριτικός και γραμματικός
• Πρωταγόρας: Έλληνας φιλόσοφος γεννημένος στα Άβδηρα
• Ανάξαρχος: Έλληνας φιλόσοφος από τα Άβδηρα
• Αίσωπος: αρχαίος Έλληνας ιστορικός και μυθογράφος από τη Μεσημβρία, στις θρακικές ακτές της Μάυρης Θάλασσας
• Βίων ο Αβδηρίτης: Έλληνας αστρονόμος και μαθηματικός από τα Άβδηρα
• Θουκυδίδης: Έλληνας ιστορικός. Ως προς την καταγωγή του, ο ίδιος αναφέρει ότι ήταν Θραξ, καθώς πατέρας του ήταν ο Όλορος, όνομα το οποίο επίσης ανήκε σε πολλούς βασιλείς της Θράκης.
• Ηρόδικος ο Σηλύμβριος: Έλληνας ιατρός γεννημένος στη Σηλυβρία
• Πρίσκος: Έλληνας βυζαντινός ιστορικός του 5ου αιώνα γεννημένος στο Πάνιον Ραιδεστού
• Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή: Έλληνας μαθηματικός με καταγωγή από τη Βύσσα Έβρου
• Κωνσταντίνος Δοξιάδης: πρωτοπόρος Διδάκτωρ Πολεοδόμος και Αρχιτέκτονας Μηχανικός, με αντιστασιακή δράση επί Κατοχής, γεννημένος στη Στενήμαχο

Άγιοι και Θρησκευτικά Πρόσωπα

O Άγιος Νεκτάριος, γεννημένος στη Σηλυβρία της Ανατολικής Θράκης.

• Άγιος Νεκτάριος, γεννημένος στη Σηλυβρία της Ανατολικής Θράκης, ο κατά κόσμον Αναστάσιος Κεφάλας.
• Αγία Μαρία της Θράκης, αγία της βυζαντινής εποχής (9ος αι.) από την Αδριανούπολη
• Οσία Σοφία εξ Αίνου Θράκης, αγία της βυζαντινής εποχής
• Αγία Γλυκερία η μεγαλομάρτυς εκ Ταιανουπόλεως Θράκης
• Οσία Παρασκευή η Επιβατινή (η Νέα), αγία από τους Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης
• Άγιοι πέντε νεομάρτυρες Σαμοθράκης, Μανουήλ Παλογούδας, Θεόδωρος Δημητρίου, Γεώργιος Κουρούνης και ο νεότερος Γεώργιος Καλακίκος (1835)
• Άγιος Λάμπρος ο νεομάρτυρας εκ Σαμοθράκης
• Πατριάρχης Αθανάσιος Α΄, Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης κατά τα έτη 1289-1293 και 1304-1310
• Ιερεμίας Β΄ Τρανός, από την Αγχίαλο της Θράκης, Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης κατά τα έτη 1572-1579, 1580-1584 και 1587-1595
• Θεόκλητος Πολυειδής, κληρικός, εκπρόσωπος του Νεοελληνικού διαφωτισμού, γεννημένος στην Αδριανούπολη
• Παρθένιος Δ΄, Οικουμενικός Πατριάρχης στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα από την Αδριανούπολη
• Πατριάρχης Διονύσιος Ε΄, Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως από το 1887 ως το 1891 από την Αδριανούπολη
• Αθανάσιος Ε΄ Ιεροσολύμων, 1754-1844, Πατριάρχης Ιεροσολύμων από την Αδριανούπολη
• Άνθιμος Ε΄, Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κατά τα έτη 1841-1842, από το Νεοχώρι Ραιδεστού
• Άγιος Κύριλλος ΣΤ΄, 1769-1821, Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μεταξύ των ετών 1813 και 1818 και μάρτυρας από την Αδριανούπολη
• Κωνστάντιος Β΄ Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κατά τα έτη 1834-1835, από τη Μεσημβρία της Ανατολικής Θράκης
• Ιωακείμ Γ΄ Μεγαλοπρεπής Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κατά τα έτη 1878-1884 και 1901-1912, καταγόμενος εκ μητρός από τον Σκοπό ή το Ευκάρυο της Ανατολικής Θράκης.
• Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος Α΄ Παπαδόπουλος (1868-1938), θεολόγος, επίσκοπος, πολυγραφότατος συγγραφέας και καθηγητής πανεπιστημίου
• Κωνσταντίνος Ασημιάδης, Μητροπολίτης Μελενίκου με σημαντική δράση για τον Ελληνισμό της Μακεδονίας και εθνομάρτυρας, γεννηθείς στην Καλλίπολη
• Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος (1998-2008), γεννήθηκε στην Ξάνθη και καταγόταν από την Αδριανούπολη
• Χριστοφόρος Β΄ Αλεξανδρείας, Πατριάρχης Αλεξανδρείας κατά τα έτη 1939-1966, γεννήθηκε στη Μάδυτο
• Χρύσανθος ο εκ Μαδύτων ή εκ Μαδύτου (1770 - 1846), Έλληνας λόγιος και μουσικός διδάσκαλος του 19ου αιώνα από τη Μάδυτο της Θράκης. Ήταν επίσκοπος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και διετέλεσε Αρχιεπίσκοπος Δυρραχίου και κατόπιν Μητροπολίτης Σμύρνης και Προύσης.

