Wikipedia

Bobby Robson

piłkarz i trener angielski

Bobby Robson, właśc. sir Robert William Robson (ur. 18 lutego 1933 w Sacriston, zm. 31 lipca 2009 w hrabstwie Durham) – angielski piłkarz grający na pozycji pomocnika lub środkowego napastnika, reprezentant kraju, trener.

Bobby Robson
Robert William Robson
Ilustracja
Bobby Robson po meczu reprezentacji Anglii z reprezentacją Holandii (1:3) w Düsseldorfie podczas Euro 1988
Pełne imię i nazwisko

Robert William Robson

Data i miejsce urodzenia

18 lutego 1933
Sacriston

Data i miejsce śmierci

31 lipca 2009
Hrabstwo Durham[1][2][3]

Pozycja

pomocnik
środkowy napastnik

Kariera juniorska
Lata Klub
1944–1950 Langley Park Juniors
Kariera seniorska[a]
Lata Klub Wyst. Gole
1950–1956 Fulham 152 (68)
1956–1962 West Bromwich Albion 239 (56)
1962–1967 Fulham 192 (9)
1967–1968 Vancouver Royals 0 (0)
W sumie: 583 (133)
Kariera reprezentacyjna
Lata Reprezentacja Wyst. Gole
1957–1962  Anglia 20 (4)
Kariera trenerska
Lata Drużyna
Oxford University
1968 Fulham
1969–1982 Ipswich Town
1978–1980 Anglia B
1982–1990 Anglia
1990–1992 PSV Eindhoven
1992–1994 Sporting
1994–1996 Porto
1996–1997 Barcelona
1997–1998 Barcelona (dyrektor generalny)
1998–1999 PSV Eindhoven
1999–2004 Newcastle United
2006–2007 Irlandia (konsultant)
  1. ↑ Uwzględniono wyłącznie rozgrywki ligowe.
Multimedia w Wikimedia Commons

Przez prawie 20 lat reprezentował takie kluby jak: Fulham, West Bromwich Albion oraz Vancouver Royals. Z reprezentacją Anglii dwukrotnie uczestniczył w mistrzostwach świata (1958, 1962).

Jako trener był jednym z najbardziej utytułowanych trenerów na świecie. Prowadził Oxford University, Fulham, Ipswich Town (zdobywca Pucharu Anglii, Pucharu UEFA, National Fives Tournament, Texaco Cup), reprezentację Anglii B, reprezentację Anglii (4. miejsce na mistrzostwach świata 1990), dwukrotnie PSV Eindhoven (dwukrotny mistrz Holandii, zdobywca Superpucharu Holandii), Sporting, FC Porto (dwukrotny mistrz Portugalii, zdobywca Pucharu Portugalii), FC Barcelonę (zdobywca Pucharu Króla Hiszpanii, Superpucharu Hiszpanii, Pucharu Zdobywców Pucharów) oraz Newcastle United. Był także dyrektorem sportowym w Hearts of Midlothian oraz konsultantem reprezentacji Irlandii. Nagrodzony wieloma nagrodami, wyróżnieniami i odznaczeniami, w tym m.in.: Orderem Imperium Brytyjskiego (1991)[4], Odznaką Rycerza Kawalera (2002)[5][6][7].

Wczesne życie

edytuj

Bobby Robson urodził się w Sacriston w hrabstwie Durham jako czwarty z pięciu synów Philipa i Lilian (z d. Watt)[8]. Kilka miesięcy po narodzinach, rodzina przeniosła się do pobliskiej wioski Langley Park, gdzie ojciec pracował jako górnik. Dom rodzinny stanowił dwa pokoje[9]. Jako chłopiec często jeździł z ojcem na mecze do odległego o 27 km stadionu Newcastle United[9][10][11]. Jego idolami z dzieciństwa byli napastnicy Srok – Jackie Milburn i Len Shackleton.

Kariera piłkarska

edytuj

Bobby Robson po ukończeniu szkoły podstawowej w Langley Park uczęszczał do szkoły średniej w Waterhouses. Ponieważ dyrektor szkoły nie wyraził zgody na grę szkolnej drużyny w rozgrywkach ligowych[12], Robson zaczął grać w 1944 roku w Langley Park Juniors, a w 1948 roku zaczął grać w drużynie U-18[13]. Wkrótce przerwał szkołę i rozpoczął pracę jako elektryk w National Coal Board w kopalni w Langley Park.

W 1950 roku został zauważony przez kierownika Fulham – Billa Dodgina, który zaoferował 17-letniemu wówczas Robsonowi profesjonalny kontrakt, który Robson podpisał mimo oferty od pobliskiego Middlesbrough[14][15][16] oraz mimo nalegań ojca, by nadal pracował jako elektryk. Robson interesował się również klubem Newcastle United, uważał jednak, że ma większe szanse na wejście do pierwszego zespołu Fulham[9].

Robson cierpiał na częściową głuchotę na jedno ucho, co uniemożliwiało mu powołanie do służby wojskowej.

Po podpisaniu kontraktu w 1950, oprócz treningów pracował jednocześnie przy Festival of Britain[17]. Ostatecznie przeszedł na pełnoetatową karierę piłkarską[18]. W tym samym roku zadebiutował w drużynie Wieśniaków w meczu z Sheffield Wednesday[19]. Uważał swój klub za „fajny klub, klub towarzyski…”, ale „nigdy… poważny, walczący o mistrzostwo klub”[20]. W sezonie 1951/1952 klub zajął ostatnie – 22. miejsce w tabeli ligowej, Wieśniacy spadli do Second Division[21], w której Robson grał do końca swojego pobytu w tym klubie, w 1956 roku[22].

W 1956 roku za 25 tys. funtów brytyjskich (ówczesny rekord transferowy klubu) został zawodnikiem West Bromwich Albion (WBA), drużyny występującej w rozgrywkach First Division[23][24]. W drużynie WBA zadebiutował 10 marca 1956 roku w przegranym 4:0 meczu u siebie z Manchesterem City[25]. W sezonie 1957/1958 był najlepszym strzelcem drużyny WBA w rozgrywkach ligowych, w których zdobył 24 gole, w tym 4 gole w wygranym 5:1 meczu z FC Burnley[26][27]. W dwóch swoich ostatnich sezonach w klubie: 1960/1961 i 1961/1962 był kapitanem klubu[28]. Łącznie w klubie, w którym grał na pozycji pomocnika, rozegrał 257 meczów, w których zdobył 61 goli[9]. Po sezonie 1961/1962 odszedł z klubu po sporze o pensję z wiceprezesem klubu – Jimem Gauntem[29][30]. Żądania wyższej pensji miały związek z narodzinami drugiego syna Robsona[31].

Robson wrócił do Fulham, po czym działacze klubu sprzedali Rodneya Marsha i Alana Mullery’ego, co oznaczało zmniejszenie szans Robsona na osiągnięcie znaczących sukcesów w barwach Wieśniaków[32]. Sam Robson później stwierdził: „Przez cały mój czas jako piłkarz niczego nie wygrałem”[32]. Pomimo doniesień prasowych o zainteresowaniu Robsonem ze strony Arsenalu Londyn oraz propozycji klubu Southend United by został grającym trenerem[33][34], Robson po sezonie 1966/1967 opuścił Anglię i wyjechał do Kanady w celu podpisania trzyletniego kontraktu z klubem Vancouver Royals w nowo powstałej lidze United Soccer Association (USA). W inauguracyjnym sezonie ligi NASL miał być grającym trenerem klubu, wierząc, że „to szansa zbyt dobra, by ją przegapić”[35]. Jeszcze jesienią 1967 roku organizował obozy treningowe dla drużyny Royals[36]. Wkrótce z San Francisco Golden Gate Gales do Vancouver Royals przybył węgierski piłkarz – Ferenc Puskás w celu przejęcia funkcji trenera drużyny Royals[37], co nie spodobało się Robsonowi i wkrótce, w styczniu 1968 roku, po otrzymaniu propozycji kontraktu ze strony Fulhamu Londyn, przyjął ją, tym samym wracając do klubu[38].

