Прејди на содржината

Свршувачка

Од Википедија — слободната енциклопедија
Вилијам Адолф Бугро слика Свршувачка

Свршувачка,[1][2] вршидба[3][4] или вршачка[5][6] — однос во кој двајца се обврзуваат еден на друг пред да се венчаат и истата започнува со запросување. По свршувачката, двојката се свршеници, односно свршеникот е машкиот член, а свршеницата е женскиот член. Свршениците имаат и свои посебни прстени што ги носат наречени свршенички прстени.

Многу традиционални христијански деноминации имаат незадолжителни обреди на христијански свршувачки (исто така познати како „благословување на свршениците“), кои ја благословуваат и потврдуваат намерата на двојката да се венча пред Бога и пред црквата.[7][8][9]

Потекло

[уреди | уреди извор]
Венчален обред со кој се воспоставува партнерство во животот на свршениците.

Потеклото на европската свршувачка во брачната пракса може да се проследи наназад до еврејскиот закон (Тора), при што првиот пример го дал Авраам. Свршеницата се споменува и во последниот талмудски трактат од редот на Нашим (жени), каде бракот се состои од два посебни дела, наречени ерусин (или кидушин, со значење посветување), што е обред на свршувачка и нисуин или хупах,[б 1] вистинскиот свадбен обред. Ерусин го менува меѓучовечкиот статус на двојката, додека нисуинот ги опфаќа правните последици од промената на статусот. Меѓутоа, во Талмудот и другите извори на еврејскиот закон постои и постапка наречена кидушин, која одговара на она што денес се нарекува свршувачка. Бракот без таков договор се смета за неморален.[10]

Оваа практика подоцна била усвоена во Стара Грција во облик на обредите гамос и енгеис, иако за разлика од јудаизмот, договорот склучен пред сведок бил само устен.[11] Давањето на прстенот на крајот било позајмено од јудаизмот според римскиот брачен закон, при што свршеникот го давал по заклетвата за намера да се венчаат и дарувањето при свршувачката.[12]

Свршувачка

[уреди | уреди извор]
Модерна корпа за свршенички подароци во Бангладеш.

Свршувачката (исто така наречена „вршидба“) е формална состојба на заемен договор за стапување во брак.

Типични чекори на процесот биле како што следува:

  • Преговарање за усогласување, обично се врши од страна на семејствата на двојката со невестата и младоженецот кои имаат различни нивоа на придонес, од никаков придонес, преку право на вето, до целосен глас при изборот на брачен партнер.
    • Ова веќе не се практикува толку широко како што било историски, иако сè уште е вообичаено во културно-конзервативните заедници во Израел, Индија, Африка и земјите од Персискиот Залив, иако повеќето од нив имаат услов на невестата барем да ѝ се дозволи право на вето.
  • Преговарање за цената на невестата или мираз
    • Во повеќето култури што еволуирале од Европа, цените на невестите или миразите се сведени на свршенички прстен што го придружувал брачниот договор, додека во другите култури, како оние на Арапскиот Полуостров, тие сè уште се дел од преговорите за брачниот договор.
  • Благослов на родителите и свештенството
  • Размена на завети и потпишување договор
    • Честопати едно од овие е изоставено
  • Прослава

Нормално, која било од страните може да ја раскине свршувачката, иако во одредени традиции се применува финансиска казна (како што е губењето на цената на невестата). Во некои земји со обичајното право, вклучително и Англија, Велс и многу американски држави, порано било возможно отфрлениот партнер (често само жената) да го тужи другиот за прекршување на ветувањето или „мелем за срце“. Ова обезбедувало одредена заштита во време кога брачната невиност се сметала за важна и неуспешната свршувачка можела да наруши нечија репутација, но овој деликт станал застарен во повеќето јурисдикции бидејќи ставовите кон предбрачниот секс се релаксираат и акцентот се префрли на дозволување на луѓето да ги напуштат врските без љубов.[13]

Јудаизам

[уреди | уреди извор]

При еврејските венчавки за време на талмудските времиња (околу 1 век пр. н. е. - 6 век), двата обреди, свршувачката (ерусин) и свадбата обично се одржувале во период од една година. Невестата живеела со своите родители до свадбениот обред (нисуин), кој би се одржал во соба или шатор што ѝ го поставил младоженецот. Од средниот век овие два обреда се одвивале како споен обред што се изведува во јавност. Свршувачката сега е генерално дел од еврејскиот свадбен обред, што се изведува кога младоженецот ѝ подарува на невестата прстен или друг вреден предмет.[14] Како што споменавме погоре, давањето збор е одвоено од свршувачката во јудаизмот. Раскинувањето на веридбата бара формален развод, а раскинувањето на веридбата се смета за прељуба.[15]

Христијанство

[уреди | уреди извор]
Христијанска уметност што ја прикажува свршувачката на Јосиф Праведниот и Дева Марија.