Μυθολογικές Μορφές

Ορφέας: Μυθολογική μορφή από τη Θράκη

• Ορφέας: Μυθολογική μορφή
• Ρήσος: μυθικός βασιλιάς των Θρακών
• Εύμολπος: υμνωδός (μυθολογική μορφή)

Εκπαιδευτικοί - Λογοτέχνες - Συγγραφείς

• Γεώργιος Βιζυηνός: Έλληνας πεζογράφος, ποιητής και λόγιος, γεννημένος στη Βιζύη (ή Βιζώ) της Ανατολικής Θράκης
• Αρίσταρχος της Σαμοθράκης: ένας από τους σπουδαιότερους γραμματικούς της αρχαιότητας, βιβλιοθηκάριος της Αλεξανδρινής βιβλιοθήκης
• Γιώργος Ιωάννου, λογοτέχνης, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες πεζογράφους, με καταγωγή από την Ανατολική Θράκη
• Γεώργιος Γεννάδιος (1784-1854): Λόγιος, γιατρός, φιλόλογος και διδάσκαλος του Γένους, γεννημένος στη Σηλυβρία
• Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου: εκπαιδευτικός, συγγραφέας και λαογράφος από τις Σαράντα Εκκλησιές της Ανατολικής Θράκης
• Άγγελος Ποιμενίδης (1904-1968): λογοτέχνης και δάσκαλος, εκδότης έργων για την ιστορία όλης της Θράκης, ερευνητής αρχαίων οικισμών όπως: η Ζώνη και η Μεσημβρία. Ανακάλυψε από αρχαία κτίσματα στους παραλιακούς δρόμους, ότι η Αλεξανδρούπολη κτίσθηκε πάνω από την αρχαία Σάλη.
• Γεώργιος Μαμέλης (1898-1977): εκπαιδευτικός και συγγραφέας, πρωτοστάτης στα εκπαιδευτικά και πολιτιστικά δρώμενα της Αλεξανδρούπολης αλλά και της Θράκης
• Αχιλλέας Σαμοθράκης (1876-1944): ιατρός, συγγραφέας, μελετητής της ιστορίας της Θράκης
• Αθανάσιος Σπανός (1858-1951): συγγραφέας, δάσκαλος και ένας από τους στυλοβάτες και ιδρυτές της πνευματικής ζωής της Αλεξανδρούπολης
• Κώστας Βάρναλης: Έλληνας λογοτέχνης, γεννημένος στον Πύργο (Μπουργκάς)
• Ντίνος Χριστιανόπουλος: ποιητής, διηγηματογράφος, δοκιμιογράφος, μεταφραστής, ερευνητής, καταγόμενος από την Ανατολική Θράκη
• Μαλβίνα Κάραλη: συγγραφέας και δημοσιογράφος