Łącznie w rozgrywkach ligowych rozegrał 583 mecze, w których zdobył 133 gole.

Kariera reprezentacyjna

edytuj

Bobby Robson jeszcze grając w Fulham, wziął udział w dwóch ambasadorskich trasach The Football Association: w Indiach Zachodnich (1955) i w Południowej Afryce (1956)[19]. Pierwsze powołanie do reprezentacji Anglii otrzymał w 1956 roku jako zawodnik West Bromwich Albion, głównie dzięki taktyce tzw. futbolu totalnego („pchaj i uciekaj”), której prekursorem był jego ówczesny klubowy trener – Vic Buckingham[39][40].

Zadebiutował w reprezentacji 27 listopada 1957 roku na Stadionie Wembley w Londynie w wygranym 4:0 meczu towarzyskim z reprezentacją Francji, w którym Robson zdobył 2 gole (24' i 84')[41][42][43]. Mimo udanego debiutu nie wystąpił w wygranym 4:0 meczu z reprezentacją Szkocji w ramach British Home Championship 1958 na rzecz innego debiutanta – Bobby’ego Charltona[44]. Robson znalazł się w składzie na mistrzostwa świata 1958 w Szwecji. Reprezentacja Anglii zakończyła turniej już po trzech meczach fazy grupowej: z reprezentacją ZSRR (2:2), z reprezentacją Brazylii (0:0), z reprezentacją Austrii (2:2) oraz decydującym meczu z reprezentacją ZSRR (2:2), w którym Robson nie grał. Po tym turnieju Robson stał się etatowym zawodnikiem reprezentacji, która w okresie od 8 października 1960 roku do 21 maja 1961 roku wygrała 6 meczów z rzędu, w tym 15 kwietnia 1961 roku na Stadionie Wembley w Londynie w wygranym 9:3 meczu z reprezentacją Szkocji w ramach British Home Championship 1961, w którym Robson w 9. minucie zdobył pierwszą bramkę spotkania[45][46].

Znalazł się w składzie na mistrzostwa świata 1962 w Chile, jednak z powodu kontuzji kostki doznanej w meczu sparingowym z jednym z chilijskich klubów nie wystąpił w żadnym meczu turnieju, na którym reprezentacja zakończyła swój udział w ćwierćfinale, po przegranej 3:1 z reprezentacją Brazylii, 10 czerwca 1962 roku na Estadio Sausalito w Viña del Mar. Ostatni mecz Robson w reprezentacji rozegrał 9 maja 1962 roku na Stadionie Wembley w Londynie w wygranym 3:1 meczu towarzyskim z reprezentacją Szwajcarii.

Jak później wspominał Robson, który łącznie w latach 1957–1962 w reprezentacji Anglii rozegrał 20 meczów, w których zdobył 4 gole: „Nigdy więcej nie grałem dla Anglii… moja kariera międzynarodowa nie została spełniona”[47]. Jego miejsce w drużynie Synów Albionu zajął Bobby Moore[9].

Kariera szkoleniowa

edytuj

Wczesna kariera

edytuj
 
Miejsca w rozgrywkach ligowych drużyn prowadzonych przez Robsona

Bobby Robson w 1959 roku za namową ówczesnego selekcjonera reprezentacji Anglii i dyrektora trenerskiego w FA – Waltera Winterbottoma rozpoczął kurs trenerski w Lilleshall[48]. Karierę trenerską rozpoczął w Fulham Londyn, w którym w przeszłości był zawodnikiem. Zadebiutował 27 stycznia 1968 roku w wygranym 4:0 meczu z występującym w rozgrywkach Cheshire County League Macclesfield Town w ramach trzeciej rundy Pucharu Anglii 1967/1968. Natomiast klub w tabeli ligowej po 24 meczach miał zaledwie 16 punktów[49][50], pomimo pozyskania młodego zawodnika – Malcolma Macdonalda, Robson nie był stanie uratować klubu przed spadkiem z First Division w sezonie 1967/1968 i tym samym zakończył rozgrywki ligowe na ostatnim – 22. miejscu. Z klubu odszedł w listopadzie 1968 roku (klub zajmował wówczas 8. miejsce w Second Division)[51].

Ipswich Town

edytuj
 
Pomnik Robsona na Portman Road w Ipswich

W latach 1969–1982 był trenerem Ipswich Town. Został zatrudniony po przypadkowym spotkaniu na Portman Road z dyrektorem miasta – Murrayem Sangsterem, który wówczas chciał zatrudnić w klubie trenera Chelsea Londyn – Dave’a Sextona[52]. Drużyna Blues pod wodzą Robsona z przeciętnej angielskiej drużyny została jedną z renomowanych drużyn w Europie. W sezonie 1972/1973 klub zakończył rozgrywki ligowe w First Division na 4. miejscu oraz zdobył Puchar Texaco[53]. W następnych dziewięciu sezonach klub dwukrotnie zdobył wicemistrzostwo Anglii (1981, 1982), trzykrotnie zajął 3. miejsce w First Division (1975, 1977, 1980), National Fives Tournament w 1977 roku, Puchar Anglii 1977/1978 po wygranej 6 maja 1978 roku w finale z Arsenalem Londyn 1:0 na Stadionie Wembley w Londynie (6 maja 2008 roku z okazji 30-lecia zdobycia trofeum otrzymał order Wolności Miasta Ipswich[54])[55], a także Puchar UEFA 1980/1981 po wygranej rywalizacji w finale z holenderskim AZ Alkmaar (3:0, 2:4)[56]. Podczas swojego pobytu w klubie sprowadził z innych klubów 14 zawodników, w tym m.in.: Bryana Hamiltona, Allana Huntera, Paula Marinera, Arnolda Mührena, Fransa Thijssena[9]. Pozostali zawodnicy pochodzili ze szkółki młodzieżowej klubu, którą rozbudował Robson. Zawodnicy ci wkrótce stanowili o sile klubu oraz reprezentacji Anglii, wśród nich m.in.: Kevin Beattie, Alan Brazil, George Burley, Terry Butcher, Eric Gates, Mick Mills, Brian Talbot, Colin Viljoen, John Wark, Trevor Whymark[16]. Robson nie był geniuszem taktyki, jednak wykazywał talent do rozwijania nowych zawodników, a jego dobre umiejętności interpersonalne, opiekuńcze podejście, ciężka praca i entuzjazm pomagały im osiągać najlepsze wyniki[9].

W 2002 roku za osiągnięcia w klubie, odsłonięto naturalnej wielkości pomnik Robsona naprzeciwko Cobbold Stand na Portman Road[57]. 7 lipca 2006 roku został honorowym prezesem klubu, pierwszym od śmierci Lady Blanche Cobbold w 1987[58].

