Frantziako Bigarren Inperioa: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

Hauxe da oraingo bertsioa, 17:32, 2 urtarrila 2024 data duena

Zerrendak
Frantziako historia



Historiaurrea eta Antzin Aroa
Frantziako historiaurrea La Tene kultura Galietako gerrak Galia
Erdi Aroa
Frankoak Merovingiarrak Karolingiarrak Kapetar leinua Ehun Urteko Gerra Valois leinua
Aroa Modernoa
Valois leinua Erlijio Gerrak Borboi leinua Hogeita Hamar Urteko Gerra Fronda
Aroa Garaikidea
Frantziako Iraultza Gerra Napoleondarrak Borboien Berrezarpena Uztaileko Iraultza Uztaileko Monarkia 1848ko Iraultza Bigarren Errepublika Kolonialismoa Bigarren Inperioa Parisko Komuna Hirugarren Errepublika Lehen Mundu Gerra Années folles Bigarren Mundu Gerra Vichyko Gobernua Laugarren Errepublika Bosgarren Errepublika
Frantziako errege-erreginen zerrenda

Frantziako Bigarren Inperioa^[1] Napoleon III.aren agintaldia da, 1851ko abenduaren 2ko estatu-kolpearekin eta era ofizialean 1852ko azaroan hasita eta 1870ean, Prusiaren aurkako gerra galdu ostean, amaitua.

Inperio Autoritarioa (1851-1860)

Barne politika

Inperio Autoritario deritzon Bigarren Inperioaren lehenengo epe honetan, barne politika bi helburu nagusi izan zituen Napoleon III.ak: estatuko botereak bereganatzea eta matxinadak itzaltzea. 1852ko konstituzioak Napoleonen esku botere betearazlea eta militarra utzi zituen, baita justizia boterean eskua sartzeko eskumena ere, ordezkariak izendatu ahal izaten baitzituen. Legegintzari zegokionez, Napoleonek Estatu Kontseilua eratu zuen, zeinek proposatzen zituen gizonezko sufragio unibertsalaren bidez hautatutako legebiltzarrak aztertu behar zituen legeak.

Orden publikoa poliziaren bidez gorde zen: polizia hirietan eta jendarmeria herrietan. Zentsurarik ez egon arren, prentsa zein unibertsitateak zelatan zituen. Elizarekin aliatuta, batik bat Industria Iraultzak ekarritako aberastasunak, baikortasuna, segurtasuna eta ondasun andana eman zizkien frantsesei. Honela, matxinatzeko gogoa apaldu zen.

Kanpo politika

Kanpo politikan, epe honetan Krimeako Gerran zein Austria-Piamonteko Gerran ere aritu zen Napoleon.

Krimeako Gerran Napoleon III.ak Erresuma Batuaren alde egin zuen eta Nikolas I.a Errusiakoaren aurka ekialdeko katolikoei lagundu nahian. Bi urteren buruan garaile aterata, nazioarteko mailan ospe handia lortu zuen Napoleonek.

Italian, Piemonteko Cavourrekin sinatu zuen Plombièrsko hitzarmena (1858ko uztailaren 21ean) Austriaren aurka. Hurrengo urteko ekainean, Magenta eta Solferino gudetan austriarrak garaitu ostean, Prusiak Austriari laguntza emango zien beldurrez, Napoleonek bakea sinatu zuen, Piemontekin adostu gabe. Piemontek lurralde batzuk lortu arren, tartean Aita Santuen Estatuko zati bat, Cavourrek dimisioa aurkeztu zuen.

Ekonomia

Sakontzeko, irakurri: «Frantziako Industria Iraultza»

Historialari frankok Frantziako benetako Industria Iraultzaren garapena epe honetan kokatzen dute.

Napoleonek eskua sartu zuen ekonomian. Frantziako nekazarien babesa (populazio aktiboaren %50 baino gehiago) bereganatu nahian, laguntza eman zien. Halaber, Paris eraberritu zuen, hiriburuko langabeziari aurre egiteko eta negozio-burgesiaren babesa ere bereganatzeko.

1850eko hamarkadan babeskor jokatu zuen Napoleonek ekonomia arloan, eta ekonomia modernizatu ahal izan zuen. 1860ko hamarkadan, merkatuak ireki zituen, eta, 1866ko krisi ekonomikora arte, Frantziako kanpoko salmentak ugaltzea lortu zuen.