Во повеќето случаи, обредот на свршувачка (исто така познат како „благослов на свршеникот“ или „објавување на намера“) како претходник на светиот брак е незадолжителна практика во традиционалните облици на христијанството денес што ја благословува и потврдува намерата на двајца христијани да се венчаат.[9] Многу христијански деноминации обезбедуваат литургии за свршувачка на христијани, кои често вклучуваат молитва, читање на Библијата, благослов на свршеничките прстени (во културите каде што се користат прстени) и благослов на двојката.[7] Свршувачката е она што брачните другари си го ветуваат, осветена од Бога и од Црквата.[16] Обредот на христијанска свршувачка, која може да биде проследена со забава, е нормативна во одредени делови од светот, како што се меѓу христијаните во Индија и Пакистан.[17][18]

Католичка црква

[уреди | уреди извор]

Историски гледано, свршувачката во римокатолицизмот е формален договор кој се смета за обврзувачки како и бракот, а неопходен е развод за да се прекине свршувачката.[19] Свршените парови законски се сметаат за маж и жена - дури и пред нивната свадба и физичка заедница. Концептот на период на формална свршувачка во западноевропската култура веројатно започнал во 1215 година на Четвртиот латерански собор, предводен од папата Инокентиј III, кој утврдил дека „свештениците јавно објавуваат бракови во црквите во соодветно и одредено време, за да можат, доколку има легитимни пречки, да бидат познати“.[20]

Протестантски цркви

[уреди | уреди извор]

Книга за заедничка молитва за 2019 година, што го користат англиканските христијански деноминации како што е Англиканската црква во Северна Америка, вклучува христијански обред на свршувачка наречена „Кратка литургија за потпишување на Изјава за намери“ во која христијанската двојка ја потврдува својата намера пред Бога и црквата да се венчаат.[9][9]

Англиканската заедница, методистичките цркви и презвитеријанските цркви имаат прашања и одговори за членовите на семејството на нивниот обред на свршувачка, кои понекогаш се вклучени во самата служба на светиот брак.[21]

Православни цркви

[уреди | уреди извор]

Во источната православна и ориенталната православна црква, свршувачката традиционално се изведува во припратата (влезот) на црквата, за да се одбележи првото влегување на парот во брачниот дом. Свештеникот ја благословува двојката и им дава запалени свеќи за држење. Потоа, по ектенијата и молитвата на која сите се поклонуваат, на малиот прст од десната рака на младоженецот го става прстенот на невестата, а на прстот на невестата прстенот на младоженецот. Прстените потоа се разменуваат три пати, или од свештеникот или од кумот, по што свештеникот ја кажува последната молитва. Традиционално, свршувачката се извршува во моментот на објавување на свршувачката, иако на некои места може да се изврши непосредно пред самиот свадбен обред. Размената на прстените не е дел од свадбената служба во источните цркви, туку се случува само на обредот на свршувачката. Традиционално, прстенот на младоженецот е златен, а невестинскиот е сребрен.[22]

Бурми

[уреди | уреди извор]
Бурма од бело злато и свршувачки прстен со еден дијамант и златна лента. Свршувачкиот прстен обично се носи кон надвор.

Првата запишана традиција за давање венчален прстен се наоѓа во Genesis 24:22 од хебрејската Библија кога Елиезер од Дамаск и дал на Ревека златен прстен за нос (Chayei Sarah 24:22),[23] а Садија Гаон исто така се наведува како можна извор на практиката во фразата во Nehemiah 7:46 be'nei tabbaot (деца на прстените). Последниот случај се однесува на свршувачка (види погоре) наместо на свршување. Еден од трите начини на кои може да се изврши свршувачката во јудаизмот е мажот да ѝ даде пари на невестата или вреден предмет. Всушност, во јудаизмот е долгогодишна практика да се потпишува свршувачка со прстен.