Καλλιτέχνες

• Σοφία Βέμπο: Ελληνίδα τραγουδίστρια και ηθοποιός, γεννημένη στην Καλλίπολη
• Μάνος Χατζιδάκις: Έλληνας μουσικοσυνθέτης, γεννημένος στην Ξάνθη
• Βασίλης Λογοθετίδης: (Μυριόφυτο Θράκης, 1898 - 20 Φεβρουαρίου 1960) ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες κωμικούς ηθοποιούς του θεάτρου και του κινηματογράφου
• Κλεονίκη Ασπριώτη: (Βάρνα, 1870 - Αθήνα, 1938) Ελληνίδα ζωγράφος
• Γιώργος Ρώης (1910-1994), ηθοποιός
• Νικόλαος Αστρινίδης (1921-2010), συνθέτης, αρχιμουσικός, πιανίστας, και παιδαγωγός.
• Καρυοφυλλιά Καραμπέτη: ηθοποιός από τη Δόξα Διδυμοτείχου
• Κώστας Βουτσάς (1931-2020): Κορυφαίος Έλληνας ηθοποιός με προσφυγική καταγωγή από τους Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης
• Χρόνης Αηδονίδης: Έλληνας τραγουδιστής, γεννημένος στην Καρωτή Διδυμοτείχου
• Θανάσης Γκαϊφύλλιας: Έλληνας τραγουδιστής, στιχουργός και μουσικοσυνθέτης, γεννημένος στο Σουφλί του Έβρου. Ζει στην Κομοτηνή της Ροδόπης
• Ανέστης Λογοθέτης (1921-1994): συνθέτης διεθνούς φήμης (Πύργος Ανατολικής Ρωμυλίας)
• Διονύσης Σαββόπουλος: συνθέτης και τραγουδιστής με καταγωγή από την Ανατολική Ρωμυλία

Πολεμιστές - Αγωνιστές

Σπάρτακος: Θράξ Ηγέτης της επανάστασης των σκλάβων εναντίον των Ρωμαίων

• Σπάρτακος: θρακιώτης επαναστατης ο οποίος ηγήθηκε μεγάλης επανάστασης δούλων και άλλων κοινωνικώς καταπιεσμένων ατόμων εναντίον των Ρωμαίων.
• Κάρπος Παπαδόπουλος: Θρακιώτης έμπορος, συγγραφέας και αγωνιστής της Επανάστασης του 1821 από την Αίνο
• Δόμνα Βισβίζη και Αντώνης Βισβίζης: αγωνιστές της Επανάστασης του 1821 από την Αίνο της Θράκης
• Χριστόφορος Σταυράκης, αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 από την Αδριανούπολη
• Παναγιώτης Μπάχαρης, αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 από την Αδριανούπολη
• Άννα Λαούπη Τριτζοπούλου, καπετάνισσα και αγωνίστρια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 από την Αδριανούπολη
• Χρυσόστομος Χρυσομαλλίδης ή Παπαδράκος (1872-1949): ιερέας, οπλαρχηγός Μακεδονομάχος και συγγραφέας από την Ηράκλεια Ανατολικής Θράκης