Inperio Liberala (1860-1870)

Barne politika

Frantziako laguntzarekin Piamontek Aita Santuen Estatuetako zati bat eskuratu izanak (1859) kendu zion Napoleoni hainbat katoliko frantziarren babesa. Orduan, Napoleonek politika aurrerakoiagoa hartu zuen, -1859an amnistia ezarri zuen, esterako- errepublikazaleen babesa bereganatu nahian. Hala ere, atzerakoiekiko lotura moztu ez zuenez, hein txiki batean baino ez zuen lortu.

Liberalizazio politko (eta ekonomiko) horri esker, legebiltzarrak eskumen gehiago izan zituen, edota, 1864an, langileen elkarteak eta grebak onartu zituen.

Kanpo politika

Porrot latzak ere izan bazituen ere, batik bat 1866tik aurrera, Napoleonek arrakastak izan zituen: Savoia eta Niza bereganatu zituen Frantziak 1860an, Indotxinan eta Senegalen lehenengo koloniak kokatu zituen, Suezko Kanalaren eraikuntza (1859-1869), edota Mexikoko espedizioa (1861-1866).

Baina 1866an bertan, Bismarcken estreinako porrot diplomatikoa izan zuen Napoleonek, Luxenburgo Frantziarako bereganatu nahi izan zuenean. AEBetako Gerra Zibilean Hegoaldearen alde egin zuen Napoleonek, eta 1865ean Iparraldea atera zen garaile. Gainera, Frantziak Mexikon ezarritako gobernua –Maximilianorena- ez zuten onartu AEBek. 1867an, Frantziak abandonaturik, Maximiliano atzeman eta hil zuten.

Baina porrot erabakigarria 1869-1870eko Prusiaren kontrako gerra izan zen. Bismarckek berehala garaitu zituen Frantziako armadak. Ondorioz, Alsazia eta Lorena galdu zituen Frantziak, eta legebiltzarrak III. Errepublika aldarrikatu ondoren, II. Inperioa amaitu zen.

Ikus, gainera

Erreferentziak

↑ EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.

Kanpo estekak

Datuak: Q71092
Multimedia: Second French Empire / Q71092

[1] EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.

