Tigre

Tigre
	Pleistozeno-gaur egun PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓ ;
	Irudi gehiago
Iraute egoera
	Invalid status (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
Klasea	Mammalia
Ordena	Carnivora
Familia	Felidae
Generoa	Panthera
Espeziea	Panthera tigris; (Linnaeus, 1758)
Azpibanaketa
	P. t. tigris; P. t. corbetti; P. t. jacksoni; P. t. sumatrae; P. t. altaica; P. t. amoyensis; †P. t. virgata; †P. t. balica; †P. t. sondaica; †P. t. trinilensis
Banaketa mapa
Datu orokorrak
Ernaldia	107 egun
Kolorea	laranja, beltz eta zuri
Elikadura iturri nagusia	Ungulatua, tximinoa, Phasianidaea, Leporidaea eta arraina
Habitat	baso
Masa	1,19 kg
Haginkadaren indarra	127
Kumaldiaren tamaina	2,5
Eguneko zikloa	gaueko
Genomaren kokapena	dnazoo.org…

Artikulu hau animalari buruzkoa da; platerari gaitzat duena beste hau da: «Tigre (jakia)»

Tigrea (Panthera tigris) Panthera generoko eta Felidae familiako animalia espeziea da, hizkera arruntean katu handi deritzen taldeko kideetako bat. Asiako ekialdean eta hegoaldean bizi da jatorriz. Alfa harraparia eta nahitaezko haragijalea da. Lau metroko luzera izan dezake eta 300 kilogramo arteko pisua; tigre azpiespezierik handienak inoiz izan diren felido handienak dira. Beren pisua eta botereaz gain, beren ezaugarririk ezagunena azal gorri-laranjan dituzten marra bertikal ilunak dira. Tigre azpiespezierik handiena Siberiako tigrea zela pentsatu izan da gaur egunera arte, baina egungo datuek Bengalako tigrea azpiespezierik handiena izan daitekeela iradokitzen dute, biek antzeko pisua izan dezaketela aintzat hartuta.

Oso moldakorrak izanik, tigreak ingurune askotan bizi daitezke, Siberiako taigan belardi zabaletan zein mangladi tropikaletan. Lurraldekoiak eta gehienetan bakartiak dira, eta lurralde-azalera handiak behar dituzte beren harrapakin-eskakizunak betetzeko. Honi lotzen bazaio giza populaziorik handienak dituzten munduko zenbait tokitan bizi direla, erraz ulertzen da gizakiekin dituzten gatazkak. Tigre modernoaren bederatzi azpiespezieetatik hiru iraungi egin dira eta beste seiak iraungitzeko arriskuan daude. Arriskuaren lehen zergatia beren habitataren suntsiketa eta zatikatzea da, eta ondoren ehiza.

Tigrea munduko megafaunako espezierik karismatikoenetakoa eta ezagunenetakoa da. Antzinako mitologian eta folklorean leku nabarmena bete du, eta oraindik ere film eta literatura modernoan askotan aipatzen da. Tigrea armarri eta bandera askotan ageri da, bai eta kirol talde zenbaiten maskota gisa eta Asiako herrialde batzuetako animalia nazional gisa ere.

Deskribapena

Tigreen tamaina eta beste ezaugarriak azpiespezie batetik bestera aldatzen dira. Egoera basatian, tigre arrek 147 eta 218 kg tarteko pisua izaten dute eta 190-330 cm-ko luzera, buztana barne (honek, 60 eta 110 cm inguru neurtzen du) eta 60 eta 122 cm arteko altuera soin gurutzera. Emeak, bestalde, txikiagoak dira, 124-167 kg-koak eta 177-275 m-ko luzerarekin. Gaur egun, subespezierik txikiena Malaysiako tigrea da eta handiena Bengalako tigrea.