Reprezentacja Anglii

edytuj

W latach 1978–1980 prowadził reprezentację Anglii B, z którą w siedmiu meczach sześć razy zwyciężył i raz zremisował[59]. Robson przyjął posadę selekcjonera reprezentacji Anglii 7 lipca 1982 roku (dwa dni po zakończeniu udziału drużyny Synów Albionu na mistrzostwach świata 1982 w Hiszpanii), zastępując Rona Greenwooda[60]. Odrzucił jednocześnie ofertę z Ipswich Town na przedłużenie kontraktu o 10 lat oraz na podwyższenia pensji. Asystentem Robsona został dawny kolega z West Bromwich Albion – Don Howe[48][61]. Już przed swoim debiutem jako selekcjoner wywołał kontrowersję, omijając przy powołaniach jednego z najlepszych angielskich zawodników – Kevina Keegana[62], niespodziewanie kończąc jego karierę reprezentacyjną. Zadebiutował 22 września 1982 roku na Idrætsparken w Kopenhadze w zremisowanym 2:2 meczu eliminacyjnym mistrzostw Europy 1984 z reprezentacją Danii. 21 września 1983 roku na Stadionie Wembley w Londynie reprezentacja przegrała 0:1 w meczu eliminacyjnym mistrzostw Europy 1984 z reprezentacją Danii (jedyna przegrana Robsona w meczach eliminacyjnych[63]), w efekcie czego nie zakwalifikowała się na turniej finałowy we Francji[64]. Robson chciał zrezygnować z posady na rzecz Briana Clougha[65], jednak rezygnacja została odrzucona przez prezesa FA – Berta Millichipa.

Robson z drużyną Synów Albionu zakwalifikował się na mistrzostwa świata 1986 w Meksyku. Reprezentacja Anglii słabo rozpoczęła turniej: od przegranej 0:1 z reprezentacją Portugalii 3 czerwca 1986 roku na Estadio Tecnológico w Monterrey (w 80. minucie kapitan Bryan Robson doznał nawrotu zwichnięcia barku i tym samym został zastąpiony przez Steve’a Hodge’a[66]), następnie 6 czerwca bezbramkowego zremisowała z reprezentacją Maroka na tym samym stadionie. Robson przed ostatnim meczem Grupy F z reprezentacją Polski, który miał zostać rozegrany 11 czerwca na Estadio Universitario w San Nicolás de los Garza, zmienił taktykę na ten mecz, zmieniając Marka Hateleya na Petera Beardsleya jako partnera w ataku dla Gary’ego Linekera[67], który w tym meczu zdobył hat tricka, a Anglia wygrała ten mecz 3:0, awansując tym samym z 2. miejsca do 1/8 finału (wygrana 3:0 z reprezentacją Paragwaju 18 czerwca 1986 roku na Estadio Azteca w mieście Meksyk). W ćwierćfinale turnieju, w którym 22 czerwca, na tym samym stadionie ,drużyna Synów Albionu przegrała w kontrowersyjnych okolicznościach z późniejszym mistrzem świata – reprezentacją Argentyny 2:1 po dwóch golach Diego Maradony (tzw. Ręka Boga w 51. minucie oraz Gol Stulecia w 55. minucie)[68].

Robson nie krył oburzenia po tym meczu i skomentował kontrowersyjnego gola Diego Maradony następująco[69]:

To nie była ręka Boga. To była ręka łobuza. Bóg nie miał z tym nic wspólnego... Tego dnia Maradona stracił w moich oczach na zawsze.

Reprezentacja Anglii awansowała na mistrzostwa Europy 1988 w RFN, tracąc w eliminacjach tylko 1 punkt (bezbramkowy remis z reprezentacją Turcji 29 kwietnia 1987 roku na Alsancak Stadium w Izmirze[64]). Jednak na samym turnieju, mając w składzie takich zawodników, jak m.in.: John Barnes, Peter Beardsley, Gary Lineker, Chris Waddle, przegrali wszystkie mecze Grupy 2 (z reprezentacją Irlandii (0:1), z późniejszym mistrzem Europy – reprezentacją Holandii (1:3), z późniejszym wicemistrzem Europy – reprezentacją ZSRR (1:3)), w związku z czym zakończyli udział w fazie grupowej[70]. Po turnieju Robson został surowo oceniony przez brytyjską prasę, a po remisie 1:1 w meczu towarzyskim z reprezentacją Arabii Saudyjskiej 16 listopada 1988 roku na Stadionie Króla Fahda w Rijadzie, tytuł artykułu jednej z gazet brzmiał: „W imię Allaha, odejdź”[71]. Wkrótce Robson ponownie złożył rezygnację, która ponownie została odrzucona przez prezesa FA – Berta Millichipa (ponownie wśród kandydatów na następcę Robsona był Brian Clough)[72].

Na mistrzostwa świata 1990 we Włoszech reprezentacja Anglii zakwalifikowała się z 2. miejsca z 9 punktami (3 zwycięstwa, 3 remisy) oraz z bilansem bramkowym 10:0[73], gdzie jej rywalami w Grupie F były: reprezentacja Irlandii (0:0), reprezentacja Holandii (0:0) oraz reprezentacja Egiptu (1:0)[74]. Podobnie jak na mistrzostwach świata 1986 w Meksyku, kapitan Bryan Robson doznał kontuzji, tym razem ścięgna Achillesa, która wykluczyła go z dalszego udziału w turnieju[75]. Reprezentacja wygrała Grupę F zdobywając 4 punkty[76]. Na turnieju Robson podjął kontowersyjną decyzję o zmianie formacji z tradycyjnej 4-4-2 na 5-3-2 z libero, a niektóre źródła sugerowały, że zmiana była spowodowana buntem zawodników po remisie 1:1 z reprezentacją Irlandii 11 czerwca na Stadio Sant’Elia w Cagliari[77], jednak Robson temu zaprzeczył[78]:

...Ja dokonałem zmiany, nie oni. Nie miałem zamiaru pozwolić van Bastenowi i Ruudowi Gullitowi wyrwać nam dziury...

Anglicy w drodze do półfinału wygrali 26 czerwca 1990 roku na Stadio Renato Dall'Ara w Bolonii w 1/8 finału z reprezentacją Belgii (1:0 p.d.) oraz 1 lipca na Stadio San Paolo w Neapolu z reprezentacją Kamerunu (3:2 po dogrywce)[76]. Robson został tym samym drugim trenerem po Alfie Ramseyu, który doprowadził reprezentację do tej fazy turnieju, a zarazem pierwszym, który dokonał tego poza granicami Anglii (na mistrzostwach świata 2018 ich osiągnięcie wyrównał Gareth Southgate)[79]. 4 lipca 1990 roku na Stadio delle Alpi w Turynie Anglicy przegrali po serii rzutów karnych 4:3 (1:1 po dogrywce) z późniejszym mistrzem świata – reprezentacją RFN[80]. Robson powiedział później: „Nie ma dnia, żebym nie myślał o półfinale i o innych wyborach, których mógłbym dokonać”. W meczu o 3. miejsce 7 lipca 1990 roku na Stadio San Nicola w Bari przegrali z reprezentacją Włoch, tym samym kończąc turniej na 4. miejscu. Po tym turnieju Robson zgodnie z wcześniejszymi deklaracjami, odszedł ze stanowiska. Łącznie prowadził reprezentację Anglii w 95 meczach (47 zwycięstw, 30 remisów, 18 porażek).

PSV Eindhoven

edytuj

Robson po mistrzostwach świata 1990 we Włoszech zastąpił Guusa Hiddinka na stanowisku trenera holenderskiego PSV Eindhoven[60]. Dla Robsona był to „szok kulturowy”, miał jednak „poczucie przygody”[81]. Wiadomość o nowej pracy Robsona pojawiła się jeszcze przed mistrzostwami świata 1990 we Włoszech, co wywołało dyskusje wśród tabloidów dotyczącą patriotyzmu Robsona, a jeden z nich – Today nazwał Robsona zdrajcą, za co ten pozwał go do sądu[9].

Holenderska skłonność do taktycznej debaty zaskoczyła Robsona. W wywiadzie dla Voetbal International wyznał:

Angielski zawodowiec akceptuje decyzję menedżera. Tutaj, po każdym meczu przychodzą rezerwowi dyskutować[82].

