Олово

Олово (Pb) — метал кој го има симболот Pb. Оловото има голема густина и затоа спаѓа во т.н. тешки метали. Тоа е мек метал и може да се извлекува во жици. Оловото и неговите соединенија се силни отрови и опасни загадувачи на средината. Има ниски температури на топење,а со стоење на воздух се покрива со оксиден слој кој го штити од натамошна оксидација. Тоа се употребува за заштита од рендгенските зраци. Уште поголема примена наоѓаат неговите легури за лемење кои се употребуваат за спојување на метални жици (тетраетил оловото е органско соединение кое се додава во бензинот како антидетонатор. Го има во издувните гасови од возилата и е еден од главните загадувачи на воздухот со олово. Оловото гради повеќе соли. Некои од нив се употребуваат како бои. На пример, олово(II)хроматот се користи како жолта боја. Оловото гради повеќе оксиди.

Олово  (₈₂Pb)

Општи својства
Име и симбол	олово (Pb)
Изглед	металик сива
Оловото во периодниот систем
Sn ↑ Pb ↓ Fl талиум ← олово → бизмут
Атомски број	82
Стандардна атомска тежина (±) (Ar)	207,2(1)
Категорија	слаб метал
Група и блок	група 14 (јаглеродна), p-блок
Периода	VI периода
Електронска конфигурација	[Xe] 4f14 5d10 6s2 6p2
по обвивка	2, 8, 18, 32, 18, 4
Физички својства
Фаза	цврста
Точка на топење	600,61 K ​(327,46 °C)
Точка на вриење	2.022 K ​(1.749 °C)
Густина близу с.т.	11,34 г/см3
кога е течен, при т.т.	10,66 г/см3
Топлина на топење	4.77 kJ/mol
Топлина на испарување	179,5 kJ/mol
Моларен топлински капацитет	26,650 J/(mol·K)
парен притисок P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k при T (K) 978 1.088 1.229 1.412 1.660 2.027
Атомски својства
Оксидациони степени	4, 3, 2, 1, −1, −2, −4 ​(амфотерен оксид)
Електронегативност	Полингова скала: 1,87
Енергии на јонизација	I: 715,6 kJ/mol II: 1.450,5 kJ/mol II: 3.081,5 kJ/mol
Атомски полупречник	емпириски: 175 пм
Ковалентен полупречник	146±5 пм
Ван дер Валсов полупречник	202 пм
Спектрални линии на олово
Разни податоци
Кристална структура	​страноцентрирана коцкеста (сцк)
Брзина на звукот тенка прачка	1.190 м/с (при с.т.) (прекален)
Топлинско ширење	28,9 µм/(m·K) (при 25 °C)
Топлинска спроводливост	35,3 W/(m·K)
Електрична отпорност	208 nΩ·m (при 20 °C)
Магнетно подредување	дијамагнетно
Модул на растегливост	16 GPa
Модул на смолкнување	5,6 GPa
Модул на збивливост	46 GPa
Поасонов сооднос	0,44
Мосова тврдост	1,5
Бринелова тврдост	38–50 MPa
CAS-број	7439-92-1
Историја
Откриен	Жителите на средниот исток (7000 години п.н.е.)
Најстабилни изотопи
изо ПЗ полураспад РР РЕ (MeV) РП 204Pb 1,4 % >1,4×1017 г (α) 1,972 200Hg 205Pb веш 1,53×107 г ε 0,051 205Tl 206Pb 24,1 % – (α) 1,1366 202Hg 207Pb 22,1 % – (α) 0,3915 203Hg 208Pb 52,4 % >2×1019 г (α) 0,5188 204Hg 210Pb расеан 22,3 г α 3,792 206Hg β− 0,064 210Bi
Режимите на распад во загради се предвидени, но сè уште не се забележани

Својства

Главен минерал на оловото е галенитот (PBS) кој многу често се јавува заедно со сфалеритот (ZnS) и токму затоа најчесто се зборува за олово-цинковни руди. Исто така, во природата постои и самородно олово. Кога е тукушто пресечено, оловото е сјајно сив метал, но на воздух брзо оксидира и се покрива со темносив слој кој се состои до смеса на олово и олово моноксид. Овој слој делува заштитно и ја спречува натамошната корозија на оловото. При допир со хлороводородна или со сулфурна киселина, оловото се прекрива со тенок слој од нерастворливи соли — PBCl², односно PBSO⁴. Овие соли го прават оловото отпорно на натамошно дејство на киселините. Тоа има ниска температура на топење (327 °С), а уште полесно се топат неговите легури со калајот и со бизмутот. Оловото добро ги апсорбира високоенергетските зрачења (на пример, рендегентското).

Добивање

Оловото се добива од оловно-цинковни руди од кои најпрвин, со помош на флотација, се добива концентрат кој потоа се суши и се пржи (се загрева на температура од околу 1400 °С) при што сулфидите (галенитот и сфалеритот) се оксидираат до соодветните оксиди:

2PbS(s) + 3O²(g) = 2PbO(s) + 2SO²(g)
2ZnS(s) + 3O²(g) = 2ZnO(s) + 2SO²(g)

При пржењето се додава и варовник (кој со остатоците од јаловината образува згура и кокс), а производот од пржењето, по претходна обработка, се топи (заедно со кокс) во високи печки. Низ печката се додава воздух при што се достигнува температура од околу 1200 °С, а од коксот се образува јаглерод моноксид кој, исто така, дејствува редукционо:

PbO(s) + CO(g) = Pb(s) + CO²(g)

Слични се и реакциите во кои учествува оксидот на цинкот. Од растопот се одделуваат оловото и цинкот кои понатаму се прочистуваат. Голем дел од чистото олово се добива со рециклирање на отпадното олово. При пржењето на оловно-цинковните руди се образува големо количество сулфур диоксид кој мора да се отстрани, а тој обично се користи за производство на сулфурна киселина. Сепак, доколку не се преземаат заштитни мерки, производството на олово ја загадува животната средина и има катастрофални последици врз здравјето на луѓето и на квалитетот на почвата, водата и воздухот.

Примена

Металното олово се употребува за заштита од зрачења, како облога на подземни или подводни кабли, во индустријата за муниција, за производство на лесно топливи легури итн. Поради тоа што е отровно, тоа сè поретко се користи за производство на водоводни цевки, а една од неговите главни примени е во производството на акумулатори. Исто така, широка примена имаат и соединенијата на оловото. Така, олово моноксидот се користи за производство на т.н. кристално стакло, а миниумот се користи при заштитата на железните и челичните предмети (на пример, коритата на чамците и бродовите). Соединенијата на оловото се користат и како пигменти. Така, олово хроматот е жолт, а базичниот олово карбонат е бел. Таканаречениот калај за лемење, всушност, е легура на калајот и оловото. Во минатото, тетраетилоловото се додавало во бензините, но подоцна оваа практика била напуштена поради загадувањето на животната средина.

Галерија

• 
  Оловната руда галенит од наоѓалиштето во Злетово
• 
  Оловната руда галенит од наоѓалиштето во Саса
• 
  Олово-цинкова руда