علی‌اکبر موسوی‌زاده

علی‌اکبر موسوی‌زاده
علی‌اکبر موسوی‌زاده
وزیر دادگستری ایران
	دوره مسئولیت; ۱۳۲۵ – ۱۳۲۶
پادشاه	محمدرضا شاه پهلوی
نخست‌وزیر	احمد قوام
پس از	الله‌یار صالح
پیش از	مصطفی عدل
وزیر مشاور
	دوره مسئولیت; ۱۳۲۵ – ۱۳۲۵
نخست‌وزیر	احمد قوام
فرماندار تهران
	دوره مسئولیت; شهریور ۱۳۲۶ – بهمن ۱۳۲۶
نخست‌وزیر	احمد قوام
پیش از	عباس اسکندری
اطلاعات شخصی
زاده	۱۲۷۱; یزد، ایران
درگذشته	۳۱ تیر ۱۳۳۴ (۶۳ سال); یزد، ایران
ملیت	ایران
پیشه	سیاستمدار، قاضی

سید علی‌اکبر موسوی‌زاده یزدی (۱۲۷۱ یزد - ۳۱ تیر ۱۳۳۴ یزد) روزنامه نگار دوره قاجار و قاضی بلندپایه دوره پهلوی بود. او با محاکمه مسئولان شهربانی دوره رضا شاه پس از شهریور ۱۳۲۰ به شهرت رسید. موسوی‌زاده که در دوره قاجار تندترین حملات را به قوام‌السلطنه می‌کرد، در دوره پهلوی با قوام‌السلطنه همکاری نزدیک سیاسی داشت و همزمان با او در یک روز درگذشت. موسوی‌زاده همچنین نخستین استاندار تهران است.

روزنامه‌نگاری

دروس مقدماتی حوزه را در یزد گذراند و پس از آن در اصفهان به فراگیری فقه و اصول و منطق پرداخت.^[۱] با ورود به تهران وارد محافل سیاسی شد و فعالیت خود را آغاز کرد. از دوم شهریور ۱۳۰۰ به همراهی فرخی یزدی روزنامه طوفان را منتشر کرد که هفته‌ای دو بار، دوشنبه‌ها و جمعه‌ها چاپ می‌شد. فرخی صاحب امتیاز روزنامه بود و موسوی زاده مدیر مسئولی و سردبیری را بر عهده داشت. طوفان روزنامه‌ای تند و انتقادی با آرمان‌های چپ بود که در بیست و دومین شماره‌اش در ششم آذر ۱۳۰۰ توقیف شد.^[۲]

سال بعد پس از آن‌که فرخی در سفارت شوروی تحصن کرد، او و موسوی زاده از ۳۱ امرداد انتشار طوفان را از سر گرفتند و انتقاد از دولت و مجلس را از سر گرفتند اما پس از چهار شماره همراه با شماری دیگر از روزنامه‌ها، طوفان در هفتم شهریور توقیف شد. این بار توقیف بیش از پانزده روز به طول نینجامید تا اینکه در ۲۸ آبان به سبب سرمقاله‌ای از فرخی که در آن قوام‌السلطنه نخست وزیر وقت «جغد شوم» خوانده شده بود، طوفان یک بار دیگر توقیف شد.^[۲]

موسوی‌زاده و فرخی به جای طوفان، روزنامه پیکار را منتشر کردند که امتیاز آن متعلق به موسوی‌زاده بود و تنها یک شماره در دوم آذر ۱۳۰۱ انتشار یافت و توقیف شد. سرمقاله همین یک شماره هم علیه قوام‌السلطنه بود و در آن نوشته شده بود: «قوام‌السلطنه خائن بداند کاخ اشرافی او که از خون ملت و دسترنج بیگانگان بنا شده، سرنگون خواهد شد ولی مؤسسه ملی طوفان که متعلق به عموم آزادی‌خواهان است، از بین نخواهد رفت». ^[۳]

موسوی‌زاده سپس امتیاز روزنامه قیام را گرفت که در شمارهٔ سوم آن، احمدشاه را زیر سؤال برد و او را مسؤول بدبختی‌های مملکت دانست. احمدشاه به عدلیه شکایت کرد. موسوی محکوم و در ۲۳ بهمن ۱۳۰۱ به یزد تبعید شد.^[۳]