Jednym z istotnych problemów Robsona w klubie było zdyscyplinowanie gwiazdy reprezentacji Brazylii – Romário. Bobby Robson był sfrustrowany jego etyką pracy oraz stylem życia, choć przyznawał mu błyskotliwość w niektórych meczach[83]. Robson zaaranżował rozmowy z zawodnikiem oraz ze swoim asystentem – Frankiem Arnesenem, który pełnił rolę tłumacza, jednak rozmowy nie przyniosły żadnych efektów, gdyż zawodnik nie miał zamiaru zmienić swojego stylu życia[84]. Klub dwukrotnie z rzędu dominował w Eredivisie (1991, 1992), jednak nie uczynił wymaganych przez zarząd postępów w europejskich pucharach, w wyniku czego po sezonie 1991/1992 Robson odszedł z klubu[85].

Praca w Portugalii

edytuj

W lipcu 1992 roku został trenerem portugalskiego Sportingu, w którym jego tłumaczem był przyszły utytułowany portugalski trener – José Mourinho, z którym w sezonie 1992/1993 zakończył rozgrywki Primeira Liga na 3. miejscu. Opisał prezydenta klubu – Sousę Cintrę jako „luźnego działa”, który często podpisywał kontrakty z zawodnikami bez jego zgody[86]. Robson został zwolniony w grudniu 1993 roku po niespodziewanej przegranej rywalizacji w trzeciej rundzie Pucharu UEFA z austriackim Casino Salzburg (2:0, 0:3), mimo prowadzenia w tabeli ligowej w Primeira Liga w sezonie 1993/1994[15].

W styczniu 1994 roku został trenerem FC Porto, gdzie jego asystentem również był José Mourinho. W klubie poznał innego przyszłego znanego portugalskiego trener – 16-letniego wówczas André Villasa-Boasa, którego wkrótce zatrudnił w klubie w dziale obserwacji, a także pomógł mu w zdobyciu licencji trenera UEFA „C” w Szkocji, mimo niespełnionych wymagań technicznych z powodu wieku (17 lat)[87][88]. Klub był wówczas w kiepskiej sytuacji sportowej (średnia frekwencja na Estádio do Dragão w Porto wynosiła zaledwie 10 000 widzów)[89], jednak Robson szybko postawił klub na nogi: dotarł z klubem do półfinału Ligi Mistrzów, w którym 27 kwietnia 1994 roku na Camp Nou w Barcelonie przegrał z FC Barceloną 3:0, zdobył z klubem Puchar Portugalii po wygranej 10 czerwca 1994 roku na Estádio Nacional w Oeiras w finale 2:1 po dogrywce były klub Robsona – Sporting CP[90], a także dwukrotnie mistrzostwo Portugalii (1995, 1996) oraz Supertaça Cândido de Oliveira (1993, 1994 – mecze decydujące były powtórzone rok po każdym turnieju).

W 1995 roku klub wygrał 5 meczów z rzędu, dzięki czemu Robson zyskał pseudonim Bobby Five-O oraz przedłużył kontrakt z klubem[91]. Z powodu choroby (czerniak złośliwy) opuścił pierwszą część sezonu 1995/1996[92][93], mimo tego udało mu się obronić mistrzostwo Portugalii[94].

FC Barcelona i PSV Eindhoven

edytuj

W lipcu 1996 roku po telefonie wiceprezydenta hiszpańskiej FC Barcelony – Joana Gasparta[95], został trenerem Dumy Katalonii, gdzie jego asystentem również był José Mourinho[94]. Jedną z kluczowych decyzji Robsona w roli trenera Dumy Katalonii było pozyskanie Ronaldo za 19 500 000 dolarów amerykańskich, który w sezonie 1996/1997 stanowił o sile Dumy Katalonii, z którą Robson zdobył Superpuchar Hiszpanii po wygranej rywalizacji z Atlético Madryt (5:2, 1:3), Puchar Zdobywców Pucharów po wygranej 14 maja 1997 roku na Stadionie Feijenoordu w Rotterdamie w finale 1:0 z francuskim Parisem Saint-Germain, wicemistrzostwo Hiszpanii oraz Puchar Króla Hiszpanii po wygranej 28 czerwca 1997 roku na Estadio Santiago Bernabéu w Madrycie 3:2 po dogrywce z Realem Betis Sewilla[96]. Za te osiągnięcia Robson otrzymał nagrodę Europejskiego Trenera Roku[97], gdyż sam Ronaldo stwierdził, że Robson jest jednym z najlepszych trenerów na świecie[98].

W sezonie 1997/1998 został dyrektorem generalnym Dumy Katalonii, a jego następcą na stanowisku trenera został Louis van Gaal[99]. Po sezonie 1997/1998 odszedł z Dumy Katalonii i tym samym powrócił do holenderskiego PSV Eindhoven, z którym podpisał roczny kontrakt[100]. 16 sierpnia 1998 roku po wygranej 2:0 na Amsterdam Arenie w Amsterdamie z Ajaxem Amsterdam zdobył Superpuchar Holandii[101], natomiast w rozgrywkach Eredivisie 1998/1999 PSV Eindhoven zajął 3. miejsce, tuż za Feyenoordem Rotterdam oraz Willemem II Tilburg[102], po czym odszedł z klubu.

Newcastle United

edytuj

Wkrótce Robson został zatrudniony w dziale technicznym FA[103], jednak we wrześniu 1999 roku po rezygnacji Ruuda Gullita z funkcji trenera Newcastle United, został jego następcą[104]. Początkowo był rozczarowany ofertą wynagrodzenia, twierdząc, że „był o wiele poniżej aktualnej stawki”, jednak ostatecznie wynegocjował roczną umowę o wartości 1 000 000 funtów brytyjskich[105].

 
Sir Bobby Robson podczas meczu eliminacyjnego mistrzostw Europy 2008 reprezentacji Irlandii z reprezentacją Słowacji (1:0) na Croke Park w Dublinie, 29 marca 2007 roku.

Robson w roli trenera drużyny Srok zadebiutował 11 września 1999 roku w przegranym 1:0 meczu wyjazdowym z Chelsea Londyn, natomiast 19 września 1999 roku drużyna wygrała z Sheffield Wednesday aż 8:0. W sezonie 1999/2000, w którym Robson prowadził w 32 meczach (14 wygranych)[105], drużyna zakończyła rozgrywki ligowe na 11. miejscu[106]. Po rezygnacji Kevina Keegana z funkcji selekcjonera reprezentacji Anglii pod koniec 2000 roku, prezes FA – Geoff Thompson zwrócił się z prośbą do prezesa klubu – Freddy’ego Shepherda o wyrażenie zgody na tymczasowe przejęcie funkcji selekcjonera drużyny Synów Albionu, jednak ta prośba został odrzucona.

W sezonie 2001/2002 drużyna Srok zakończyła rozgrywki ligowe na 4. miejscu, dzięki czemu zakwalifikowała się do trzeciej rundy kwalifikacyjnej Ligi Mistrzów 2002/2003, w której wygrała rywalizację z bośniackim Željezničarem Sarajewo (0:1, 0:4), awansując tym samym do pierwszej fazy grupowej, w której z 9 punktami zakończyła rywalizację w Grupie E na 2. miejscu, ustępując jedynie późniejszemu finaliście tych rozgrywek – włoskiemu Juventusowi Turyn, jednakże wyprzedzając ukraińskiego Dynama Kijów oraz holenderski Feyenoord Rotterdam, awansując tym samym do drugiej fazy grupowej, głównie dzięki wspaniałej końcówce tej fazy rozgrywek: po trzech pierwszych przegranych meczach (2:0 z Dynamem Kijów, 1:0 z Feyenoordem Rotterdam, 2:0 z Juventusem Turyn) wygrała trzy ostatnie mecze (1:0 z Juventusem Turyn, 2:1 z Dynamem Kijów, 3:2 z Feyenoordem Rotterdam). Natomiast w drugiej fazie grupowej rywalizowała w Grupie A z hiszpańską FC Barceloną (1:3, 0:2), włoskim Interem Mediolan (1:4, 2:2) oraz z niemieckim Bayerem Leverkusen i z 7 punktami zakończyła w niej rywalizację na 3. miejscu, wyprzedzając jedynie Bayer Leverkusen oraz kończąc udział w tych rozgrywkach.