Tigre gehienek ilaje laranja edo horia eta marra marroi ilunak edo beltzak dituzte, eta erdialdeko eta sabelaldeko zonaldea zurixka dute. Marren kopurua sexuaren araberakoa da (emeek marra gutxiago dituzte), baina tigre gehienek 100 marra baino gutxiago dituzte. Marren marrazkia banako bakoitzean ezberdina da eta hau banakoak ezberdintzeko erabili daiteke, pertsonok hatz-aztarna erabiltzen dugun moduan. Hala ere, hau ez da tigre bat identifikatzeko erabili ohi den metodoa. Seguruenik, marren funtzioa kamuflajea da, ehizatzen daudenean, haien harrapakinetatik ezkutatzeko erabilgarriak dira. Tigrearen marren marrazkia hauen azalean ere aurkitzen da, beraz, ilea mozten bazaie marrak ikusten jarrai daiteke.

Felido gehienak bezala, tigreek ere zenbait kolore ikusteko gai dira. Beste alde batetik, gauez ikusmen zorrotza dute, erretinan kokatzen den mintz espekularrari esker, gaueko argitasun txikia fokalizatzen dute.

Bere motatako beste kideak bezala, tigreak orro egiteko gaitasuna dauka.

Beste felido batzuk ez bezala, tigrea oso igerilari ona da; uretan harrapakinak ustekabean harrapatu eta ehiza ditzake.

Lurrualdea

Tigre helduak lurraldekoiak izan ohi dira eta asko ehizatzen dute. Beraz tigre bakoitzak bere lurraldea edo lur eremua du. Tigre emeek 20 km²ko lurraldea izan dezakete, arrena askoz zabalagoa da, 80km²-ko batez besteko azalera hartuz; hala ere, lurraldearen zabalera tigreen populazioaren araberakoa da. Tigre arrek hainbat emeen sarrera baimendu dezakete haien lurraldeetan, baina ez arrena. Emeekin harrapakin bat partekatzeko eta emearen ondoren elikatzeko gai dira (lehoien kasuan, alderantziz gertatzen da, izan ere ar menderatzailea da elikatzen den lehenengoa). Haien izaera erasotzailea dela eta, tigreen arteko lurralde gatazkak bortitzak izaten dira eta ar baten heriotzarekin bukatu daiteke, baina heriotza hauek urriak dira, izan ere lurralde gatazka gehienetan arrak ia kalterik gabe bukatzen dute. Haien lurraldea markatzeko arrak gernua eta beste jariakin batzuk zuhaitzen gainean zipriztintzen ditu.

Tigre basatia ikertzeko hainbat teknika existitzen dira; duela zenbait urte tigreen populazioa haien oinatzetako igeltsu moldeak erabiliz kalkulatzen zen. Gaur egun irrati transmisore lepokoa tresna erabilgarria bihurtu da, tigre basatien ikerketarako.

Ugalketa

Emeak soilik egun batzuetan zehar dira ugalkorrak eta estalketa egun hauetan zehar hainbat aldiz gerta daiteke. Umealdia 107 eguneko iraupena dauka, eta denboraldi hau pasatu ondoren, emeak, gehienez, sei kume erditzen ditu, kilogramo bat baino gutxiago pixatzen dutenak.

Ar helduak kumeak hiltzera iris daitezke, emeak harkorrak egiteko.

Zortzi aste betetzean, kumeak haien gordelekutik ateratzeko eta haien ama jarraitzeko prest daude.

Tigre gazteak, gutxi gorabehera, 18 hilabeteekin independente izaten hasten dira, baina bi urte edo bi urte eta erdi bete arte ez dira haien amengandik guztiz banantzen. Tigreek hiru edo lau urteekin sexu heldutasunera heltzen dira. Tigre gazteek eskuarki haien ametatik gertu kokatzen dute haien lurraldea, helduek berriz, gatazken bidez lortzen dute haien lurraldea zabaltzea. Tigre emeek ar eta eme kume kopuru berdintsua erditu ohi dituzte haien bizitza guztian zehar.

Dieta

Tigrearen hortzaldia. Haien letagin luzeak harrapakinak hiltzeko eta haragia urratzeko erabiltzen dituzte.

