Սանատրուկ

Սանատրուկ
Ծնած է	ՔԱ157
Մահացած է	ՔԱ70
Մասնագիտութիւն	թագավոր
Ծնողներ	հայր՝ Արտավան Բ Պարթև?
Երեխաներ	Հրահատ Գ?

Սանատրուկ (անյայտ–մօտ 110), Հայոց Արշակունի թագաւոր 88-110 թուականներուն։ Յաջորդած է հօրը՝ Տրդատ Ա. արքային։

Յոյն պատմիչ Արիանոս, Սանատրուկը կը բնութագրէ որպէս բոլոր գործերուն մէջ խելամիտ, արդարադատ, պատերազմներուն մէջ քաջակորով, կենցաղավարութեամբ զուսպ ու չափաւոր անձ, ինչպէս յոյն եւ հռոմէացի լաւագոյնները։

Ըստ Մովսէս Խորենացիի, Սանատրուկ, 91-ին արշաւած է Աբգար VI թագաւորի (71-91) դէմ եւ գրաւած ու Մեծ Հայքին միաւորած է Օսրոյենէ–Եդեսիոյ թագաւորութիւնը։ Գուտշմիդ, այսպիսով կը բացատրէ Աբգարեան արքայացանկի ընդհատման տարիները (91–109)։ Ըստ յունա-հռոմէական պատմիչներու, Սանատրու նաեւ տիրած է Ասորիքի մէկ մասին վրայ։

Սանատրուկ բարիացակամ յարաբերութիւններկը հաստատէ ինչպէս Պարթեւական թագաւորութեան, այնպէս ալ Հռոմէական կայսրութեան հետ, շինարարական աշխատանքներով զբաղած է։ Տարօն գաւառի արեւմտեան մասին մէջ՝ Արածանիի եւ Մեղրագետի միախառնման վայրին մէջ, նոր արքայանիստ Մծուրք քաղաքը հիմնած է, նպաստած է երկրի առեւտուրի եւ արհեստներու զարգացմանը։

Վկայաբանութեան մը մէջ, Սանատրուկ իբրեւ իր Սանդուխտ դստեր եւ Թադէոս առաքեալի սպանող կը ներկայացուի։ Արշակունեաց արքայական դամբարանին մէջ թաղուած է:

Ըստ Փաւստոս Բիւզանդի, 4-րդ դարու 2-րդ կիսուն, երբ Սասանեան Շապուհ Բ. արքայի զօրքերը աւերած են Արշակունեաց դամբարանը, անոնք միայն չեն կրցած Սանատրուկի շիրիմը քանդել, որը «հսկայաշէն էր, ամրապինդ եւ ճարտարագործ»։

Արշակունիներու հարստութիւն

Արշակունիներու դրօշ

Արշակունիները պարթեւական արքայական հարստութեան ներկայացուցիչներ էին, որոնց մէկ ճիւղը Հայաստան հաստատուած էր։ Առաջին Արշակունին Տրդատ Ա.-ն էր՝ Պարթեւստանի թագաւոր Վաղարշ Ա.-ի եղբայրը։ Ան հայոց գահին բազմած էր 52-ին եւ ընդմիջումներով իշխած էր աւելի քան քառորդ դար՝ մինչեւ 88։ Պաշտօնապէս, անոր թագաւորութեան սկիզբը 66-ը կը համարուի, երբ ան Հռոմի կայսր Ներոնի կողմիէն թագաւոր կը ճանչցուի:

Արշակունիները ընդհատումներով մօտ 4 դար իշխած են՝ մինչեւ 428։ Անոնց անուան հետ կապուած է աւատատիրական կարգերու հաստատումը, քրիստոնէութեան ընդունումը, Հայոց գիրերու գիւտը։

Անունը	Իշխած է	Նշումներ
Տրդատ Ա.	66 - 88	պարթեւ արքայ Վոնոն Բ-ի որդին, Վաղարշ Ա.-ի եղբայրը
Սանատրուկ	88 - 110	Տրդատ Ա.-ի որդին
Աշխադար	110 - 113	Բակուր Բ Պարթեւի որդին
Պարթամասիր	113 - 114	Բակուր Բ Պարթեւի որդին
հռոմէական բռնագրաւում	114 - 116
Վաղարշ Ա.	117 - 144	Սանատրուկի որդին
Սոհէմոս	144 - 161, 164-186	Ասորիքի Էմեսա քաղաքի թագաւոր
Բակուր Ա.	161 - 163
Վաղարշ Բ.	186 - 198	Վաղարշ Ա.-ի հարազատներէն
Խոսրով Ա.	198 - 217	Վաղարշ Բ.-ի որդի
Տրդատ Բ.	217 - 252	Խոսրով Ա.-ի որդի
Արտավազդ Ե.	252 - 272	Տրդատ Բ.-ի որդի
Խոսրով Բ.	272 - 287	Արտավազդ Ե.-ի որդի
Տրդատ Գ. Մեծ	287 - 330	Խոսրով Բ.-ի որդի
Խոսրով Գ. Կոտակ	330 - 338	Տրդատ Գ.-ի որդի
Տիրան Բ.	338 - 350	Խոսրով Գ.-ի որդի
Արշակ Բ.	350 - 368	Տիրան Բ.-ի որդի
Պապ Թագաւոր	368 - 374	Արշակ Բ.-ի որդի
Վարազդատ	374 - 378	Անոբի որդի, Արշակ Բ.-ի թոռ
Արշակ Գ.	378 - 389	Պապի որդի
Խոսրով Դ.	387 - 389, 415-416
Վռամշապուհ	389 - 415	Խոսրով Դ.-ի եղբայր
Շապուհ պարսիկ	416 - 420
թափուր	420 - 422
Արտաշես Գ	423 - 428	Վռամշապուհի որդի

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։