Natomiast w rozgrywkach ligowych sezon 2002/2003 drużyna Srok zakończyła swoje zmagania na 3. miejscu w tabeli ligowej, dzięki czemu ponownie zakwalifikowała się do trzeciej rundy kwalifikacyjnej Ligi Mistrzów 2003/2004, w której niespodziewanie przegrała rywalizację z jugosłowiańskim Partizanem Belgrad (1:0, 0:1, k. 3:4), tym samym odpadając z tych rozgrywek i zarazem przystępując do rozgrywek Pucharu UEFA[107], w którym dotarła do półfinału, w którym jej przeciwnikiem był późniejszy finalista tych rozgrywek – francuski Olympique Marsylia, z którym przegrała rywalizację (0:0, 0:2)[108], kończąc tym samym udział w tych rozgrywkach. Natomiast w rozgrywkach ligowych sezon 2003/2004 drużyna Srok zakończyła swoje zmagania na 5. miejscu, kwalifikując się tym samym do pierwszej rundy kwalifikacyjnej Pucharu UEFA 2004/2005.

30 sierpnia 2004 roku został zwolniony z funkcji trenera klubu przez jego prezesa – Freddy’ego Shepherda, po słabym początku sezonu 2004/2005 (2 remisy, 2 porażki) oraz rzekomej złej atmosferze w szatni[109]. Zwolnienie nastąpiło po opublikowaniu jego nieoficjalnej uwagi, w której nie krył rozczarowania, iż pod koniec sezonu 2003/2004 tradycyjne, honorowe okrążenie zawodników klubu na St James’ Park – stadionu Newcastle United obejrzało zaledwie 5000 kibiców[110].

Podczas pobytu w klubie zdobył wiele nagród indywidualnych oraz wyróżnień: 6-krotnie wybrany Trenerem Miesiąca w Premier League (luty 2000, sierpień 2000, grudzień 2001, luty 2002, styczeń 2003, październik 2003)[111], Nagroda Pata Besforda (BSWA) w 2001 roku[6], Nagroda Prezydenta UEFA w 2002 roku[15][25][112] oraz w 2003 roku dołączenie do Galerii Sław Angielskiej Piłki Nożnej oraz PFA Merit Award[113][114].

Jednak Robson nadal cieszy się największym szacunkiem wśród fanów[115]. 2 marca 2005 roku otrzymał Order Wolności Miasta Newcastle upon Tyne oraz Honorowego Członka Newcastle United[116] (w swojej autobiografii nazwał to „najdumniejszym momentem w smoim życiu”[117]), skomentował wówczas:

Czym właściwie jest klub? Nie budynki, dyrektorzy czy ludzie, którym płaci się za ich reprezentowanie. Nie chodzi o kontrakty telewizyjne, klauzule wyjścia, działy marketingu czy boksy dla kadry kierowniczej. To hałas, pasja, poczucie przynależności, duma z Twojego miasta. To mały chłopiec po raz pierwszy wspinający się po schodach stadionu, chwytający ojca za rękę, gapiący się na tę uświęconą murawę pod nim i, nie mogąc nic z tym zrobić, zakochuje się[118].

Reprezentacja Irlandii

edytuj

7 czerwca 2005 roku odrzucił propozycję przejęcia funkcji dyrektora sportowego szkockiego klubu – Heart of Midlothian, gdyż chciał pozostać w Newcastle upon Tyne[119]. 13 stycznia 2006 roku, po mianowaniu Steve’a Stauntona selekcjonerem reprezentacji Irlandii, Robson został mianowany w niej „międzynarodowym konsultantem ds. piłki nożnej”[120]. 15 listopada 2007 roku z powodu problemów zdrowotnych ogłosił rezygnację z pełnionej funkcji[121], po ostatnim meczu The Boys in Green w eliminacjach do mistrzostw Europy 2008 w Grupie D, w którym 17 listopada 2007 roku na Millennium Stadium w Cardiff zremisowali 2:2 z reprezentacji Walii, jednak już wcześniej stracili awans na turniej finałowy w Austrii i w Szwajcarii.

Następnie był wiceprezesem League Managers Association (Związek Menedżerów Ligi), jednakże była to funkcja niewykonawcza[122].

Statystyki

edytuj

Klubowe

edytuj
Klub Sezon Liga Liga Puchar krajowy Puchar Ligi Łącznie
Mecze Gole Mecze Gole Mecze Gole Mecze Gole
  Fulham 1950/1951 First Division 1 0 – – 1 0
1951/1952 First Division 16 3 – – 16 3
1952/1953 Second Division 35 19 1 0 – 36 19
1953/1954 Second Division 33 13 1 1 – 34 14
1954/1955 Second Division 42 23 1 0 – 43 23
1955/1956 Second Division 25 10 2 0 – 27 10
Łącznie 152 68 5 1 – 157 69
  West Bromwich Albion 1955/1956 First Division 10 1 – – 10 1
1956/1957 First Division 39 12 2 1 – 41 13
1957/1958 First Division 41 24 7 3 – 48 27
1958/1959 First Division 29 4 1 1 – 30 5
1959/1960 First Division 41 6 3 0 – 44 6
1960/1961 First Division 40 5 1 0 – 41 5
1961/1962 First Division 39 4 4 0 – 43 4
Łącznie 239 56 18 5 – 257 61
  Fulham 1962/1963 First Division 34 1 2 1 2 0 38 2
1963/1964 First Division 39 1 2 0 1 0 42 1
1964/1965 First Division 42 1 2 0 3 1 47 2
1965/1966 First Division 36 6 – 3 0 39 6
1966/1967 First Division 41 0 3 0 3 0 47 0
Łącznie 192 9 9 1 12 1 213 11
  Vancouver Royals 1967 USA – – – –
1968 NASL – – – –
Łącznie – – – –
Łącznie w karierze 583 133 32 7 12 1 627 141

Reprezentacyjne

edytuj
Reprezentacja Rok Mecze Gole
  Anglia 1957 1 2
1958 4 0
1959 0 0
1960 6 0
1961 8 2
1962 1 0
Łącznie 20 4

[123]

[42]

Trenerskie

edytuj
Klub Od Do Wyniki
M Z R P Z%
  Fulham 01.1968 11.1968 36 6 9 21 16.67
  Ipswich Town 01.1969 08.1982 709 316 173 220 44.57
  Anglia B 05.1978 11.1980 7 6 1 0 85.71
  Anglia[124] 07.1982 07.1990 95 47 30 18 49.47
  PSV Eindhoven 07.1990 06.1992 76 52 17 7 68.42
  Sporting 07.1992 12.1993 59 34 13 12 57.63
  FC Porto 01.1994 07.1996 120 86 23 11 71.67
  FC Barcelona 05.1996 06.1997 58 38 12 8 65.52
  PSV Eindhoven 07.1998 06.1998 38 20 10 8 52.63
  Newcastle United 09.1999 08.2004 255 119 64 72 46.67
Łącznie 1446 718 351 377 49.65

Sukcesy

edytuj

Trenerskie

edytuj

Ipswich Town

Reprezentacja Anglii

PSV Eindhoven

Sporting CP

FC Porto

Barcelona

Newcastle United

Indywidualne

edytuj

Odznaczenia

edytuj

Pozostała aktywność

edytuj

Życie prywatne

edytuj

Bobby Robson miał żonę Elsie (z d. Gray), którą poznał podczas podróży powrotnej do domu swoich rodziców w Langley Park, była wówczas studentką pielęgniarstwa, potem nauczycielką[9]. Ślub wzięli 25 czerwca 1955 roku, a drużbą Robsona był jego kolega z Fulhamu Londyn – Tom Wilson[9]. Para miała trzech synów: Andrew, Paula i Marka[6][99]. 8 grudnia 2008 roku otrzymał order Wolności Miasta Durham[139].

