Piaskowiec

skała osadowa

Piaskowiec – drobnoziarnista skała osadowa. Występuje jako jedna z najczęstszych skał tego typu. Tworzy zwykle warstwy wodonośne. W warstwach piaskowców występują złoża ropy oraz gazu ziemnego[1].

Piaskowce na szczycie Szczelińca Wielkiego
Naturalne ściany z czerwonego piaskowca we wnętrzu Kanionu Antylopy, Arizona

Podział

edytuj

Wyróżnia się następujące jej typy:

Zastosowanie

edytuj

Jest to od wieków najczęstszy materiał rzeźbiarski. Znajduje zastosowanie jako surowiec w produkcji płyt okładzinowych, materiałów izolacyjnych i ściernych. Jest też wykorzystywany w przemyśle ceramicznym, szklarskim, hutniczym, jako tłuczeń drogowy[4] (piaskowiec szarogłazowy), a także jako dekoracja. Dawniej z piaskowców wyrabiano żarna. W roku 1995 w USA wydobyto 145 000 ton piaskowca[5].

Powstawanie

edytuj

Piaskowiec powstaje w wyniku lityfikacji (cementacji) piasku pochodzącego z wietrzenia skał. Cementacja zachodzi za pomocą spoiwa, którego rodzaj decyduje o właściwościach skały i w znacznym stopniu o jej barwie. Budowa od drobno- do gruboziarnistej, ziarna wielkości 0,06–2 mm[6]. Barwa od białej i szarej, poprzez żółtą i jasnobrązową po zieloną, czerwoną, brunatną i czarną.

Skład

edytuj

W skład piaskowca wchodzą jako szkielet ziarnowy kwarc, ortoklaz, mikroklin, plagioklazy, muskowit, biotyt, minerały ciężkie (magnetyt, ilmenit, cyrkon, granat, turmaliny i monacyt), glaukonit, okruchy skał, szczątki organiczne. Spoiwo może być kwarcowe, ilaste, żelaziste lub kalcytowe.

W Polsce piaskowiec występuje m.in. w następujących miejscach:

Przypisy

edytuj
  1. Sandstone: Sedimentary Rock - Pictures, Definition & More [online], geology.com [dostęp 2020-06-24].
  2. wielu autorów: Encyklopedia Powszechna PWN. T. 3. M-R. Polskie Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 505.
  3. wielu autorów: Encyklopedia Powszechna PWN. T. 1. A-F. Polskie Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 131.
  4. a b wielu autorów: Encyklopedia Powszechna PWN. T. 4. R-Z. Polskie Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 242.
  5. James Hieb: Sandstone Center of the World. 2007. ISBN 978-0-615-14653-9.
  6. Geology - rocks and minerals [online], flexiblelearning.auckland.ac.nz [dostęp 2020-06-24].
  7. Kopalnie Piaskowca S.A. [online], www.kopalniepiaskowca.com.pl [dostęp 2017-09-10].

Bibliografia

edytuj