Klub Krzywego Koła
Klub Krzywego Koła – nazwa klubu dyskusyjnego mającego charakter wolnomyślicielski i krytyczny względem władz komunistycznych, działającego w Warszawie w latach 1955-1962.
Historia
edytujPierwsze spotkania klubu (od II 1955) odbywały się w mieszkaniu założycieli – Juliusza Wilczura-Garzteckiego i Ewy Garzteckiej, przy ulicy Krzywe Koło[1][2]. Później spotkania klubu odbywały się każdego czwartku od godz. 18.00 po stronie Barssa Rynku Starego Miasta, w sali na 1. piętrze nad sklepem „Desy”.
Dyskusje prowadzone w klubie dotyczyły m.in. problematyki kulturowej, politycznej, filozoficznej, artystycznej. Przy klubie działały m.in. Galeria Krzywego Koła[1] (prowadzona przez Mariana Bogusza) i Teatr Krzywego Koła[1], a także ukazywało się czasopismo „Nowy Nurt”. Wśród uczestników spotkań były osoby z kręgów konserwatywnych, liberalnych, socjaldemokratycznych i trockistowskich[3].
Niektórzy członkowie klubu współpracowali z tygodnikiem „Po prostu”.
Ostatnie posiedzenie Klubu odbyło się 1 II 1962, gdzie miała miejsce burzliwa dyskusja po prelekcji Adama Schaffa. Pobicie jego asystenta po spotkaniu stało się pretekstem do zamknięcia Klubu 3 II 1962[4].
Działalność podobną do Klubu Krzywego Koła podjęło później Konwersatorium „Doświadczenie i Przyszłość” (1978-1983) z udziałem m.in. b. członka Klubu Krzywego Koła Jana Strzeleckiego. Niektórzy członkowie KKK współtworzyli KOR (Komitet Obrony Robotników): Jacek Kuroń, Jan Józef Lipski, Edward Lipiński, Aniela Steinsbergowa; inni byli z nim związani.
Członkowie
edytuj- Władysław Bartoszewski – historyk
- Władysław Bieńkowski
- Janusz Bogucki – teoretyk i historyk sztuki
- Helena Boguszewska
- Jerzy Braun
- Włodzimierz Brus
- Tadeusz Byrski
- Michał Bristiger – muzykolog
- Józef Chałasiński
- Oskar Adolf Chomicki – fizyk
- Czesław Czapów – socjolog
- Andrzej Dobosz – krytyk literacki, felietonista
- Stanisław Ehrlich
- Marian Falski
- Janina Frentzel – socjolog
- Aleksander Gella – socjolog
- Henryk Greniewski
- Włodzimierz Hagemejer
- Ludwik Hass – historyk
- Paweł Hertz
- Julian Hochfeld
- Paweł Jasienica – literat
- Jerzy Jedlicki
- Witold Jedlicki
- Jakub Karpiński – socjolog
- Stefan Kisielewski
- Leszek Kołakowski – filozof
- Jerzy Kornacki
- Tadeusz Kotarbiński
- Tadeusz Kowalik – ekonomista
- Jerzy Kreczmar
- Jacek Kuroń – działacz ZHP
- Andrzej Lam – krytyk, historyk literatury
- Jadwiga Lewicka – obecnie Jadwiga Staniszkis – socjolog[potrzebny przypis]
- Edward Lipiński – ekonomista
- Jan Józef Lipski – historyk literatury
- Aleksander Małachowski – publicysta
- Stanisław Manturzewski – socjolog
- Adam Michnik – dziennikarz
- Kazimierz Moczarski
- Karol Modzelewski – historyk
- Andrzej Munk
- Jan Olszewski – prawnik
- Maria Ossowska – socjolog, etyk
- Stanisław Ossowski – socjolog, etyk
- Juliusz Poniatowski
- Julian Przyboś
- Antoni Rajkiewicz – ekonomista, polityk
- Jan Rzepecki
- Anna Rudzińska – socjolog
- Artur Sandauer
- Marek Skwarnicki – publicysta
- Antoni Słonimski – literat
- Andrzej Stawar
- Aniela Steinsbergowa – prawnik
- Jan Strzelecki – socjolog
- Witold Suchodolski
- Anna Szarzyńska-Rewska – geodeta
- Mieczysław Szerer
- Tadeusz Szturm de Sztrem
- Jerzy Urban – dziennikarz „Po prostu”
- Melchior Wańkowicz
- Jan Wolski – działacz społeczny
- Jan Wyka
- Stefan Zbrożyna
Przypisy
edytuj- ↑ a b c P. Siergiejczyk, Klub Krzywego Koła, [w:] „Encyklopedia Białych Plam“, t. 9, Radom 2002, s. 217.
- ↑ N. Kraśko, Witold Jedlicki (29 II 1929 – 7 IX 1995). Między samorealizacją a realiami, „Kultura i Społeczeństwo“, 61, 2017, 4, s. 193.
- ↑ W. Roszkowski, Najnowsza historia Polski 1956-1970, Warszawa 2011, s. 129.
- ↑ P. Siergiejczyk, Klub Krzywego Koła, [w:] „Encyklopedia Białych Plam“, t. 9, Radom 2002, s. 218.
Bibliografia
edytuj- Andrzej Friszke, Początki Klubu Krzywego Koła, „Zeszyty Historyczne”, 149, 2004, s. 44–86.
- Witold Jedlicki, Klub Krzywego Koła, Paryż: Instytut Literacki, 1963.
- Paweł Ceranka, Zamknięcie Klubu Krzywego Koła, „Zeszyty Historyczne”, 158, 2006, s. 72–100.
Linki zewnętrzne
edytuj- Marek Rapacki, „Zeszyty Historyczne” 149 – Jak powstawał Klub Krzywego Koła [online], Wyborcza.pl, 13 grudnia 2004 [zarchiwizowane z adresu 2009-02-21].
- Krystyna Kersten, Enklawa wolnej myśli
- Klub Krzywego Koła – trybuna inteligencji, czy barometr władzy
- Marta Tychmanowicz, Klub Krzywego Koła zamknięto po prymitywnej prowokacji