Receptory adrenergiczne
Receptory adrenergiczne – grupa receptorów metabotropowych zlokalizowanych na błonach komórkowych, których pobudzenie w organizmie przez adrenalinę lub inną aminę katecholową wiąże się z aktywacją odpowiedniego białka G i fosforylacją GDP do GTP, a w dalszej kolejności z regulacją aktywności istotnych dla funkcjonowania komórki układów enzymatycznych. Receptory te związane są z częścią współczulną autonomicznego układu nerwowego.
Historia
edytujRaymond P. Ahlquist, publikując w 1948 roku pracę w American Journal of Physiology, podzielił receptory adrenergiczne na α i β. W 1967 A. Lands wyróżnił receptory β1 i β2. Zaproponowany przez Landsa podział receptorów β na podtypy umożliwił lepsze poznanie struktury i zrozumienie budowy receptorów. W 1990 J. Zaagsma zidentyfikował receptor β3. W 1993 poznano dokładnie strukturę receptorów i stwierdzono, że istnieją trzy typy receptorów β: β1, β2, β3.
Podział
edytujReceptory adrenergiczne dzielą się na dwie rodziny:
- α-adrenergiczne – zlokalizowane między innymi w naczyniach krwionośnych, sercu, trzustce, krtani, płytkach krwi oraz ośrodkowym układzie nerwowym; dzielą się na liczne podtypy, m.in.:
- α1 – głównie mięśnie gładkie; pobudzenie – skurcz mięśni gładkich oraz skurcz naczyń krwionośnych[1];
- α2 – receptor presynaptyczny; pobudzenie – zahamowanie wydzielania noradrenaliny lub innych przekaźników z zakończenia presynaptycznego występującego m.in. w tzw. miejscu sinawym. Agonisty receptora α2 wykazują działanie przeciwlękowe, przeciwbólowe, sedatywne, znieczulające oraz stabilizujące ciśnienie krwi. Przykładami agonistów receptora α2 stosowanych w anestezjologii i chirurgii są klonidyna i deksmedetomidyna[2][3][4].
- β-adrenergiczne – również zlokalizowane w licznych tkankach i narządach, dzielą się na podtypy:
- β1 – głównie mięsień sercowy; pobudzenie siły i częstości skurczów mięśnia sercowego i aktywacja lipazy lipoproteinowej pozasercowo: zwiększenie uwalniania reniny z komórek przykłębuszkowych (ziarnistych) w nerkach, czyli aktywacja układu RAA[potrzebny przypis];
- β2 – głównie mięśnie gładkie; pobudzenie – rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli, naczyń krwionośnych, przewodu pokarmowego, aktywacja fosforylazy glikogenu[potrzebny przypis];
- β3 – głównie komórki tkanki tłuszczowej; pobudzenie – nasilenie lipolizy[potrzebny przypis].
| Receptor | Główny mechanizm działania | Agonisty | Antagonisty |
|---|---|---|---|
| α1
A, B, D |
aktywacja fosfolipazy C
wzrost wewnątrzkomórkowego stężenia IP3 oraz Ca2+ |
||
| α2
A, B, C |
zahamowanie cyklazy adenylanowej
spadek stężenia cAMP |
|
|
| β1 | aktywacja cyklazy adenylanowej
wzrost stężenia cAMP |
|
|
| β2 | aktywacja cyklazy adenylanowej
wzrost stężenia cAMP |
|
|
| β3 | aktywacja cyklazy adenylanowej
wzrost stężenia cAMP |
|
Znaczenie w medycynie
edytujObecnie w medycynie wykorzystuje się leki pobudzające lub hamujące określonego typu receptory, na przykład leki blokujące receptor β1 stosowane są w leczeniu nadciśnienia tętniczego, zaburzeń rytmu serca oraz w chorobie niedokrwiennej serca. Oprócz tego w leczeniu nadciśnienia wykorzystuje się również antagonisty receptorów α1 oraz leki pobudzające ośrodkowe receptory α2.
Przypisy
edytuj- ↑ Jak działa adrenalina i kiedy ją stosować? [online], www.mp.pl [dostęp 2022-07-07] (pol.).
- ↑ J.R. Cormack, R.M. Orme, T.G. Costello, The role of α2-agonists in neurosurgery, „Journal of Clinical Neuroscience”, 12 (4), 2005, s. 375–378, DOI: 10.1016/j.jocn.2004.06.008, PMID: 15925765.
- ↑ Ken Chen i inni, Alpha-2 agonists for long-term sedation during mechanical ventilation in critically ill patients, „The Cochrane Database of Systematic Reviews”, 1, 2015, art. nr CD010269, DOI: 10.1002/14651858.CD010269.pub2, PMID: 25879090, PMCID: PMC6353054.
- ↑ Laura Pasin i inni, Dexmedetomidine as a sedative agent in critically ill patients: a meta-analysis of randomized controlled trials, „PLoS One”, 8 (12), 2013, art. nr e82913, DOI: 10.1371/journal.pone.0082913, PMID: 24391726, PMCID: PMC3877008.
- ↑ M. Shafiei, M. Mahmoudian, Atypical β-adrenoceptors of rat thoracic aorta, „General Pharmacology”, 32 (5), 1999, s. 557–562, DOI: 10.1016/S0306-3623(98)00283-3, PMID: 10382857.
Bibliografia
edytuj- R.P. Ahlquist, A study of the adrenotropic receptors, „The American Journal of Physiology”, 153 (3), 1948, s. 586–600, DOI: 10.1152/ajplegacy.1948.153.3.586, PMID: 18882199.
- A.M. Lands i inni, Differentiation of receptor systems activated by sympathomimetic amines, „Nature”, 214 (5088), 1967, s. 597–598, DOI: 10.1038/214597a0, PMID: 6036174.
- W. Kostowski, Farmakologia – podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy. Tom I, Z.S. Herman (red.), Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, ISBN 978-83-200-3543-8.