Saltu al enhavo

Eseoj (Montaigne)

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Eseoj
Eseoj
literatura verko
Aŭtoroj
Aŭtoro Michel de Montaigne
Lingvoj
Lingvo meza franca lingvo
Eldonado
Eldondato nekonata valoro
Ĝenro aŭtobiografio • eseo
v • d • r

Eseoj estas la nomo de libro verkita de Michel de Montaigne kaj unue publikigita en 1580.

En 1572 de Montaigne komencis verki la eseojn kiuj okupis lin dum dudek jaroj ĝis lia morto en 1592. En 1574 li vendis sian postenon kiel membro de la Bordoza Jura Konsilio kaj retiriĝis al sia kastelo (en la areo de Périgueux de la Akvitania regiono) - kie li establis sian bibliotekon.

Li ŝatis pasigi sian tempon en la biblioteko, sed ankaŭ administris sian bienon, kaj kiel franca nobelo travivis la okazaĵojn kiuj estis implikitaj en francaj religiaj militoj inter protestantoj kaj katolikoj. Li vojaĝis Okcidentan Eŭropon (Germanio, Svislando kaj Italio ), estis elektita urbestro de Bordeaux kaj mediaciis inter Henriko la 3-a, reĝo de Francio kaj Henriko reĝo de Navaro - la protestanta gvidanto kiu poste iĝis Henriko la 4-a, reĝo de Francio.

La eseoj estas bazitaj sur la persona sperto de Montaigne kaj la verkadoj de la antikvgrekaj kaj romiaj verkistoj, kaj tiuj de la verkistoj de humanismo de la Renesanco, kiujn li legis en sia biblioteko. En 1580 li publikigis en Bordozo la unuan kaj duan librojn de la eseoj, kaj aldonis trian libron en nova eldono de tiuj eseoj (Parizo, 1588). Li daŭre riĉigis la tekston kun la celo publikigi represon - kiu estis farita en 1595, tri jarojn post lia morto. Tiuj korektoj kaj aldonoj aperas en lia manskribo en volumeno de eseoj konataj kiel la "Bordoza kopio".

En imito de la greka Plutarko, Montaigne skribis la kolektojn kiel mozaiko kies partoj estas malsamaj unu de la alia. Li akceptas malordon kiel garantion de sia sincereco kaj sendependeco. Ĉi tiu malordo ankaŭ devenas de la maniero kiel li skribis la eseojn. Li pensas laŭte dum li diktas siajn vortojn al la oficisto kiu registras ilin. (Tiucele li dungis tri oficistojn unu post la alia). Li preferas poezian ritmon kiu implikas saltojn kaj saltas super scienca ordo kaj rigora retoriko, kaj amas diversecon kaj diferencon.

La 107 eseoj estas malsamaj unu de la alia kaj plenaj de kontrastoj kiuj vigligas ilin. Kelkaj el la mallongaj estas nur fabloj sur unu aŭ du paĝoj, sed aliaj mallongaj eseoj estas detalaj pensverkoj, kiel "Pri Demokrito kaj Heraklito" (Libro 1, Ĉapitro 50) kaj "Pri Longviveco" (Libro 1, Ĉapitro 57). Aliaj estas apartaj filozofiaj eseoj inspiritaj de la stoikisma sokolo de greka filozofio, kiel ekzemple la eseo "Engaĝiĝi pri filozofio signifas lerni morti" (Libro 1, Ĉapitro 20), aŭ inspiritaj de la fluo de skeptikismo, kiel la longa eseo. "Lobiado pri Rajmondo Sabundo" (Libro 2, Ĉapitro 2). 12). Multaj eseoj baziĝas sur lia persona sperto, kiel la eseo "Pri Vanteco" (Libro 3, Ĉapitro 9) aŭ la eseo "Pri la Sperto" (Libro 3, Ĉapitro 13).