Askatasunean, tigreak batez ere tamaina handiko ungulatuez elikatzen dira, nahiz eta, beste predatzaile asko bezala, tigreak ere oportunistak izan eta ez diete harrapakin txikiei muzinik egiten, esaterako tximinoak, paumak, erbiak eta arrainak. Siberian, tigrearen harrapakin nagusiak wapiti, sika oreina, oreina, orkatza eta basurdea dira, Sumatrako uhartetan berriz, Timorreko oreina, basurdea eta tapir malayoa. Belarjale handiak ehizatzeko gai dira, gaurrak, bufalo urtarra eta altzea esaterako.

Haien harrapakinen artean harrapakari handiak ere aurki daitezke, adibidez, marradun hienak, otsoak, cuoiak, erretikuludun pitoiak, indiar pitoiak, tibetar hartzak, bezudun hartzak, malaysiar hartza, siamdar krokodiloak, gabialak; eta batzuetan gepardoak, lehonabarrak eta padurako krokodiloak. Azken hauek soilik urritasun momentuetan jaten dituzte, normalean arriskutsuak direla uste dutelako erasotzen dituzte.

Indian sanbarra eta basurdea dira tigrearen harrapakin ohikoenak, noizbehinka asiar elefanteak eta indiako, Javako eta Sumatrako errinozeroak ere ehizatzen dituzte.

Tigrea sanbarraren, gaurraren edo bufalo urtarraren tamainako animaliak ehizatzea nahiago dute, hainbat egunez haragia ematen dielako, beste ehizaren bat saiestuz.

Ehiza metodoak

Normalean tigreek belarjaleak ehizatzen dituzte. Tigre zaharrek edo zaurituek etxeko ganadua eta gizakiak erasotzeko joera handiagoa dute, tigre osasuntsuek baino.

Tigreak bere indarra erabiltzen du haien harrapakinak kolpekatzeko eta lurrera botatzeko. Tigreak tamaina handia izanda ere, 90 km/h-ko abiadura har dezake. Tigrearen orroak erasoa hasterako momentuan funtzio garrantzitsua hartzen duela uste da; orroak soinu-uhin autemagarriez gain, gizakiontzat entzungaitzak baina harrapakinengan beldurra sortzen eta geldiarazten dituen infrasoinu uhinak ere baditu. Animalia lurrera botatzen du eta behin lurrean dagoela, tigreak lepoko atzeko aldean kosk egiten dio, orokorrean bizkarrezur-muina hautsiz, edo trakea zulatuz, bere harrapakinaren heriotza eraginez.

Tigre helduak 5 metroko altuerako saltoak eta 9 edo 10 metroko luzerakoak emateko gai dira.

Tigrearen atzaparrak (7,5 cm-ko luzera dutenak), kolpatzeko erabili dezakeen indarrarekin konbinatuta, hausnarkari bat kolpe batez hiltzeko gaitasuna ematen dio.

Antropofagia

Normalean tigreek belarjaleak ehizatzen dituzte. Baina beharrezkoa badute gizakiak ere jaten dituzte.

Tigreak portaera hori izateko arrazoia Afrikako lehoienaren antzekoa da, eta predatzailearen zahartasuna, kumeen babesa edo soilik harrapakin errazen eta ugarien erosotasuna dira arrazoi ohikoenak.

Desagertze arriskua

Gaur egun, tigrearen etsairik handiena gizakia da.

Hezurrak, eta ia tigrearen gorputzaren zati guztiak Txinako medikuntzan erabiliak izan dira, baina gaur egun praktika hau debekatua izan da.

Tigreen larrua lortzeko legez kontrako ehizak eta haien lurraldeen suntsipenak tigre basatien populazioa nabarmenki jaitsi du. 1900.urtean 1000.000 tigre basati zeudela uste da, Anatoliako penintsulatik Baliko uharteraino banatuak; 1993an 7000 geratzen ziren, horien bi heren Indian; 2013an tigre basatien populazioa 3000 alekoa zela kalkulatu zen, gaur egun berriz 20.000 bat daudela esaten da.

Berriki WWFko txosten batek azken ehun urteotan, lehen aldiz, tigre basatien kopurua igo dela dio, 2010ean zeuden 3.200 aleetatik 2016an zeuden 3890 aleetara. Kontserbazionisten helburua, 2022. urterako kopuru hau bikoiztea da.