قضاوت

از آن پس دیگر موسوی‌زاده از روزنامه‌نگاری و فعالیت سیاسی دست کشید. پس از به سلطنت رسیدن رضا شاه، با به روی کار آمدن علی‌اکبر داور به عنوان وزیر عدلیه و ایجاد تحول در دادگستری، موسوی‌زاده به خدمت قضائی مشغول شد. مدتی رئیس عدلیه قزوین و زمانى رئیس عدلیه كرمان بود تا در سال ۱۳۱۶ به تهران بازگشت و رئیس یكى از شعب استیناف (تجدید نظر) شد.^[۱]

در اوائل سال ۱۳۲۱ موسوی‌زاده به جای ضیاءالدین کیانوری رئیس كل دادگاه‏هاى دیوان كیفر شد و مسئولان شهربانی دوره رضا شاه را محاکمه کرد که او را به شهرت رساند. پس از این محاکمه، مستشار دیوان عالى كشور شد. در سایه این شهرت، بار دیگر در سیاست فعال شد و به هواداری از آلمان پرداخت. همین هواداری باعث شد نیروهای متفقین او را بازداشت کنند و یک سال در اسارت‌گاه متفقین در اراک زندانی شود.

همکاری با قوام

در سال ۱۳۲۵ كه قوام‌‏السلطنه نخست‌وزیر شده، موسوی‌زاده را مدتی وزیر مشاور و سپس وزیر دادگسترى کرد. او در این دوره با قوام‌‏السلطنه در تأسیس حزب دموكرات همكارى نزدیك داشت و مدتى قائم‌مقام او در حزب بود. در شهریور ۱۳۲۶ که کابینه‌اش را ترمیم کرد، پست فرمانداری تهران را به او داد. در بیستم مهر ۱۳۲۶ به تصویب هیئت‌وزیران، تهران استان و موسوی‌زاده نخستین استاندار این استان شد.

با پایان دولت قوام در زمستان ۱۳۲۶ به دادگستری بازگشت. در اواخر عمر برای استراحت به زادگاهش یزد رفت و پس از دو ماه بر اثر حمله قلبی ^[۴] در همان روزی که قوام درگذشت، او نیز از دنیا رفت.^[۱]

پانویس

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ ^۱٫۲ عاقلی، باقر (۱۳۸۰). شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران - جلد سوم. تهران: نگاه. صص. ۱۵۶۳ - ۱۵۶۴.
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ صدر هاشمی، محمد (۱۳۶۳). تاریخ جراید و مطبوعات ایران - جلد سوم. اصفهان: انتشارات کمال. صص. ۱۷۴ - ۱۶۹.
↑ ^۳٫۰ ^۳٫۱ صدر هاشمی، محمد (۱۳۶۳). تاریخ جراید و مطبوعات ایران - جلد دوم. اصفهان: انتشارات کمال. صص. ۸۹ - ۸۷.
↑ محمد کاظمینی (۱۳۸۲)، مشاهیر یزد، ج. دوم، یزد: بنیاد فرهنگی، پژوهشی ریحانه الرسول، شابک ۹۶۴-۸۰۰۹-۱۲-۰

[:2-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ ^۱٫۲ عاقلی، باقر (۱۳۸۰). شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران - جلد سوم. تهران: نگاه. صص. ۱۵۶۳ - ۱۵۶۴.

[:0-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ صدر هاشمی، محمد (۱۳۶۳). تاریخ جراید و مطبوعات ایران - جلد سوم. اصفهان: انتشارات کمال. صص. ۱۷۴ - ۱۶۹.

[:1-3] ۳٫۰ ^۳٫۱ صدر هاشمی، محمد (۱۳۶۳). تاریخ جراید و مطبوعات ایران - جلد دوم. اصفهان: انتشارات کمال. صص. ۸۹ - ۸۷.

[4] محمد کاظمینی (۱۳۸۲)، مشاهیر یزد، ج. دوم، یزد: بنیاد فرهنگی، پژوهشی ریحانه الرسول، شابک ۹۶۴-۸۰۰۹-۱۲-۰