Αθλητές

• Κώστας Γκατσιούδης (γένν. 17/12/1973, Διδυμότειχο): ακοντιστής, 6ος Ολυμπιονίκης του Σίδνεϊ (2000) και ένας από τους κορυφαίους ακοντιστές όλων των εποχών, καθώς κατέχει την 6η καλύτερη επίδοση όλων των εποχών με βολή στα 91,69μ.
• Δημοσθένης Μιχαλεντζάκης (γένν. 1998, Αλεξανδρούπολη με καταγωγή από τις Φέρες Έβρου): Χρυσός Παραολυμπιονίκης της κολύμβησης στα 100 μέτρα πεταλούδα (Ρίο Ντε Τζανέιρο, 2016) και Χάλκινος Παραολυμπιονίκης στα 100 μέτρα ελεύθερο της κατηγορίας S8 (Τόκιο, 2020)
• Νίκος Σαμαράς (1970-2013): διεθνής πετοσφαιριστής από την Ορεστιάδα, παίκτης-σύμβολο για το ελληνικό βόλεϊ
• Στέλιος Βενετίδης: πρώην διεθνής ποδοσφαιριστής από την Ορεστιάδα, πρωταθλητής Ευρώπης το 2004 με την εθνική Ελλάδος
• Θανάσης Μουστακίδης (20/1/1962, Σουφλί): πρώην διεθνής πετοσφαιριστής, ρέκορντμαν συμμετοχών με την Εθνική Ελλάδος (413 συμμετοχές)
• Αντώνης Αντωνιάδης: γεννημένος στις 25 Μαΐου 1946 στο Πετροχώρι Ξάνθης, είναι παλαίμαχος ποδοσφαιριστής, από τους μεγαλύτερους Έλληνες σκόρερ. Είχε το προσωνύμιο ο ψηλός. Βασικό στέλεχος της ομάδας του Π.Α.Ο. που έφτασε στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών το 1971 στο Wembley.
• Ντέμης Νικολαΐδης (γένν. 17/9/1973): με καταγωγή από την Αλεξανδρούπολη. Πρώην διεθνής ποδοσφαιριστής, πρωταθλητής Ευρώπης το 2004 με την εθνική Ελλάδος στην Πορτογαλία κι ένας από τους κορυφαίους σκόρερ όλων των εποχών στην Α' Εθνική με 163 γκολ.
• Χρυσοπηγή Δεβετζή (γένν. 2/1/1976 στην Αλεξανδρούπολη): αργυρή Ολυμπιονίκης στο τριπλούν (Αθήνα, 2004) και μία από τις μεγαλύτερες αθλήτριες στην ιστορία του αθλήματος, καθώς κατέχει την 4η καλύτερη επίδοση όλων των εποχών με 15,32 μέτρα.
• Μάριος Γκιούρδας (γένν. 1973 στην Αλεξανδρούπολη): πρώην διεθνής πετοσφαιριστής
• Άγγελος Παυλακάκης (γενν. 07/11/1976, Άβατο Ξάνθης), αθλητής στίβου 100 μ., 1ος στους Μεσογειακούς Αγώνες (1997), 1ος στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Κλειστού Στίβου (1998), 3ος στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Κλειστού Στίβου (2000). Με επίδοση 10:11 στα 100 μ. κατέχει από το 1997 το Πανελλήνιο Ρεκόρ.
• Αγγελική Τσιολακούδη (γένν. 1976), η 2η καλύτερη Ελληνίδα ακοντίστρια όλων των εποχών
• Φώτης Κοσμάς (1926-1995), 1ος Μεσογειονίκης και 7ος Ολυμπιονίκης του δεκάθλου
• Δημοσθένης Μαγγίνας (γένν. 1982), Πανελληνιονίκης αθλητής μεγάλων αποστάσεων
• Γιώργος Βαλαβανίδης (γένν, 1974), Έλληνας καλαθοσφαιριστής, αργυρό μετάλλιο με την Εθνική Ελλάδας U16 στο Ευρωμπάσκετ παίδων 1991, κυπελλούχος Saporta το 1991, πρωταθλητής Ελλάδας το 1992 και κυπελλούχος Korac το 1994 με τον ΠΑΟΚ
• Πέτρος Μάνταλος (γένν. 1991, Κομοτηνή): διεθνής ποδοσφαιριστής

Λοιποί

• Βλάσης Γαβριηλίδης: ο «πατέρας» της δημοσιογραφίας της σύγχρονης Ελλάδας, γεννηθείς στους Επιβάτες Ανατολικής Θράκης
• Ευγένιος Ευγενίδης: Έλληνας εφοπλιστής γεννημένος στο Διδυμότειχο
• Αντώνιος Λεονταρίδης (1840-1912): τραπεζίτης, ευεργέτης της Αλεξανδρούπολης και ιδρυτής της Λεονταρίδειου Σχολής.
• Αύρα Θεοδωροπούλου: Ελληνίδα μουσικός, κριτικός, πρωτοπόρος φεμινίστρια και αγωνίστρια, γνωστή από τους αγώνες της για την απόκτηση του δικαιώματος ψήφου των γυναικών
• Νίκος Χατζηνικολάου (γένν. 1962, Αλεξανδρούπολη): δημοσιογράφος
• Κωνσταντίνος Μαλαματίνας: ιδρυτής της ρετσίνας Μαλαματίνα το 1895 στην Αλεξανδρούπολη

Δείτε επίσης

• Μεγαλιθικά μνημεία της Θράκης

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης
• ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ - Π.Ο.Θ.Σ. Αρχειοθετήθηκε 2016-03-23 στο Wayback Machine.
• Θράκη, η Γη του Ορφέα: Παρουσίαση και online βιβλία από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
• Βιβλίο (2009): Μουσουλμανικά Μνημεία Δυτικής Θράκης, Ελλάδα.
• «Λεύκωμα Θράκης - Μακεδονίας - Θρακική Στοά». Τύποις Απ. Αντωνιάδου. 1938. 
• Ergun Aybars, Kemal Ary (Summer 1990). «The Past and Present of Western Thrace». Turkish Review: Quarterly Digest 4 (20): 25-39. http://web.deu.edu.tr/atmer/atmer/uploaded_files/file/kemalarimakale/thepastandpresentwestehrace.pdf. 
• Ο Ελληνικός αποικισμός στην Αρχαία Θράκη (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Θράκη. Μια πανάρχαιη ελληνική περιοχή - 1969 (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο)