Ստրեպտոկինազ
 | |
|---|---|
 | |
| Նույնացուցիչներ | |
| DrugBank | DB00086 |
| ECHA InfoCard | 100.029.667  |
Ստրեպտոկինազ, ֆերմենտ, որը կիրառվում է որպես թրոմբոլիտիկ դեղ[1]։ Այն կիրառվում է սրտամկանի ինֆարկտի, թոքային էմբոիայի, զարկերակային թրոմբոէմբոլիայի առաջացման պատճառ հանդիսացող թրոմբները լուծելու նպատակով[2]։ Սրտամկանի ինֆարկտի դեպքում այն կիրառվում է դրա ST սեգմենտի էլևացիայով տարբերակի ժամանակ ներերակային ներարկման ձևով։
Կողմնակի էֆեկտներին են պատկանում սրտխառնոցը, արյունահոսությունը, ցածր ճնշումը, ալերգիկ ռեակցիաները[2]։ Խորհուրդ չի տրվում կյանքում մեկ անգամից ավել կիրառել[2]։ Հղիության ժամանակ ստրեպտոկինազի վնասող հատկություն չի հայտնաբերվել, սակայն այս խմբում այն բավականաչափ ուսումնասիրված չէ[3]։ Ստրեպտոկինազը պատկանում է հակաթրոմբային դեղերի ընտանիքին և ակտիվացնում է ֆիբրինոլիտիկ համակարգը[4]։
Ստրեպտոկինազը ստացվել է 1933 թվականին բետա հեմոլիտիկ ստրեպտոկոկից[1]։ Այն Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից առանձնացված էսենցիալ դեղերի խմբին է պատկանում[5]։ Այժմ այն չի կիրառվում է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում[6]։
Բժշկական կիրառությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Եթե ST էլևացիայով ինֆարկտի ժամանակ հիվանդի հետ առաջին կոնտակտից 90-120 րոպեների ընթացքում միջմաշկային պսակային միջամտության հնարավորություն չկա, ապա խորհուրդ է տրվում հնարավորինս շուտ կիրառել ստրեպտոկինազ։ Օրգանիզմը կարող է իմուն պատասխան ձևավորել ընդդեմ ստրեպտոկինազի, քանի որ այն բակտերիալ ծագում ունի։ Խորհուրդ է տրվում կիրառումից 4 օրվա ընթացքում այն այլևս չկիրառել, քանի որ կարող է առաջացնել ալերգիկ ռեակցիա և առհասարակ անարդյունավետ դառնալ։ Հետագա թրոմբային խնդիրները ցանկալի է լուծել հյուսվածքային պլազմինոգենի ակտիվատորներով։ Ստրեպտոկինազով և հյուսվածքային պլազմինոգենի ակկտիվատորով գերդոզավորումը բուժվում է ամինոկապրոնաթթվի միջոցով։
Հակացուցումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բացարձակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Նախորդող ցանկացած ներգանգային արյունազեղում
- Գլխուղեղի անոթների հայտնի կառուցվածքային խնդիր, օրինակ` արտերիովենոզ մալֆորմացիա
- Գլխուղեղի ուռուցքային հիվանդություն (առաջնային կամ մետաստատիկ)
- Իշեմիկ կաթված ամենաքիչը 4.5 ժամ առաջ և ամենաշատը 3 ամիս առաջ
- ենթադրյալ աորտալ դիսսեկցիա
- ակտիվ արյունահոսություն, չհաշված` դաշտանը
- անցած 3 ամիսների ընթացքում գլխի, դեմքի տրավմա
- գանգի կամ ողնաշարի վրա արված վիրահատություն անցած 2 ամիսների ընթացքում
- ծանր, չկառավարվող զարկերակային գերճնշում
- ստրեպտոկինազի կիրառում անցած 6 ամիսների ընթացքում
Հարաբերական
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- անամնեզում քրոնիկ չկառավարվող զարկերակային գերճնշում
- ներկայանալու ժամանակ երրորդ աստիճանի զարկերակային գերճնշում (սիստոլիկ ճնշում >180 mm Hg or դիաստոլիկ ճնշում >110 mm Hg)
- իշեմիկ կաթված 3 և ավել ամիս առաջ
- Դեմենցիա
- ներգանգային ախտաբանություն, որը չի մտնում բացարձակ հակացուցումների միջև
- 10 րոպեից ավել տևած սիրտ-թոքային վերակենդանացում
- 3 շաբաթ և պակաս ժամանակում տարած մեծ ծավալի վիրահատություն
- 2-4 շաբաթ առաջ տարած ներքին արյունահոսություն
- չճնշվող անոթային պունկտատներ
- հղիություն
- ակտիվ պեպտիկ խոց
- հակակոագուլյանտային թերապիա[7]։
Ազդեցության մեխանիզմը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստրեպտոկինազը պատկանում է Ֆիբրինոլիտիկների խմբին, և դրա միացումը մարդու պլազմինոգենին բերում է պլազմինի սինթեզին։ Ստրեպտոկինազն ունի 3 դոմեն, որոնք համապատասխանաբար կոչվում են α (մնացորդ 1–150), β (մնացորդ 151–287), and γ (մնացորդ 288–414). Յուրաքանչյոր դոմեն կապվում է պլազմինոգենին, սակայն դրանցից ոչ մեկը չի կարող միայնակ ակտիվացներ պլազմինոգենին[8]։
Պլազմինը արտադրվում է արյան մեջ, և դրա գործառույթը ֆիբրինը լուծելն է։ Ֆիբրինը թրոմբի գլխավոր բաղադրիչն է։ Պլազմինի հավելյալ սինթեզը ստրեպտոկինազի պատճառով բերում է անցանկալի թրոմբների լուծմանը։ Պլազմինոգենի ակտիվացումը կատարվում է Arg561—Val562 կապի քանդման շնորհիվ[9]։ Val562-ը Asp740-ի հետ կազմում է աղային կամրջակ, որը բերում է կոնֆորմացիան փոփոխության։ Արտադրվում է ակտիվ պրոտեազ պլազին։ Երբ ստրեպտոկինազն առկա է, այն միանում է պլազմինոգենին ու վերածում դրան պլազմինի։ Ստրեպտոկինազի 1–59 մնացորդը կարգավորում է դրա` պլազմինոգենի ակտիվ հատվածի առաջացումը խթանող հատկությունը ոչ պրոտեոլիտիկ և ֆիբրին անկախ եղանակով։ Այս կոմպլեքսը մասնակիորեն վերածվում է ակտիվ կոմպլեքսի, սակայն Arg561–Val562 կապը մնում է ինտակտ. Մեկ այն մնացորդ պետք է փոխարինի Val562-ի ազատ ամինոխմբին և ապահովի հակաանիոն Asp740-ի համար[10]։ Հակաանիոնի դերում ենթադրվում են երկու թեկնածու`ստրեպտոկինազի Ile1-ը և պլազմինոգենի Lys698-ը։ Ile1-ի պոկումը ստրեպտոկինազից նշանակալիորեն արգելակում է դրա` պլազմինոգենին ակտիվացնելու ունակությունը։ Սա ամրապնդում է հիպոթեզն այն մասին, որ Ile1-ի և Asp740-ի միջև աղային կամրջակն անհրաժեշտ է ստրեպտոկինազին պլազմինոգենը ոչպրոտեոլիտիկ ճանախարհով ակտիվացնելու համար[11] Ի տարբերություն Ile1 փոխարինման, Lys698 մուտացիաները իջեցնում են ստրեպտոկինազային կոմպլեքսի դիսոցացիոն կոնստանտը 15-50 անգամ։ Հետազոտությունները ենթադրում են, որ Lys698-ը ներառված է ստրեպտոկինազ-պլազմինոգեն կոմպլեքսի առաջնային ձևավորման մեջ[12]։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ստրեպտոկինազը հայտնաբերվել է 1933 թվականին Ուիլիամ Սմիթ Թիլեթի և նրա աշակերտ Սոլ Շերիի կողմից երկար տարիների աշխատանքի արդյունքում։ Ի սկզբանե այն կիրառվում էր պլևրալ ֆիբրինոզ էքսուդատը, հեմոթորաքսը, տուբերկուլյոզը և մենինգիտը բուժելու նպատակով. Նրա դերի հայտնաբերումը սրտամկանի բուժման հարցում երջանիկ պատահականություն էր[13]։ Ավելի ուշ այն ստացավ ստրեպտոկինազ անվանումը։
Հետազոտություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ստրեպտոկինազը օգնում է կանխել հետվիրահատական կպումների առաջացումը։ Դա հատկապես օգտակար է որովայնային վիրաբուժության ժամանակ։ Կենդանիներից վրա կատարված հետազոտություններից մեկում այն 90%-ով նվազեցնում էր կպումների առաջացումը[14]։ Սակայն մարդկանց շրջանում կատարված կլինիկական փորձարկումներում արդյունավետությունը չի ապացուցվել։
Մարքեթինգ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ստրեպտոկինազը Չիլիում վաճառվում է Ստրեպտազ անվանման ներքո, CSL Behring Գերմանիա լիցենզիայով, Վիետնամում` Մուտոզ, Լատինոամերիկյան երկրներում` Հեբերկինազ, Հնդկաստանում` STPազ և Միոկինազ անվանումներով։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Sikri N, Bardia A (2007). «A history of streptokinase use in acute myocardial infarction». Texas Heart Institute Journal. 34 (3): 318–27. PMC 1995058. PMID 17948083.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 WHO Model Formulary 2008 (PDF). World Health Organization. 2009. էջեր 291–292. ISBN 9789241547659. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ «Streptokinase Use During Pregnancy | Drugs.com». www.drugs.com. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
- ↑ «Streptokinase 1,500,000 iu - Summary of Product Characteristics (SPC) - (eMC)». www.medicines.org.uk. 2015 թ․ հուլիսի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
- ↑ «WHO Model List of Essential Medicines (19th List)» (PDF). World Health Organization. April 2015. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ «streptokinase (Intravenous route, Intracoronary route)». Truven Health Analytics. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
- ↑ O'Gara PT, Kushner FG, Ascheim DD, Casey DE, Chung MK, de Lemos JA, և այլք: (2013). «2013 ACCF/AHA guideline for the management of ST-elevation myocardial infarction: a report of the American College of Cardiology Foundation/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines». Circulation. 127 (4): e362–425. doi:10.1161/CIR.0b013e3182742cf6. PMID 23247304.
- ↑ Mundada LV, Prorok M, DeFord ME, Figuera M, Castellino FJ, Fay WP (July 2003). «Structure-function analysis of the streptokinase amino terminus (residues 1-59)». The Journal of Biological Chemistry. 278 (27): 24421–7. doi:10.1074/jbc.M301825200. PMID 12704199.
- ↑ Young KC, Shi GY, Wu DH, Chang LC, Chang BI, Ou CP, Wu HL (January 1998). «Plasminogen activation by streptokinase via a unique mechanism». The Journal of Biological Chemistry. 273 (5): 3110–6. doi:10.1074/jbc.273.5.3110. PMID 9446629.
- ↑ Loy JA, Lin X, Schenone M, Castellino FJ, Zhang XC, Tang J (December 2001). «Domain interactions between streptokinase and human plasminogen». Biochemistry. 40 (48): 14686–95. doi:10.1021/bi011309d. PMID 11724583.
- ↑ Wang S, Reed GL, Hedstrom L (April 1999). «Deletion of Ile1 changes the mechanism of streptokinase: evidence for the molecular sexuality hypothesis». Biochemistry. 38 (16): 5232–40. doi:10.1021/bi981915h. PMID 10213631.
- ↑ Wang X, Lin X, Loy JA, Tang J, Zhang XC (September 1998). «Crystal structure of the catalytic domain of human plasmin complexed with streptokinase». Science. 281 (5383): 1662–5. doi:10.1126/science.281.5383.1662. PMID 9733510.
- ↑ Sikri N, Bardia A (2007). «A history of streptokinase use in acute myocardial infarction». Texas Heart Institute Journal. 34 (3): 318–27. PMC 1995058. PMID 17948083.
- ↑ Yagmurlu A, Barlas M, Gursel I, Gokcora IH (2003). «Reduction of surgery-induced peritoneal adhesions by continuous release of streptokinase from a drug delivery system». European Surgical Research. Europaische Chirurgische Forschung. Recherches Chirurgicales Europeennes. 35 (1): 46–9. doi:10.1159/000067035. PMID 12566787.