Montaigne traktas multajn malsamajn aferojn. Li skribas pri ĉio, kio venas al la menso, transirante de "kanibaloj" (Libro 1, Ĉapitro 31) al "Diaj Ordonoj" (Libro 1, Ĉapitro 32), kaj de "Odoroj" (Libro 1, Ĉapitro 60) al "Preĝoj" (Libro 1, Ĉapitro 61). La titoloj de kelkaj el la eseoj kaŝas aŭdacajn temojn, kiel ekzemple "La tradicio de la insulo Kaus" (Libro 2, Ĉapitro 3) - eseo traktanta la laŭleĝecon de memmortigo, "Pri la simileco de infanoj al siaj patroj" (Libro 2, Ĉapitro 37) - eseo en kiu li kritikas kuracistojn, "Pri la rimoj de Vergilio" (Libro 3, Ĉapitro 5) - eseo traktanta la sperton de Montaigne pri amo kaj sekso, kaj "Pri Ĉaroj" (Libro 3, Ĉapitro 6) - eseo pri la barbareco de la hispana konkero de Ameriko.

Montaigne uzas citaĵojn el multaj malsamaj fontoj. Kvankam li havas ŝaton por Plutarko kaj Seneko, li citas el la poezio de multaj poetoj kaj el la leteroj de verkistoj kaj historiistoj. La eseoj enhavas centojn da tiaj citaĵoj en prozo kaj en rimoj en la franca kaj la latina, kiuj estas adresitaj al la leganto en agrabla maniero kaj foje kiel ŝercoj. Tiuj ĉi citaĵoj reflektas la pensojn de Montaigne: "Mi ne citas aliajn krom por diri pli bone, kio estas en mia koro."

Kio kunigas ĉi tiujn eseojn, estas la fakto, ke tiu ĉi filozofia esploro fariĝas spegulo de la karaktero de la aŭtoro: "Mi priskribas min". Kia ajn estas la temo, la celo, al kiu Montaigne strebas, estas koni sin, aprezi sian juĝon kaj profunde rigardi siajn personajn inklinojn. Preter tiu ĉi senprecedenca misio, kiu malkaŝas al ni la opiniojn, kutimojn kaj dezirojn de franca nobelo de la deksesa jarcento, la genio de Montaigne estas esprimita en la lumigado de la universala dimensio de lia mempriskribo: "Ĉiu homo estas tute kompleta figuro de nia homa kondiĉo." (Eseo "Pri pento" Libro 3 Ĉapitro 2). Montaigne esploras la misteron de nia homa kondiĉo rigardante sin, siajn suferojn, sian fierecon, sian nekonsekvencon, kaj eĉ sian dignon.

En 1603 la libro estis tradukita en la anglan fare de John Florio kaj estis granda sukceso.

Laŭorda listo de la Eseoj

[redakti | redakti fonton]

Libro 1

  1. "Ke viroj laŭ Diversaj Manieroj alvenas ĉe la Sama Fino"
  2. "Pri Malĝojo aŭ Malĝojo"
  3. "Ke Niaj Amoj Portas Sin Preter Ni"
  4. "Ke la Animo Elspezas Siajn Pasiojn Sur Falsaj Objektoj"
  5. "Ĉu la guberniestro mem Eliras se li povas"
  6. "Ke la Horo de Parley Estas Danĝera"
  7. "Ke la Intenco estas Juĝisto de Niaj Agoj"
  8. "Pri Senlaboreco"
  9. "Pri mensogantoj"
  10. "Pri Rapida aŭ Malrapida Parolado"
  11. "Pri Prognozoj"
  12. "Pri Konstanco"
  13. "La Ceremonio de la Intervjuo de Princoj"
  14. "Ke viroj estas juste punitaj pro esti obstinaj"
  15. "Pri la Puno de Malkuraĝo"
  16. "Procedo de Kelkaj Ambasadoroj"
  17. "Pri Timo"
  18. "Ne Juĝi pri Nia Feliĉo ĝis Post Morto"
  19. "Tio Studi Filozofion estas Lerni Morti"
  20. "Pri Imago"
  21. "Ke la Profito de Unu viro estas la Damaĝo de Alia"
  22. "Pri Kutimo; Ni Ne Devus Facile Ŝanĝi Leĝon Ricevitan"
  23. "Diversaj Okazaĵoj de la Sama Konsilado"
  24. "Pri Pedanteco"
  25. "Pri la Eduko de Infanoj"
  26. "Malsaĝeco Mezuri Veron kaj Eraron per Nia Propra Kapacito"
  27. "Pri Amikeco"
  28. "Naŭ kaj Dudek Sonetoj de Estienne De La Boitie"
  29. "Pri Modereco"
  30. "Pri Kanibaloj"
  31. "Ke viro estas sobre Juĝisto de la Diaj Preskriboj"
  32. "Ni devas Eviti Plezurojn, Eĉ koste de Vivo"
  33. "Fortuno estas Ofte Observita Agi per la Regulo de Racio"
  34. "Pri Unu Difekto En Nia Registaro"
  35. "Pri la Kutimo de Portado de Vestaĵoj"
  36. "Pri Katono la Pli Juna"
  37. "Ke Ni Ridas Kaj Ploras por la Sama Aĵo"
  38. "Pri Soleco"
  39. "Konsidero Sur Cicerono"
  40. "Ĝumo por Bono kaj Malbono Dependas De Nia Opinio"
  41. "Ne Komuniki la Honoron de Viro"
  42. "Pri la Malegaleco Inter Ni"
  43. "Pri Supraj Leĝoj"
  44. "Pri Dormo"
  45. "Pri la Batalo de Dreux"
  46. "Pri Nomoj"
  47. "Pri la Necerteco de Nia Juĝo"
  48. "Pri Militaj Ĉevaloj, aŭ Destrier"
  49. "Pri Antikva Dogano"
  50. "Pri Demokrito kaj Heraklito"
  51. "Pri la Vanteco de Vortoj"
  52. "Pri la Parsimonio de la Antikvuloj"
  53. "Pri Diro de Cezaro"
  54. "Pri Vanaj Subtilecoj"
  55. "Pri Odoroj"
  56. "Pri Preĝoj"
  57. "Pri Aĝo"