[1]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
+{{HezkuntzaPrograma|Geografia eta Historia}}
 {{Frantziako historia|irudia=Coat of Arms Second French Empire (1852–1870).svg|irudi tamaina=150px}}
-'''Frantziako Bigarren Inperioa''' [[Napoleon III.a]]ren agintaldia da, [[1851]]ko [[abenduaren 2]]an estatu-kolpearekin eta era ofizialean [[1852]]ko azaroan hasita eta [[1870]]ean, [[Prusia]]ren aurkako gerra galdu ostean, amaitua.
+'''Frantziako Bigarren Inperioa'''<ref>EIMA: [https://web.archive.org/web/20120308235949/http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> [[Napoleon III.a]]ren agintaldia da, [[1851ko abenduaren 2ko estatu-kolpea]]rekin eta era ofizialean [[1852]]ko azaroan hasita eta [[1870]]ean, [[Frantzia-Prusia Gerra|Prusiaren aurkako gerra]] galdu ostean, amaitua.
 == Inperio Autoritarioa (1851-1860) ==
 === Barne politika ===
-Inperio Autoritario deritzon Bigarren Inperioaren lehenengo epe honetan, barne politika bi helburu nagusi izan zituen Napoleon III.ak: estatuko botereak bereganatzea eta matxinadak itzaltzea. [[1852]]ko konstituzioak Napoleonen esku botere betearazlea eta militarra utzi zituen, baita justizia boterean eskua sartzeko eskumena ere, ordezkariak izendatu ahal izaten baitzituen. Legegintzari zegokionez, Napoleonek Estatu Kontseilua eratu zuen, zeinek proposatzen zituen gizonezko sufragio unibertsalaren bidez hautatutako legebiltzarrak aztertu behar zituen legeak.
+Inperio Autoritario deritzon Bigarren Inperioaren lehenengo epe honetan, barne politika bi helburu nagusi izan zituen Napoleon III.ak: estatuko botereak bereganatzea eta matxinadak itzaltzea. [[1852ko Frantziako Konstituzioa|1852ko konstituzioak]] Napoleonen esku botere betearazlea eta militarra utzi zituen, baita justizia boterean eskua sartzeko eskumena ere, ordezkariak izendatu ahal izaten baitzituen. Legegintzari zegokionez, Napoleonek Estatu Kontseilua eratu zuen, zeinek proposatzen zituen gizonezko sufragio unibertsalaren bidez hautatutako legebiltzarrak aztertu behar zituen legeak.
 Orden publikoa poliziaren bidez gorde zen: polizia hirietan eta jendarmeria herrietan. Zentsurarik ez egon arren, prentsa zein unibertsitateak zelatan zituen. Elizarekin aliatuta, batik bat [[Industria Iraultza]]k ekarritako aberastasunak, baikortasuna, segurtasuna eta ondasun andana eman zizkien frantsesei. Honela, matxinatzeko gogoa apaldu zen.
 === Kanpo politika ===
 Kanpo politikan, epe honetan [[Krimeako Gerra]]n zein [[Austria-Piamonteko Gerra]]n ere aritu zen Napoleon.
-Krimeako Gerran Napoleon III.ak [[Erresuma Batua]]ren alde egin zuen eta Nikolas I.aren [[Errusia]]ren aurka Ekialdeko katolikoei lagundu nahian. Bi urteren buruan garaile aterata, nazioarteko mailan ospe handia lortu zuen Napoleonek.
+Krimeako Gerran Napoleon III.ak [[Erresuma Batua]]ren alde egin zuen eta [[Nikolas I.a Errusiakoa]]ren aurka [[ekialdeko katoliko]]ei lagundu nahian. Bi urteren buruan garaile aterata, nazioarteko mailan ospe handia lortu zuen Napoleonek.
-Italian, [[Piamonte]]ko Cavourrekin sinatu zuen Plombièrs hitzarmena ([[1858]]ko [[uztailaren 21]]ean) [[Austria]]ren aurka. Hurrengo urteko ekainean, Magenta eta Solferino gudetan austriarrak garaitu ostean, [[Prusia]]k Austriari laguntza emango zien beldurrez, Napoleonek bakea sinatu zuen, Piamontekin adostu gabe. Piamontek lurralde batzuk lortu arren, tartean [[Aita Santuek Estatuak|Aita Santuen Estatuko]] zati bat, Cavourrek dimisioa aurkeztu zuen.
+Italian, [[Piemonte]]ko [[Camillo Benso (Cavourreko kondea)|Cavourrekin]] sinatu zuen [[Plombièrsko hitzarmena]] ([[1858]]ko [[uztailaren 21]]ean) [[Austria]]ren aurka. Hurrengo urteko ekainean, Magenta eta Solferino gudetan austriarrak garaitu ostean, [[Prusia]]k Austriari laguntza emango zien beldurrez, Napoleonek bakea sinatu zuen, Piemontekin adostu gabe. Piemontek lurralde batzuk lortu arren, tartean [[Aita Santuen Estatuak|Aita Santuen Estatuko]] zati bat, Cavourrek dimisioa aurkeztu zuen.
