Piaskowiec godulski

Piaskowiec godulski – rodzaj okruchowej skały osadowej, piaskowca (waki arkozowej), stanowiącego główny składnik warstw godulskich płaszczowiny śląskiej, budującej znaczącą część Beskidów Zachodnich. Piaskowce warstw godulskich w polskich Beskidach budują m.in. blok Beskidu Małego i znaczną część Beskidu Śląskiego, zaś na zachód od Olzy, po stronie czeskiej – północny skraj Beskidu Morawsko-Śląskiego. Od położonego tam szczytu Godula, gdzie zostały w XIX w. po raz pierwszy opisane, wzięły swoją nazwę. Piaskowce te pochodzą z kredy (alb i cenoman).

Położenie na mapie Polski

Wyróżnia się trzy poziomy warstw godulskich, w których występują przedmiotowe piaskowce: dolny, środkowy i górny. Z nich w Polsce eksploatowane są poziomy środkowy i dolny.

W Polsce piaskowiec godulski wydobywany jest aktualnie w kilku lokalizacjach w Brennej i w jej pobliżu, w gminie Brenna, w powiecie cieszyńskim, w województwie śląskim.

Skład mineralogiczny

Głównym minerałem budującym piaskowiec godulski jest kwarc. Ponadto występują ortoklaz, plagioklaz, muskowit, biotyt, kalcyt i okruchy skalne oraz sporadycznie glaukonit odpowiadający za specyficzne zielonkawe zabarwienie. Spoiwo ilasto-krzemionkowo-wapniste, ilasto-krzemionkowe, wapniste oraz wapnisto-ilaste.

Cechy fizyczne

Piaskowiec godulski posiada strukturę drobno- i średnioziarnistą. Barwa szaroniebieska lub zielonkawa, zwietrzały jest szarozielony. Nosi również zwyczajowe nazwy piaskowiec Brenna oraz piaskowiec breński, które są stosowane w nomenklaturze handlowej. Część piaskowców breńskich można polerować.

Parametry fizyczne złoża Tokarzówka:

Gęstość 2,67 g/cm³
Gęstość objętościowa 2,44 g/cm³
Porowatość 8,5%
Nasiąkliwość 2,9%
Wytrzymałość na ściskanie 110,5 MPa
Wytrzymałość na zginanie 9,4 MPa
Ścieralność na tarczy Boehmego 0,61 cm
Mrozoodporność całkowita

Parametry fizyczne złoża Głębiec:

Gęstość 2,65 g/cm³
Gęstość objętościowa 2,47 g/cm³
Porowatość 7,1%
Nasiąkliwość 2,8%
Wytrzymałość na ściskanie 85 MPa
Ścieralność na tarczy Boehmego 0,41 cm
Mrozoodporność całkowita

Historia

Początek eksploatacji sięga co najmniej czasów dwudziestolecia międzywojennego. Wydobywany był w 20 kamieniołomach, z których dziś czynnych jest 6.

Zastosowanie

Piaskowiec godulski stosuje się w budownictwie oraz w drogownictwie.

Przykłady zastosowania

Wybrane obiekty, w których wykorzystany był piaskowiec Brenna:

Brenna:
Chorzów - Stadion Śląski
Katowice:
- Komenda Wojewódzka Policji
- Śląski Instytut Naukowy
Kraków:
- obudowa wjazdu do tunelu pod rondem Grunwaldzkim
- Uniwersytet Rolniczy - cokół budynku głównego
- Akademia Górniczo-Hutnicza - budynek B5
- Instytut Mechaniki Górotworu PAN
- Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”
Łódź - Instytut „Centrum Zdrowia Matki Polki”
Warszawa:
- Trasa Łazienkowska
- Trasa Toruńska
- gmach Telewizji Polskiej
- dworzec Warszawa Centralna
- Złote Tarasy
Wrocław - Biblioteka Uniwersytecka
Paryż - Mediateka

Bibliografia

Henryk Walendowski. Minimonografie polskich kamieni budowlanych. Piaskowce z Brennej. „Nowy Kamieniarz”. 2 (52)/2011, marzec 2011. ISSN 1899-3419.
Głębiec. Akademia Górniczo-Hutnicza. [dostęp 2020-01-05]. (pol.).
Dominik Łukasiak. Zmienność wytrzymałościowa piaskowców godulskich z Brennej w warunkach jednoosiowego ściskania. „Górnictwo i Geoinżynieria”. 2, 2010. ISSN 1732-6702.
Piaskowiec godulski. brenna.org.pl. [dostęp 2020-01-05]. (pol.).