Choroba i śmierć

edytuj

Bobby Robson od 1991 roku cierpiał na nawracające problemy zdrowotne związane z nowotworem, w wyniku czego przeszedł kilka operacji (w 1992 roku pokonał raka jelita w 2006 roku guza mózgu)[140], co czasami miało wpływ na jego pracę (podczas pobytu w FC Porto cierpiał na czerniaka złośliwego, w wyniku czego nie był obecny przez pierwszą część sezonu 1995/1996). 17 października 2006 roku ujawniono o otrzymaniu przez Robsona pełnej jasności, zostając tym samym do rozpatrzenia swojego kontraktu z reprezentacją Irlandii, w której miał pracować w roli konsultanta. 7 maja 2007 roku Robson poinformował o piątym zdiagnozowanym u niego raku (zdiagnozowanego w lutym 2007 roku)[141]. Był gościem honorowym finału Pucharu Anglii 2007/2008, w którym 17 maja 2008 roku na Stadionie Wembley w Londynie FC Portsmouth wygrało z Cardiff City 1:0, a po meczu Robson wręczył trofeum kapitanowi triumfatora – Solowi Campbellowi[142]. W sierpniu 2008 roku wyznał, że rak płuc jest nieuleczalny:

Mój stan jest opisany jako statyczny i nie zmienił się od czasu mojej ostatniej chemioterapii… Umrę raczej prędzej niż później. Ale potem każdy musi kiedyś odejść i będę się cieszył każdą minutą.

Tym samym, w grudniu 2008 roku, przerwał chemioterapię.

Bobby Robson zmarł 31 lipca 2009 roku w swoim domu w hrabstwie Durnham. Po jego śmierci, hołd oprócz wybitnych ludzi ze świata piłki nożnej, złożyli także ludzie z polityki. Trener Manchesteru United – Sir Alex Ferguson wspomniał go jako „wspaniałego przyjaciela, wspaniałego indywidualistę oraz wspaniałego człowieka futbolu”.

Natomiast prezydent UEFA – Michel Platini powiedział:

Będzie pamiętany nie tylko ze względu na swoją karierę piłkarską i wybitną karierę menedżerską zarówno na poziomie klubowym, jak i międzynarodowym, ale także dlatego, że był naprawdę ciepłym i pełnym pasji człowiekiem.

Jeden z zawodników Robsona – Gary Lineker wspomniał trenera następująco:

To smutny dzień i wielka strata. Był wspaniałym człowiekiem i wszyscy w kraju będą go bardzo tęsknić. Nigdy nie grałem dla bardziej entuzjastycznego człowieka[1].

Były premier Wielkiej Brytanii – Tony Blair opisał Robsona jako „prawdziwego dżentelmena z Geordie[143].

Prezenter telewizyjny, prywatnie przyjaciel Robsona – Michael Parkinson, powiedział:

Robson zostanie zapamiętany na długo po tym, jak obecne losy będą starymi kośćmi. Swoją przyzwoitością, humorem, miłością do tradycji i początków gry oraz zamętem związanym z tym, czym się ona stała, stał się teraźniejszością. dzień futbolu wygląda jak jest – nędzny w porównaniu. Nie przychodzi mi do głowy żadne bardziej pasujące epitafium[144].

Pogrzeb, mający charakter prywatnej ceremonii rodzinnej, odbył się 5 sierpnia 2009 roku w Esh w hrabstwie Durnham, gdzie został pochowany (na prośbę rodziny, aż do zakończenia ceremonii pogrzebowych, jej miejsce nie ujawniono)[145]. 21 września 2009 roku w katedrze w Durnham, obyło się nabożeństwo dziękczynne dla Robsona, w którym udział wzięło ponad 1000 zaproszonych gości, a także transmitowane na żywo w ogólnokrajowej telewizji (w tym na St James’ Park – stadion Newcastle United, na Portman Road – stadion Ipswich Town oraz na Craven Cottage – stadion Fulhamu Londyn)[99].

Sir Bobby Robson Foundation

edytuj

W wyniku doświadczeń związanych z chorobą, 25 marca 2008 roku założył fundację – Sir Bobby Robson Foundation, mającą na celu wsparcie w walce z chorobą[146][147]. Fundacja zebrała ponad 1 000 000 funtów brytyjskich[9], które później sfinansowane na sprzęt dla Centrum Badawczego Badań nad Rakiem Bobby’ego Robsona w Szpitalu Freeman w Newcastle upon Tyne, a następnie sfinansowała inne projekty dotyczące raka w północno-wschodniej Anglii[148].

26 lipca 2009 roku na St James’ Park w Newcastle upon Tyne odbył się mecz Sir Bobby Robson Trophy, w którym grały reprezentacje Anglii i Niemiec w składzie z półfinału mistrzostw świata 1990 we Włoszech (1:1 p.d., k. 3:4) oraz z udziałem innych gości specjalnych[149][150], a dochód z meczu został przeznaczony na rzecz fundacji. Mecz zakończył wygraną 3:2 dla drużyny Synów Albionu[151]. Robson podczas tego meczu otrzymał Order zasługi UEFA.

W chwili śmierci Robsona fundacja zebrała 1 600 000 funtów brytyjskich. W ciągu 18 dni po jego śmierci na konto fundacji wpłynęły darowizny w wysokości 156 000 funtów brytyjskich[152], a 15 października 2009 roku konto fundacji wynosiło 2 000 000 funtów brytyjskich. Na prośbę rodziny Robsona, patronat nad fundacją przejął były zawodnik Robsona w Newcastle United – Alan Shearer. We wrześniu 2010 roku konto fundacji wynosiło 2 500 000 funtów brytyjskich[153]. We wrześniu 2010 roku patronami fundacji zostali: Steve Gibson, Mick Mills i Niall Quinn[154][155][156].

