Aleksy I Romanow: Różnice pomiędzy wersjami

Aleksy I Romanow
	; Aleksy I Romanow
	Car Rosji
Okres	od 23 lipca 1645; do 8 lutego 1676
Poprzednik	Michał I Romanow
Następca	Fiodor III Romanow
	Dane biograficzne
Dynastia	Romanowowie
Data i miejsce urodzenia	19 marca?/29 marca 1629 ; Moskwa
Data i miejsce śmierci	29 stycznia?/8 lutego 1676 ; Moskwa
Miejsce spoczynku	Moskwa
Ojciec	Michał I Romanow
Matka	Eudoksja Strieszniewa
Żona	Maria Miłosławska; Natalia Naryszkina
Dzieci	Dymitr; Zofia; Jewdokia; Marta; Aleksy; Anna; Katarzyna; Maria; Fiodor; Fedozja; Szymon; Iwan; Jewdokia; Piotr; Fiodora; Natalia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 14:37, 22 lut 2024

Aleksy I Michajłowicz, ros. Алексей I Михайлович (ur. 19 marca^?/29 marca 1629 w Moskwie, zm. 29 stycznia^?/8 lutego 1676^[1] tamże) – car Rosji w latach 1645–1676, syn cara Michała I Romanowa (1613–1645), ojciec trzech kolejnych carów z dynastii Romanowów – Fiodora III, Iwana V i Piotra I Wielkiego.

Dzieje

Na cara został obrany (przez Sobór Ziemski albo reprezentacją stanów)^[2]. Car Aleksy objął rządy w wieku 16 lat, był bardzo pobożny, dbał o splendor swego dworu, lecz nie radził sobie w sprawach gospodarczych. Przyznawał ulgi handlowe szybko bogacącym się kupcom i bojarom oraz przywileje dla duchowieństwa. Z drugiej strony wydany przez niego w 1649 roku kodeks sądowy, Ułożenie soborowe^[3], wprowadził ostre kary za najmniejsze przestępstwa, a chłopi zostali w pełni podporządkowani i uzależnieni od feudalnych właścicieli ziemskich. Spośród zmian, dla ludności miejskiej bardzo uciążliwe było podwyższenie podatku od soli, w rezultacie którego doszło do szerokich wystąpień chłopstwa i miast przeciwko bojarom i władzom państwowym. Na skutek największego z nich, zwanego "buntem solnym" car musiał wycofać się z części swych decyzji. W 1654 Rosja zawarła w Perejasławiu unię z Ukrainą, kierowaną przez hetmana Bohdana Chmielnickiego. Było to równoznaczne z rozpoczęciem nowej wojny polsko-rosyjskiej. Wojska rosyjskie zajęły wtedy Smoleńsk, całą Białoruś i część Litwy z Wilnem. Lecz zaraza, panująca w Rosji i napaść Szwedów na Rzeczpospolitą, spowodowały wstrzymanie walk rozejmem w Niemieży, po czym także Rosja rozpoczęła wojnę ze Szwecją. Prowadzona ona była jednak ospale, zakończyła się rozejmem w 1658. Po odejściu Szwedów z Rzeczypospolitej i uznaniu przez hetmana Iwana Wyhowskiego jej zwierzchnictwa nad Ukrainą, car Aleksy wznowił wojnę z Polską. Zakończył ją dopiero rozejm andruszowski w 1667, w którym ostatecznie przyznane zostały Rosji ziemie smoleńskie, czernichowskie i siewierskie oraz cała Ukraina Zadnieprzańska wraz z Kijowem.

Z powodu ogromnej żarliwości religijnej i częstych modlitw nazywany był „najcichszym”^[4]. Pod wpływem koterii ze swojego otoczenia zwanej „kółkiem krzewicieli pobożności” (do którego należał m.in. patriarcha Nikon) Aleksy wprowadził zakaz używania instrumentów muzycznych, palenia tytoniu, organizowania „haniebnych przedstawień i zabaw”, przeklinania i picia alkoholu, potępił rozwiązłość seksualną i zwolnił z dworskiej służby karłów, nakazując również spalenie na stosie na Placu Czerwonym lutni jako „diabelskich” instrumentów^[5]. W grudniu 1664 postanowił, że od tej pory każdy musi stosować nowe zasady obrządku prawosławnego według reform wprowadzonych przez Nikona, a niepokorni mieli być karani śmiercią. Wyroki wykonywano zwykle przez spalenie żywcem. Gdy księżna Jewdokija Urusowa i szlachcianka Fieodosija Morozowa (szwagierka Borisa Morozowa) odmówiły podporządkowania się, zostały wygnane, uwięzione, poddane torturom, a po odmowie przeżegnania się w nowy sposób zagłodzone na śmierć na polecenie Aleksego. Przywódca staroobrzędowców Awwakum Pietrow został zesłany, a jego żonę i dzieci na jego oczach pogrzebano żywcem^[6].