Libro 2

  1. "Pri la Nekonstanco de Niaj Agoj"
  2. "Pri Ebrio", "Kutimo de la Mezkoridoro de Cea"
  3. "Morgaŭ estas Nova Tago"
  4. "Pri Konscienco"
  5. "Uzo Perfektigas"
  6. "Pri Rekompencoj de Honoro"
  7. "Pri la Amo de Patroj al Iliaj Infanoj"
  8. "Pri la Armiloj de la Partianoj"
  9. "Pri Libroj"
  10. "Pri Krueleco"
  11. "Pardonpeto por Rajmond Sebond"
  12. "Pri Juĝado de la Morto de Alia"
  13. "Ke Nia Menso Malhelpas Sin"
  14. "Ke Niaj Deziroj estas Pliigitaj per Malfacilo"
  15. "Pri Gloro"
  16. "Pri Supozo"
  17. "Pri Donado de la Mensogo"
  18. "Pri Libereco de Konscienco"
  19. "Ke Ni Gustas Nenion Puran"
  20. "Kontraŭ Senlaboreco"
  21. "Pri Afiŝado"
  22. "Pri Malbonaj Rimedoj Utiligitaj al Bona Fino"
  23. "Pri la Roma Grandeco"
  24. "Ne Falsigi Esti Malsana"
  25. "Pri Dikfingroj"
  26. "Malkuraĝo la Patrino de Krueleco"
  27. "Ĉiuj Aĵoj Havas Sian Sezonon"
  28. "Pri Virto"
  29. "Pri Monstra Infano"
  30. "Pri Kolero"
  31. "Pri Seneko kaj Plutarko"
  32. "La Rakonto de Spurina"
  33. "Observado pri Milito Laŭ Julio Cezaro"
  34. "Pri Tri Bonaj Virinoj"
  35. "Pri la Plej Bonegaj Viroj"
  36. "Pri la Simileco de Infanoj al Iliaj Patroj"

Libro 3

  1. "Pri Profito kaj Honesteco"
  2. "Pri Pento"
  3. "Pri Tri Komercoj"
  4. "Pri Amuziĝo"
  5. "Pri Kelkaj Versoj de Vergilio"
  6. "Pri Trejnistoj"
  7. "Pri la Malkomforto de Grandeco"
  8. "Pri la Arto de Konferenco"
  9. "Pri Vanteco"
  10. "Pri Administrado de la Volo"
  11. "Pri kripluloj"
  12. "Pri Fizionomio"
  13. "Pri Sperto"

Eksteraj ligiloj

[redakti | redakti fonton]
 Eseoj (Montaigne) en Vikimedia Komunejo
Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Eseoj_(Montaigne)&oldid=8821813"