Upamiętnienie

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Legend Sir Bobby Robson, 76, dies [data dostępu: 2009-07-31] (ang.).
  2. ↑ Football Legend Sir Bobby Robson Dies. 4ni.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-05)]. [data dostępu: 2009-07-31] (ang.).
  3. ↑ Media nie podały dokładnego miejsca śmierci.
  4. ↑ Supplement 52382. „The London Gazette”, s. 8, 1990-28-12. 
  5. ↑ Supplement 56595. „The London Gazette”, s. 1, 2002-06-15. 
  6. ↑ a b c Sir Bobby Robson receives knighthood [data dostępu: 2002-11-21] (ang.).
  7. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 297. ISBN 0-340-82346-1.
  8. ↑ Going underground. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 6. ISBN 0-340-82346-1.
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l Wray Vamplew: Robson, Sir Robert William [Bobby] (1933–2009). Uniwersytet Oksfordzki: Oxford University Press, 2013.
  10. ↑ Robson: Dream to manage Newcastle [data dostępu:1999-09-30] (ang.).
  11. ↑ Going underground. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 15. ISBN 0-340-82346-1.
  12. ↑ Three Tuns reunite with tons of happy memories. thenorthernecho.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-30)]. [data dostępu: 2008-09-23] (ang.).
  13. ↑ Going underground. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 8. ISBN 0-340-82346-1.
  14. ↑ Going underground. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 18–19. ISBN 0-340-82346-1.
  15. ↑ a b c Robson Comes Home. nufc.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-19)]. [data dostępu: 2013-02-04] (ang.).
  16. ↑ a b Sir Bobby: Ten Facts. bbc.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-13)]. [data dostępu: 2005-04-13] (ang.).
  17. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 20. ISBN 0-340-82346-1.
  18. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 21. ISBN 0-340-82346-1.
  19. ↑ a b Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 24. ISBN 0-340-82346-1.
  20. ↑ Going underground. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 25–28. ISBN 0-340-82346-1.
  21. ↑ Fulham 1951-1952 : English Division One (old) Table. statto.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-15)]. (ang.).
  22. ↑ Sir Bobby Robson: Esteemed football player and manager who led England to the World Cup semi-finals [data dostępu: 2011-10-23] (ang.).
  23. ↑ Tales From The Riverbank. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 29. ISBN 0-340-82346-1.
  24. ↑ Tony Matthews: Albion! A Complete Record of West Bromwich Albion 1879–1987. Breedon Books, 1987, s. 294. ISBN 0-907969-23-2.
  25. ↑ a b Tony Matthews: The Who’s Who of West Bromwich Albion. Breedon Books, 2005, s. 202–203. ISBN 1-85983-474-4.
  26. ↑ Tony Matthews: West Bromwich Albion: The Complete Record. Breedon Books, 2007, s. 172, 292. ISBN 978-1-85983-565-4.
  27. ↑ Najlepszym strzelcem klubu we wszystkich rozgrywkach był Ronnie Allen (28 goli – 1 gol więcej od Robsona).
  28. ↑ Gavin McOwan: The Essential History of West Bromwich Albion. Headline, 2002, s. 252–253. ISBN 0-7553-1146-9.
  29. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 39. ISBN 0-340-82346-1.
  30. ↑ Robson twierdzi, że Jim Gaunt był wówczas prezesem, jednak był wiceprezesem do 1963 roku.
  31. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 39–40. ISBN 0-340-82346-1.
  32. ↑ a b Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 43. ISBN 0-340-82346-1.
  33. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 44. ISBN 0-340-82346-1.
  34. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 61. ISBN 0-340-82346-1.
  35. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 62. ISBN 0-340-82346-1.
  36. ↑ Local Talent Surprises Boss [data dostępu: 1967-10-10] (ang.).
  37. ↑ Puskas Wins Soccer Derby [data dostępu: 1968-01-16] (ang.).
  38. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 64–65. ISBN 0-340-82346-1.
  39. ↑ La-di-dah. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 31. ISBN 0-340-82346-1.
  40. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 33. ISBN 0-340-82346-1.
  41. ↑ Managers – Sir Bobby Robson. nufc.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-25)]. (ang.).
  42. ↑ a b Bobby Robson w bazie Eu-Football.info (ang.)
  43. ↑ England vs France, 27 November 1957 w bazie Eu-Football.info (ang.)
  44. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 48–49. ISBN 0-340-82346-1.
  45. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 54. ISBN 0-340-82346-1.
  46. ↑ England vs Scotland, 15 April 1961 w bazie Eu-Football.info (ang.)
  47. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 58–60. ISBN 0-340-82346-1.
  48. ↑ a b Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 33–35. ISBN 0-340-82346-1.
  49. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 299. ISBN 0-340-82346-1.
  50. ↑ Fulham 1967-1968 : English Division One (old) Table. statto.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-15)]. (ang.).
  51. ↑ Bobby Robson (ang.).
  52. ↑ The Last Corinthians. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 72. ISBN 0-340-82346-1.
  53. ↑ Bobby Robson. tmwmtt.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-16)]. w bazie Pride of Anglia (ang.).
  54. ↑ Sir Bobby given freedom of town [data dostępu: 2008-05-06] (ang.).
  55. ↑ 1978 – Osbourne’s year [data dostępu: 2001-05-10] (ang.).
  56. ↑ 1980/81: Ipswich thankful for Thijssen. uefa.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-06)]. [data dostępu: 1981-06-01] (ang.).
  57. ↑ Sir Bobby Robson statue unveiled [data dostępu: 2002-07-16] (ang.).
  58. ↑ Ipswich president role for Robson [data dostępu: 2006-07-07] (ang.).
  59. ↑ England – International Results B-Team – Details (ang.).
  60. ↑ a b Sir Bobby Robson [data dostępu: 2009-07-31] (ang.).
  61. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005. ISBN 0-340-82346-1.
  62. ↑ Slings and arrows. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 108. ISBN 0-340-82346-1.
  63. ↑ Bobby Robson w bazie England Football Online (ang.).
  64. ↑ a b England’s Euro record [data dostępu: 2004-05-18] (ang.).
  65. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 110. ISBN 0-340-82346-1.
  66. ↑ WORLD CUP 1986. web.ukonline.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-01)]. (ang.).
  67. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 121. ISBN 0-340-82346-1.
  68. ↑ World Cup history – Mexico 1986 [data dostępu: 2006-05-04] (ang.).
  69. ↑ A left hook. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 116. ISBN 0-340-82346-1.
  70. ↑ 1988 European Championship (ang.).
  71. ↑ English football’s elder statesman [data dostępu: 2000-10-21] (ang.).
  72. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 112. ISBN 0-340-82346-1.
  73. ↑ Italy 1990 (ang.).
  74. ↑ World Cup 1990 (ang.).
  75. ↑ Robbo ready for new challenge [data dostępu: 2003-10-30] (ang.).
  76. ↑ a b Statistics: Italy 1990 [data dostępu: 2002-04-12] (ang.).
  77. ↑ Sven’s toughest test? [data dostępu: 2004-06-16] (ang.).
  78. ↑ Zeroes to heroes. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 132. ISBN 0-340-82346-1.
  79. ↑ Ramsey, Robson... Southgate? A proud record Ipswich Town fans will be happy to see scrubbed [data dostępu: 2018-07-05] (ang.).
  80. ↑ World Cup history – Italy 1990 [data dostępu: 2006-04-23] (ang.).
  81. ↑ On the road. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 146–147. ISBN 0-340-82346-1.
  82. ↑ Simon Kuper: Football against the enemy. Londyn: Orion, 1996, s. 96. ISBN 0-7528-4877-1.
  83. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 148. ISBN 0-340-82346-1.
  84. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 148–150. ISBN 0-340-82346-1.
  85. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 150–153. ISBN 0-340-82346-1.
  86. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 153–154. ISBN 0-340-82346-1.
  87. ↑ Novice delighting in the Dragao dugout. fifa.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-24)]. [data dostępu: 2010-09-23] (ang.).