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

ن ب و وزیران دادگستری ایران
پادشاهی	عباسقلی معتمدالدوله جوانشیر (–) • محمدابراهیم معتمدالملک جوانشیر (–) • علی اعتمادالسلطنه (–) • مصطفی بهاءالملک افشار (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • غلامحسین خان سپهدار (–) • حسین مشیرالدوله (–) • محمدناصر ظهیرالدوله قاجار (–) • پاشاخان امین‌الملک (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • امام‌قلی عمادالدوله (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۱–) • علیرضا عضدالملک (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۳–) • علی‌قلی میرزا اعتضادالسلطنه (–) • علیرضا عضدالملک (–) • بهرام میرزا معزالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • علیرضا عضدالملک (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • نظام‌الدین مهندس‌الممالک غفاری (–) • محسن مشیرالدوله (–) • عباس میرزا ملک‌آرا (–) • اسدالله ناظم‌الدوله (–) • روح‌الله میرزا نصرت‌السلطنه (–) • غلامحسین غفاری (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–)
پادشاهی مشروطه	احمد مشیرالسلطنه (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما (–) • محمود علاءالملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • رضا مؤیدالسلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما • (-) حسن وثوق‌الدوله (–) • حسن مشیرالدوله (–) • محمدحسین دبیرالملک شیرازی (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن مشیرالدوله (–) • احمد قوام‌السلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • رضا ارفع‌الدوله (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • فتح‌الله سردار منصور (–) • محمدعلی علاءالسلطنه (–) • محمود علاءالملک (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • محمد مصدق‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • سلیمان میکده (–) • عباس میرزا سالار لشکر (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • ابراهیم عمیدالسلطنه (–) • عبدالحسین سردار معظم خراسانی (تیمورتاش) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • مرتضی ممتازالملک (–) • ابراهیم حکیم‌الملک (–) • ابوالحسن معاضدالسلطنه (–) • حسین ادیب‌السلطنه (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مهدی عمادالسلطنه (مشیر فاطمی) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن وثوق‌الدوله (–) • علی‌اکبر داور () • محسن صدر (–) • احمد متین‌دفتری (–) • محمد سروری (–) (سرپرست) • مجید آهی (۱۳۱۹–۱۳۲۰) • عباسقلی گلشائیان (۱۳۲۰–۱۳۲۰) • مجید آهی (۱۳۲۰–۱۳۲۱) • علی‌رضا قراگوزلو (بهاءالملک) (–) • جواد عامری (–) • علی‌اصغر حکمت (–) • محسن صدر (–) • اسدالله ممقانی (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • الله‌یار صالح (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • مصطفی عدل (۱۳۲۳–۱۳۲۴) • الله‌یار صالح (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • حسنعلی کمال هدایت (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • امان‌الله اردلان (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • انوشیروان سپهبدی (۱۳۲۴–) • الله‌یار صالح (۱۳۲۷–۱۳۲۸) • علی‌اکبر موسوی‌زاده (۱۳۲۱–۱۳۲۱) • مصطفی عدل (–) • رضا تجدد (–) • محمد سروری (۱۳۲۶–۱۳۲۷) • محمدعلی نظام مافی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محسن صدر (–) • سید محمد سجادی (–) • علی هیئت (–) • محمدعلی بوذری (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • علی هیئت (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • رضا تجدد (–) • عبدالعلی لطفی (۱۳۳۱–۱۳۳۲) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۲–۱۳۳۳) • سید فخرالدین شادمان (–) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۳–۱۳۳۴) • حسین علاء (–) • علی امینی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محمد مجلسی (سرپرست) (–) • سید محمدعلی هدایتی (–) • محمدعلی ممتاز (–) • نورالدین الموتی (–) • غلامحسین خوشبین (–) • محمد باهری (–) • باقر عاملی (–) • سید جواد صدر (–) • منوچهر پرتو (–) • صادق احمدی (۱۳۵۰–۱۳۵۵) • غلامرضا کیانپور (۱۳۵۵–۱۳۵۷) • محمد باهری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • حسین نجفی (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • یحیی صادق وزیری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • شمس‌الدین عالمی (سرپرست) (۱۳۵۷–۱۳۵۷)
جمهوری اسلامی	اسدالله مبشری (۱۳۵۷–۱۳۵۸) • احمد صدر حاج‌سیدجوادی (۱۳۵۸) • ابراهیم احدی (۱۳۵۹) • سید محمد اصغری (۱۳۶۰–۱۳۶۳) • حسن حبیبی (۱۳۶۳–۱۳۶۸) • محمداسماعیل شوشتری (۱۳۶۸–۱۳۸۴) • جمال کریمی‌راد (۱۳۸۴–۱۳۸۵) • غلامحسین الهام (۱۳۸۵–۱۳۸۸) • سید مرتضی بختیاری (۱۳۸۸–۱۳۹۲) • مصطفی پورمحمدی (۱۳۹۲–۱۳۹۶) • سید علیرضا آوایی (۱۳۹۶–۱۴۰۰) • امین‌حسین رحیمی (۱۴۰۰ تا کنون)