Практиката на венчален прстен во Византиското Царство датира од 3 век.[24]

Свршувачки забави

[уреди | уреди извор]

Во современата американска култура, некои свршувачки се најавуваат на свршувачка забава, која традиционално ја организираат родителите на невестата. Овие забави помагаат да се запознаат пријателите и семејството на невестата и младоженецот на едно место пред свадбата. Тие често се современи свршувачки забави или коктел-забави или вечери со минимален декор. Подароците не се даваат до самата венчавка.[25]

Белешки

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Попрецизно, несиуин е процесот, а чупа е методот.

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „свршувачка“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
  2. ↑ „свршувачка“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
  3. ↑ „вршидба“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
  4. ↑ „вршидба“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
  5. ↑ „вршачка“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
  6. ↑ „вршачка“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
  7. ↑ 7,0 7,1 „Rites Relating to Marriage: A Statement and Resources from The International Anglican Liturgical Consultation“ (PDF) (англиски). The International Anglican Liturgical Consultation. 2011. стр. 4, 14–15. Архивирано од изворникот (PDF) на 2022-10-09. Посетено на 19 September 2021.
  8. ↑ „The Order of Blessing an Engaged Couple“ (PDF) (англиски). Liturgy Office: England & Wales. 2010. Посетено на 19 September 2021.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 „A Brief Liturgy for the Signing of the Declaration of Intention“ (PDF) (англиски). Anglican Church in North America. 2019. стр. 213-214. Посетено на 19 September 2021.
  10. ↑ Kaplan, Rabbi Aryeh (1983). Made in Heaven, A Jewish Wedding Guide. New York / Jerusalem: Moznaim Publishing., Chapter 4, See also footnote 1 and 2. The author uses the specific term proposal, and considers this the first step in a formal engagement.
  11. ↑ Norman Bancroft Hunt, Living in Ancient Greece, Infobase Publishing, 2008, pp. 44
  12. ↑ Philippe Ariès, Paul Veyne, eds., A History of Private Life: From pagan Rome to Byzantium, Harvard University Press, 1992, pp. 467
  13. ↑ Gallo, Nancy R. (2004). „Left at the Altar“. Introduction to Family Law. Cengage Learning. стр. 114–116. ISBN 1401814530.
  14. ↑ See Talmud Kiddushin, Mishna 1:1 and the main article
  15. ↑ „The Jewish Betrothal (Kiddushin)“. /www.chabad.org. Посетено на 15 August 2022.
  16. ↑ Aabram, Virginia (29 August 2021). „What Is the Rite of Betrothal?“ (англиски). National Catholic Register. Посетено на 19 September 2021.
  17. ↑ Das, Debomitra (21 June 2021). „Meanings of rituals in Christian weddings“. The Times of India (англиски). Посетено на 24 September 2021.
  18. ↑ O'Brien, John (2006). The Construction of Pakistani Christian Identity (англиски). Research Society of Pakistan. стр. 247. ISBN 978-969-425-096-0.
  19. ↑ Askelm.com
  20. ↑ „Medieval Sourcebook: Twelfth Ecumenical Council: Lateran IV 1215“. Архивирано од изворникот на 31 мај 2020. Посетено на 2 мај 2023.
  21. ↑ Prichard, Robert W. (1 January 2009). Cohabiting Couples and Cold Feet: A Practical Marriage-Preparation Guide for Clergy (англиски). Church Publishing, Inc. стр. 107. ISBN 9780898696035. The Episcopal Book of Common Prayer of 1979 reworked the betrothal by adding a positive question to the congregation immediately after the couple speaks their words of betrothal. The celebrant asks the congregation, "Will all of you witnessing these promises do all in your power to uphold these two persons in their marriage?" The congregation's response is, "We will." This inquiry was expanded in The United Methodist Hymnal (1989) and the Presbyterian Book of Common Worship (1993) into separate questions for family members and for other members in the congregation.
  22. ↑ Hapgood, Isabel F. (1922). „Service Book of the Holy Orthodox-Catholic Apostolic Church“. Antiochian Orthodox Christian Archdiocese (објав. 1975): 291 ff, 604–5. Наводот journal бара |journal= (help)
  23. ↑ Herczeg, Y.I.Z, The Torah: with Rashi's commentary, Vol.1, Mesorah Publications, New York, 2000, p. 253
  24. ↑ „Byzantine Marriage Ring“.
  25. ↑ Marilyn Coleman, Lawrence H. Ganong (2014). The social history of the American family : an encyclopedia. Thousand Oaks. стр. 437–438. ISBN 978-1-4522-8614-3. OCLC 885009365.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Свршувачка&oldid=5245116“