એશિયાઇ સિંહ
એશિયાઇ સિંહ | |
---|---|
એશિયાઇ સિંહ | |
સ્થાનિક નામ | સિંહ, સાવજ, કેશરી, ઉનિયો વાઘ, બબ્બર શેર |
અંગ્રેજી નામ | ASIATIC LION |
વૈજ્ઞાનિક નામ | Panthera leo persica |
આયુષ્ય | ૧૫ થી ૧૮ વર્ષ |
લંબાઇ | માથાથી પુંછડી સુધી. ૨૭૦ સેમી.(નર), ૨૮૯ સેમી.(માદા) |
ઉંચાઇ | ૧૦૫ સેમી. |
વજન | ૧૫૦ થી ૧૮૦ કિલો (નર), ૧૨૫ થી ૧૩૫ કિલો (માદા) |
સંવનનકાળ | ઓક્ટોબર થી ડીસેમ્બર |
ગર્ભકાળ | ૧૦૫ થી ૧૧૦ દિવસ |
પુખ્તતા | ૪.૫ વર્ષ (નર), ૩.૫ વર્ષ (માદા) |
દેખાવ | શરીર રતાશ પડતા ભુખરા રંગનું, આગળથી માથાનો ભાગ ભારે, પાછળનો શરીરનો ભાગ પાતળો., જાડી લાંબી પુંછડી, નાના કાન., નર સિંહને ગળામાં કેશવાળી હોય છે. |
ખોરાક | સામાન્ય રીતે પ્રતિદિન ૬ થી ૮ કિલોગ્રામ, ચિત્તલ, સાબર, જંગલી સુવર, ચોશીંગા, ચિંકારા, ભેંશ, ગાય વગેરે. |
વ્યાપ | ફક્ત ગીરનાં જંગલમાં. |
રહેણાંક | સુકુ ઝાંખરા યુક્ત જંગલ, કાંટા વાળું જંગલ, સવાના પ્રકારનું જંગલ. |
ઉપસ્થિતિ ના ચિન્હો | પગલાં, મારણ, ગર્જના. |
ગુજરાતમાં વસ્તી | ૩૫૯ (૨૦૦૫), ૪૧૧ (૨૦૧૦) |
નોંધ આ માહિતી 'વન વિભાગ ગુજરાત' દ્વારા પ્રકાશીત "ગુજરાતના સસ્તન વન્ય પ્રાણીઓ" પુસ્તક,પાના ક્રમાંક-૩ ના આધારે અપાયેલ છે. |
એશીયાઇ સિંહ એ બિલાડી વંશનું સૌથી મોટું પ્રાણી છે. આ પ્રાણી આખા વિશ્વમાં માત્ર ગુજરાત રાજ્યમાં આવેલા સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારમાં આવેલા ગીર અભયારણ્યમાં જોવા મળે છે. એશીયાઇ સિંહએ ભારતમાં જોવા મળતી ૫ "મોટી બિલાડી" ઓ માંથી એક છે. અન્ય ચાર પ્રજાતી માં બેંગોલ ટાઇગર, ભારતીય દિપડો,બરફ નો દિપડો(snow leopard), અને ધબ્બેદાર દિપડો(clouded leopard) વગેરે છે.
પહેલાના સમયમાં તે અરબસ્તાન થી છેક સુમાત્રા સુધી જોવા મળતા હતાં , ત્યારે તેની ત્રણ પ્રજાતીઓ હતી બંગાળના સિંહ, અરેબીયાના સિંહ અને ઇરાનનાં સિંહ ,વખત જતા આજે તે ફક્ત ભારતનાં થોડા ભાગ પુરતાજ જોવા મળે છે. હાલ આફ્રિકામાં જોવા મળતા સિંહ કરતા તે આકારમાં નાનાં અને રંગ ઝાંખો હોય છે. પરંતુ આક્રમકતા આ બંન્ને પ્રજાતીમાં સરખીજ હોય છે.
વર્તુણક
આ પ્રાણી સામાન્ય રીતે શિયાળાની ઋતુમાં, જંગલમાં રસ્તાની આજુબાજુ ખુલ્લા વિસ્તારોમાં તથા ઉનાળાની ઋતુમાં જળસ્ત્રોતોની આજુબાજુ જોવા મળે છે. સિંહણ સામાન્ય રીતે એક જણતરમાં બે થી ત્રણ બચ્ચાંઓને જન્મ આપે છે, ચાર બચ્ચા આપ્યાનું પણ નોંધાયેલ છે.
વિશ્વમાં સિંહનું આયુષ્ય વધુમાં વધુ ૨૯ વર્ષ નોંધાયેલું છે, જુનાગઢ ખાતે આવેલા સક્કરબાગ પ્રાણીસંગ્રહાલયમાં વધુમાં વધુ ૨૩ વર્ષ અને અમદાવાદ પ્રાણીસંગ્રહાલયમાં ૨૬ વર્ષ નોંધાયેલું છે. સામાન્ય રીતે જ્યાં સિંહની વસ્તી હોય છે, ત્યાં વાઘ રહેતા નથી અને એનું કારણ બીજું કશું નહિ પણ એ હકિકત છે કે સિંહ અને વાઘ બન્નેને રહેઠાણ માટે અલગ અલગ પ્રકારનાં જંગલની જરુરિયાત હોય છે. સિંહને પાંખા આવરણવાળા જંગલ માફક આવે છે જ્યારે વાઘને ગાઢા જંગલો વસવા માટે પસંદ હોય છે.[૧] સિંહને ૧૮ નખ હોય છે. આગળના પગમાં ૪-૪ અને પાછળના પગમાં ૫-૫.
સંદર્ભ
- ↑ 'વન વિભાગ ગુજરાત' દ્વારા પ્રકાશીત પુસ્તક "ગુજરાતના સસ્તન વન્ય પ્રાણીઓ"
બાહ્ય કડીઓ
- સિંહ વિષયક વધુ માહિતી અને શબ્દાર્થ માટે, ભગવદ્ગોમંડલ
- એશિયાઇ સિંહ માહિતી કેન્દ્ર (માહિતીપ્રદ સમાચારો સાથે)
- એશિયાઇ સિંહ સંરક્ષણ સોસાયટી (ALPS), ગુજરાત, ભારત
- સિંહ (Panthera leo) “ARKive images of life on Earth” વેબસાઇટ પર]
- Panthera leo (સિંહ) “Animal Diversity Web” પર]
- "Vanishing Herds Foundation (VHF), ભારત" એશિયાઇ સિંહોની મદદ માટે
- એશિયાઇ સિંહો વિષયક ચલચિત્ર (૩ ચલચિત્રો)