Eboluzioa

Tigrearen eboluzioa nahasia izaten jarraitzen duenez, ez dago bere fosil erregistroari buruzko informazio askorik. Panthera generokoko fosilik zaharrenak 2010en aurkitu ziren Tibetean eta 2013. urtean "Panthera blythea" bezala sailkatu ziren, 4,1 eta 5,9 milioi urte arteko antzinatasuna dute. Fosil hauen garrantzia tigrearen jatorriko lekuan datza; hau da,Pantherinae-ko subespezieko felidoak Asiatik datozela eta ez Afrikatik. Aurkitu diren tigre aztarnarik zaharrenak Txinan aurkitu ziren, Gansun hain zuzen ere, eta palistozenoaren hasieran, Panthera zdanskyi (tigrea baino txikiagoa den felido primitiboa, “Longdango tigre” izenez ezagutzen dena) baten fosilak dira. Oraingo tigreen aztarnak Javan aurkitu ziren eta 1,6 eta 1,8 milioi arteko aintzintasuna dute. Tigrea India eta Asiako iparraldera pleistozenoaren bukaeran iritsi zen, duela 10.000 urte.

Azpiespezieak

Tigrearen bederatzi azpiespezie Asian bizi izan dira azken aldiotan, horietatik hiru desagertu egin dira eta beste bat arrisku larrian dago. Hauen banaketa historikoa (oso murriztua dago gaur egun) nagusiki Errusiatik, Iranetik, Afganisanetik, Indiatik, Txinatik eta Asiako hego-ekialdetik, Indonesiako irlak barne, pasa zen. Tigrearen bizirik jarraitzen duten azpiespezieen zerrenda hurrengoa da, populazio basatiaren arabera ordenatuak:

Bengalako tigrea (Panthera tigris tigris), errege tigre edo Indiako tigre bezala ere ezaguna da. Indian, Bangladeshen, Nepalen, Bhutanen eta Birmanian aurkitzen da. Bengalako tigrearen populazio basatia 2000 alekoa dela uste da, eta horien 1706a Indian aurkitzen dela. Indiako tigrea tigreen artean handienetarikoa da, 175-260 kg-ko pisua lortuz arren kasuan eta 100-160 kg emeenean.
Indotxinako tigrea (Panthera tigris corbetti), Corbetteko tigre izenarekin ere ezaguna. Kanbodian, Txinan, Laosen, Myanmarren, Thailandian, Birmanian eta Vietnamen bizi da. Ez dago honen populazio basatiaren zenbaki zehatzik, baina 700-1300 ale daudela esaten da. Indotxinako tigrea Bengalako tigrea baino txikiagoa da eta ile ilunagoa du, arrak 150-190 kg-ko pisua hartzen du eta emeak 100-130 kg.
Tigre malaiarra (Panthera tigris jacksoni), Malaysiar penintsulan bizi da. Honen pupulazio basatia 500 dela uste da. Arren batez besteko pisua 120 kg-koa da eta emeena 100 kg-koa.
Sumatrako tigrea (Panthera tigris sumatrae), Sumatra uhartean bizi da. Tigre honen pupulazio basatia 400-500 alekoa da.
Tigre siberiarra (Panthera tigris altaica), Amurreko tigre eta Machuriako edo Ipar Txinako tigre izenez ere ezaguna. Siberiako ekialdean bizi da, Amurreko eskualdean. Egoera basatian soilik 400 tigre geratzen dira. Munduko felidorik handiena dela uste da (ligrea baztertzen badugu), batez beste, arrek 225 kg pisatuz eta emeek 127 kg. Gantz geruza bat, ilaje horia eta marra kupuru txikiagoa izateagatik bereizgarriak dira.
Hego Txinako tigrea (Panthera tigris amoyensis), Amoyko edo Xiamengo tigre izenarekin ere ezaguna. Hegoaldeko Txinan bizi da. Aspiespezie mehatxatuena da eta desagertzeko zorian dago. Azpiespezie txikienetakoa da, arrek 130-175 kg pisatzen dute eta

Bengalako tigrea
Indotxinako tigrea
Tigre malaiarra
Sumatrako tigrea
Tigre siberiarra
Hego txinako tigrea