  88. ↑ Crucial role of boy scout who is Mourinho’s 'eyes and ears' [data dostępu: 2004-06-11] (ang.).
  89. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 158. ISBN 0-340-82346-1.
  90. ↑ Bobby Robson. mirrorfootball.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-13)]. w bazie Mirror Football.co.uk (ang.).
  91. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 160–161. ISBN 0-340-82346-1.
  92. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 162–168. ISBN 0-340-82346-1.
  93. ↑ Robson discharged from hospital [data dostępu: 2006-08-07] (ang.).
  94. ↑ a b Tactical masters fight for glory [data dostępu: 2005-04-26] (ang.).
  95. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 168. ISBN 0-340-82346-1.
  96. ↑ Managers – Bobby Robson (1996–97) (ang.).
  97. ↑ Pep Guardiola wanted to join Newcastle under Bobby Robson [data dostępu: 2018-05-04] (ang.).
  98. ↑ Ronaldo praises Robson [data dostępu: 2003-02-25] (ang.).
  99. ↑ a b c Sir Bobby Robson’s memorial service: football figures assemble in Durham [data dostępu: 2009-09-21] (ang.).
  100. ↑ Bobby Robson returns to PSV [data dostępu: 1998-04-06] (ang.).
  101. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 185. ISBN 0-340-82346-1.
  102. ↑ Netherlands 1998/99 (ang.).
  103. ↑ Robson: Dream to manage Newcastle [data dostępu: 1999-08-30] (ang.).
  104. ↑ Robson takes Newcastle hotseat [data dostępu: 1999-03-09] (ang.).
  105. ↑ a b Going home. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 190. ISBN 0-340-82346-1.
  106. ↑ England 1999/2000 (ang.).
  107. ↑ Newcastle pay price of failure [data dostępu: 2003-08-29] (ang.).
  108. ↑ Newcastle’s Euro dream over [data dostępu: 2004-05-06] (ang.).
  109. ↑ Newcastle force Robson out [data dostępu: 2004-08-30] (ang.).
  110. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 257. ISBN 0-340-82346-1.
  111. ↑ Bobby Robson w bazie Premier League (ang.).
  112. ↑ David Beckham: Uefa to honour former England captain with President’s Award [data dostępu: 2018-08-21] (ang.).
  113. ↑ Robson joins Hall of Fame [data dostępu: 2003-12-02] (ang.).
  114. ↑ Preston’s Alexander gets PFA award [data dostępu: 2012-04-24] (ang.).
  115. ↑ Sir Bobby Robson: Newcastle’s saviour and inspiration to Alan Shearer [data dostępu: 2009-08-02] (ang.).
  116. ↑ a b Sir Bobby receives city freedom [data dostępu: 2005-03-02] (ang.).
  117. ↑ Hello and goodbye. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 294. ISBN 0-340-82346-1.
  118. ↑ „It’s the noise, the passion, the feeling of belonging”: What does NUFC mean to you?. chroniclelive.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-22)]. [data dostępu: 2013-11-01] (ang.).
  119. ↑ Robson rejects approach by Hearts [data dostępu: 2005-06-07] (ang.).
  120. ↑ Republic appoint Staunton as boss [data dostępu: 2006-01-13] (ang.).
  121. ↑ Robson ready to retire from pitch at 74 [data dostępu: 2007-11-15] (ang.).
  122. ↑ LMA Structure. leaguemanagers.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-27)]. [data dostępu: 2008-03-27] (ang.).
  123. ↑ Bobby Robson w bazie National Football Teams (ang.)
  124. ↑ Bobby Robson w bazie Galerii Sław Angielskiej Piłki Nożnej (ang.).
  125. ↑ English Angle: Goal.com Remembers The Legendary Sir Bobby Robson (1933-2009) (ang.).
  126. ↑ England Honours – Football Writers’ Association Tribute Award (ang.).
  127. ↑ Fletcher honoured with top award [data dostępu: 2005-12-07] (ang.).
  128. ↑ 17TH eircom/FAI International Award Winners Announced. fai.ie. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-22)]. [data dostępu: 2007-04-02] (ang.).
  129. ↑ Robson humbled by lifetime award [data dostępu: 2007-12-09] (ang.).
  130. ↑ Fair Play Award honours Robson. fifa.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-30)]. [data dostępu: 2009-12-21] (ang.).
  131. ↑ Hall of Fame inductees (ang.).
  132. ↑ UEFA tribute to loyal football servants. uefa.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-25)]. [data dostępu: 2009-03-25] (ang.).
  133. ↑ Carlsberg Pub Team Advert [data dostępu: 2006-04-11] (ang.).
  134. ↑ Reasons to be cheerful [data dostępu: 2004-06-14] (ang.).
  135. ↑ 70 Years Young Bobby Quotes (ang.).
  136. ↑ Going home. W: Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 195–197. ISBN 0-340-82346-1.
  137. ↑ Owen injury blamed on training pitch [data dostępu: 2005-10-20] (ang.).
  138. ↑ Bobby Robson: The Ultimate Patriot – Harris Bob (ang.).
  139. ↑ Sir Bobby becomes Freeman of city [data dostępu: 2008-12-09] (ang.).
  140. ↑ Bobby Robson, Paul Hayward: Farewell but Not Goodbye. Hodder & Stoughton, 2005, s. 151–153. ISBN 0-340-82346-1.
  141. ↑ Sir Bobby Robson Cancer Trial And Research Centre Launched [data dostępu: 2008-03-26] (ang.).
  142. ↑ FA Cup final as it happened [data dostępu: 2008-05-17] (ang.).
  143. ↑ Football honours Sir Bobby Robson [data dostępu: 2009-08-01] (ang.).
  144. ↑ Four years on since the death of Sir Bobby Robson [data dostępu: 2013-07-31] (ang.).
  145. ↑ Sir Bobby laid to rest near where he grew up. chroniclelive.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-17)]. [data dostępu:2009-08-06] (ang.).
  146. ↑ Sir Bobby admits time is running out, but battles on for charity. thejournal.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-20)]. [data dostępu: 2008-03-25] (ang.).
  147. ↑ Sir Bobby launches cancer charity [data dostępu: 2008-03-25] (ang.).
  148. ↑ Stars to turn out for Sir Bobby’s fundraising dinner. chroniclelive.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-17)]. [data dostępu: 2008-08-24] (ang.).
  149. ↑ England Italia '90 team to re-stage Germany semi in aid of Sir Bobby Robson charity. telegraph.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-27)]. [data dostępu: 2009-04-24] (ang.).
  150. ↑ England v Germany rematch to honour Sir Bobby Robson [data dostępu: 2009-04-24] (ang.).
  151. ↑ Sir Bobby Robson Trophy: Final Score – England 3 Germany 2 [data dostępu: 2009-07-26] (ang.).
  152. ↑ Sir Bobby Robson foundation total soars [data dostępu: 2012-12-23] (ang.).
  153. ↑ Sir Bobby Robson Foundation reaches £2.5m mark [data dostępu: 2010-09-16] (ang.).
  154. ↑ Steve Gibson Becomes Teeside Patron of the Sir Bobby Robson Foundation [data dostępu: 2010-02-15] (ang.).
  155. ↑ Ipswich Legend Mick Mills Becomes Suffolk’s Patron of the Sir Bobby Robson Foundation [data dostępu: 2010-04-23] (ang.).
  156. ↑ Niall Quinn Becomes A Patron of the Sir Bobby Robson Foundation. sirbobbyrobsonfoundation.blogspot.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-27)]. [data dostępu: 2010-11-05] (ang.).
  157. ↑ League allows Robson tribute kits [data dostępu: 2009-09-18] (ang.).
  158. ↑ Sir Bobby shirts raise thousands [data dostępu: 2009-11-02] (ang.).
  159. ↑ Sir Bobby Newcastle shirt sales aid teenage cancer unit [data dostępu: 2010-01-13] (ang.).
  160. ↑ Sir Bobby remembered one year on since his death [data dostępu: 2010-07-31] (ang.).
  161. ↑ Sir Bobby Robson’s Tyneside garden tribute [data dostępu: 2010-07-26] (ang.).
  162. ↑ Work starts on a memorial garden to Sir Bobby Robson [data dostępu: 2010-11-22] (ang.).
  163. ↑ Tribute to “The Best President We Never Had” [data dostępu: 2010-03-30] (ang.).
  164. ↑ Sir Bobby Robson name given to train [data dostępu: 2011-03-29] (ang.).
  165. ↑ East Coast names train Sir Bobby Robson. eastcoast.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-27)]. [data dostępu: 2011-03-29] (ang.).
  166. ↑ Bobby Robson statue to be unveiled by Newcastle United at St James’ Park [data dostępu: 2012-06-05] (ang.).
  167. ↑ Bobby Robson: More Than a Manager review – portrait of an England icon [data dostępu: 2018-06-01] (ang.).
  168. ↑ New Ipswich school named after Sir Bobby Robson opens – despite coronavirus delay [data dostępu: 2020-09-29] (ang.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bobby_Robson&oldid=73193860”