 === Ekonomia ===
@@ 30. lerroa: / 31. lerroa: @@
 === Kanpo politika ===
-[[Fitxategi:Armoiries-Empire.jpg|thumb|right|250px|Bigarren Inperioko armarria]]
+[[Fitxategi:France armoiries (second empire).jpg|thumb|250px|Bigarren Inperioko armarria]]
-Porrot latzak ere izan bazituen ere, batik bat [[1866]]tik aurrera, Napoleonek arrakastak izan zituen: [[Savoia]] eta [[Niza]] bereganatu zituen Frantziak [[1860]]an, [[Indotxina]]n eta [[Senegal]]en lehenengo koloniak kokatu zituen, [[Suezko Kanala]]ren eraikuntza ([[1859]]-[[1869]]), edota [[Mexiko]]ko espedizioa (1861-1866).
+Porrot latzak ere izan bazituen ere, batik bat [[1866]]tik aurrera, Napoleonek arrakastak izan zituen: [[Savoia (eskualdea)|Savoia]] eta [[Niza]] bereganatu zituen Frantziak [[1860]]an, [[Indotxina]]n eta [[Senegal]]en lehenengo koloniak kokatu zituen, [[Suezko kanala|Suezko Kanalaren]] eraikuntza ([[1859]]-[[1869]]), edota [[Mexiko]]ko espedizioa (1861-1866).
-Baina 1866an bertan, [[Bismarck]]en estreineko porrot diplomatikoa izan zuen Napoleonek, [[Luxenburgo]] Frantziarako bereganatu nahi izan zuenean. [[AEBetako Gerra Zibila|AEBetako Gerra Zibilean]] Hegoaldearen alde egin zuen Napoleonek, eta [[1865]]ean Iparraldea atera zen garaile. Gainera, Frantziak Mexikon ezarritako gobernua –Maximilianorena- ez zuten onartu AEBek. [[1867]]an, Frantziak abandonaturik, Maximiliano atzeman eta hil zuten.
+Baina 1866an bertan, [[Otto von Bismarck|Bismarcken]] estreinako porrot diplomatikoa izan zuen Napoleonek, [[Luxenburgo]] Frantziarako bereganatu nahi izan zuenean. [[Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila|AEBetako Gerra Zibilean]] Hegoaldearen alde egin zuen Napoleonek, eta [[1865]]ean Iparraldea atera zen garaile. Gainera, Frantziak Mexikon ezarritako gobernua –Maximilianorena- ez zuten onartu AEBek. [[1867]]an, Frantziak abandonaturik, Maximiliano atzeman eta hil zuten.
-Baina porrot erabakigarria [[1869]]-[[1870]]eko Prusiaren kontrako gerra izan zen. Bismarckek berehala garaitu zituen Frantziako armadak. Ondorioz, [[Alsazia]] eta [[Lorena]] galdu zituen Frantziak, eta legebiltzarrak III. Errepublika aldarrikatu ondoren, II. Inperioa amaitu zen.
+Baina porrot erabakigarria [[1869]]-[[1870]]eko [[Frantzia-Prusia Gerra|Prusiaren kontrako gerra]] izan zen. Bismarckek berehala garaitu zituen Frantziako armadak. Ondorioz, [[Alsazia]] eta [[Lorrena|Lorena]] galdu zituen Frantziak, eta legebiltzarrak III. Errepublika aldarrikatu ondoren, II. Inperioa amaitu zen.
 == Ikus, gainera ==
+* [[Frantziako Bigarren Inperioaren estiloa]]
 * [[Frantziako Lehen Inperioa]]
+== Erreferentziak ==
-[[Kategoria:Frantziako historia|Bigarren Inperioa]]
+{{erreferentzia_zerrenda}}
+== Kanpo estekak ==
-[[ar:الإمبراطورية الفرنسية الثانية]]
+{{autoritate kontrola}}
-[[bg:Втора империя (Франция)]]
-[[ca:Segon Imperi Francès]]
+[[Kategoria:Frantziako Bigarren Inperioa| ]]
-[[cs:Druhé Francouzské císařství]]
+[[Kategoria:Diktadura militarrak]]
-[[da:Andet franske kejserrige]]
-[[de:Zweites Kaiserreich]]
-[[el:Δεύτερη Γαλλική Αυτοκρατορία]]
-[[en:Second French Empire]]
-[[eo:Dua Franca Imperio]]
-[[es:Segundo Imperio francés]]
-[[fa:امپراتوری دوم فرانسه]]
-[[fi:Ranskan toinen keisarikunta]]
-[[fr:Second Empire]]
-[[gl:Segundo Imperio Francés]]
-[[he:הקיסרות השנייה]]
-[[hr:Drugo Francusko Carstvo]]
-[[it:Secondo Impero francese]]
-[[ja:フランス第二帝政]]
-[[ka:საფრანგეთის მეორე იმპერია]]
-[[ko:프랑스 제2제국]]
-[[lt:Antroji Prancūzijos imperija]]
-[[mr:दुसरे फ्रेंच साम्राज्य]]
-[[ms:Empayar Perancis Kedua]]
-[[nl:Tweede Franse Keizerrijk]]
-[[no:Det andre franske keiserdømme]]
-[[pl:II Cesarstwo Francuskie]]
-[[pnb:دوجی فرانسیسی سلطنت]]
-[[pt:Segundo Império Francês]]
-[[ro:Al Doilea Imperiu Francez]]
-[[ru:Вторая французская империя]]
-[[sr:Друго француско царство]]
-[[sv:Andra kejsardömet]]
-[[th:จักรวรรดิฝรั่งเศสที่ 2]]
-[[tr:İkinci Fransa İmparatorluğu]]
-[[ur:دوسری فرانسیسی سلطنت]]
-[[vec:Secondo Inpero fransexe]]
-[[vi:Đế chế thứ hai]]
-[[zh:法蘭西第二帝國]]