Distribuzio eremuak
Bengalako tigrearen distribuzioa
Indotxinako tigrearen distribuzioa
Tigre malaiarraren distribuzioa
Sumatrako tigrearen distribuzioa
Tigre siberiarraren distribuzioa
Hego txinako tigrearen distribuzioa

Desagertutako azpiespezieak

XX.mendean zehar beste hiru aspiespezie desagertu ziren, ehiza eta haien habitaten hondaketa dela eta:

Baliko tigrea (Panthera tigris balica), Bali uhartean bizi zen. Baliko tigrea desagertu zen arte ehizatua izan zen, 1937ko irailaren 27ra arte. Baliko tigrea azpiespezierik txikiena zen, arrek 100 kg pisatzen zuten eta emeek 80.
Javako tigrea (Panthera tigris sondaica), Java uhartean bizi zen. Beharbada azpiespezie hau 70eko hamarkadatik dago desagertua, ehiza eta habitat suntsiketa dela eta; hala ere, honen desagerpena gertagarria zen 50eko amarkadatik. Azken Javako tigre 1979an ikusi zen.
Tigre Caspiarra (Panthera tigris virgata) mendebaldeko Asian bizi zen tigre bakarra izan zen, Afganistan, Iran, Pakistan eta Turkia hartuz. Azkeneko alea 1959an ehizatu zuten, Iranen. Tamaina handiko tigrea izan zen, ia Bengalako tigrea bezainbeste, eta Atlaseko lehoiarekin eta beste animaliarekin batera erromatarrek gladiatoreekin borrokatzeko erabiki zituzten.
Baliko tigrea
Javako tigrea
Tigre Caspiarra

Baliko tigrearen distribuzio eremua.
Jabako tigrearen distribuzio eremua.
Tigre Caspiarraren distribuzio eremua

Historiaurreko azpiespezieak

Panthera tigris acutidens: subespezie hau Asian bizi zen pleistozeno garaian. Haien matapodialak askoz konstituzio masiboagoa izateagatik, beste edozein tigre baino.
Panthera tigris soloensis: gaur egun Sondako eskualde bezala ezagutzen dugun lurraldean bizi izan zen (Indonesian), duela 195.000 bat urte.
Panthera tigris trinilensis: tigre hau duela 1,2 milioi edo 700.000bat urte bizi izan zen.

Beste barietate ez-taxonomikoak

Badira tigre-barietateak beren ezaugarri fisikoak eskuratu dituztenak subespezie bat edo talde bat osatu gabe. Barietate hauen artean urrengoak aurki ditzakegu:

Tigre txuriak, tigre hauek baldintza genetiko bat daukate, hauen koloredun pigmentua ia guztiz ezabatzen duena, baina marrak beltzak izaten jarraitzen dute. Hau tigreak gene errezesiboaren bi ale heredatzen dituenean gertatzen da: sudur arrosa, begi urdinak eta kolore txuriko azala, marra beltz, gris edo marroiekin.
Urre koloreko tigreak (golden tabby ingelesez), tigre hauek oso kolore arraroa dute, gene errezesiboaren eraginaren ondorioz.
Tigre urdina edo maltesa, tigre hau ilaje grisa dauka mutazio baten ondorioz.
Tigre txuria
Urre koloreko tigrea
Tigre urdina

Hibridoak

Hibrido hauen gehiengoa gatibutasuneko animaliekin ematen da, baina animalia basatiekin ere batzuk eman dira

Ligrea: lehoi ar baten eta tigre eme baten arteko gurutzaketa da. Bi gurasoen ezaugarri fisiko eta portaerakoak dituzte. Baina gurasoak bain handiagoak izan ohi dira. Ligre arrak antzuak dira, baina emeak normalean emankorrak dira.
Tigroia: tigre ar baten eta lehoi baten arteko gurutzaketa da. Tigoia txiki samarra izaten da, arrak gutxi gorabehera 150 kg pisatzen du, gutxi gorabehera lehoi arra baino %20 txikiagoa. Ligrea bezala tigroi arra ere antzua da.