W latach 1668–1671 miały miejsce w Rosji liczne bunty i powstania chłopskie, wzniecane przeciwko pańszczyźnianemu uciskowi ze strony wielkich właścicieli ziemskich. Największy, pod przywództwem Stiepana Razina, miał charakter wojny chłopskiej, objął tereny nad dolnym Donem i prawie całe Powołże, trwał dwa lata. Zakończył się rozbiciem przez regularne wojska carskie i ciężkimi represjami wobec opozycji chłopskiej. Był kandydatem do korony polskiej w czasie elekcji 1674 roku, popierany przez Michała i Krzysztofa Paców, marszałka wielkiego litewskiego Hilarego Połubińskiego, wojewodę trockiego Marcjana Ogińskiego i wojewodę witebskiego Antoniego Chrapowickiego^[7].

Po śmierci cara Aleksego rządy w Rosji przejął jego najstarszy pośród żyjących syn, Fiodor III (1676–1682).

Rodzina

16 stycznia^?/26 stycznia 1648 car poślubił Marię Miłosławską córkę Ilji Daniłowicza Miłosławskiego^[8]. Małżeństwo było udane. Para doczekała się trzynaściorga dzieci: pięciu synów (dwóch późniejszych carów Fiodora III i Iwana V) i ośmiu córek^[9]. Drugą żoną Aleksego została Natalia Naryszkina córka bojara Kiriłła Połujektowicza Naryszkina, którą car poślubił 22 stycznia^?/1 lutego 1671. Z tego związku narodziła się trójka dzieci: syn – późniejszy car Piotr I Wielki i dwie córki^[9].

Genealogia

Fiodor Romanow ¹⁾
ur. 1554/1555
zm. 1/11 X 1633

Ksenia Iwanowna Szestowa
ur. ?
zm. 28 I / 7 II 1631

Łukasz Strieszniew
ur. ?
zm. 1650

Anna Wołkońska
ur. ?
zm. ?

Michał I
ur. 12/22 VII 1596
zm. 13/23 VII 1645

Eudoksja Strieszniewa
ur. 1608
zm. 18/28 VIII 1645

		1 Maria Miłosławska ur. 1/11 IV 1626 zm. 3/13 III 1669 OO 26 I 1648		Aleksy I ur. 19/29 III 1629 zm. 29 I / 8 II 1676		2 Natalia Naryszkina ur. 22 VIII / 1 IX 1651 zm. 25 I / 4 II 1694 OO 22 I 1671


	1		1		1		1		1
Dymitr ur. 22 X / 1 XI 1648 zm. 5/15 X 1649		Jewdokia ur. 17/27 II 1650 zm. 10/21 III 1712		Marfa ur. 28 VIII / 7 IX 1652 zm. 19/30 VII 1707		Aleksy ur. 5/15 II 1654 zm. 17/27 I 1670		Anna ur. 23 I / 2 II 1655 zm. 9/19 V 1659
	1		1		1		1		1
Zofia ur. 17/27 IX 1657 zm. 3/14 VII 1704		Katarzyna ur. 26 XI / 6 XII 1658 zm. 1/12 V 1718		Maria ur. 18/28 I 1660 zm. 9/20 III 1723		Fiodor III ur. 30 V / 9 VI 1661 zm. 27 IV / 7 V 1682		Fedozja ur. 28 V / 7 VI 1662 zm. 14/25 XII 1713
	1		1		1		2		2
Szymon ur. 3/13 IV 1665 zm. 19/29 VI 1669		Iwan V ur. 27 VIII / 6 IX 1666 zm. 29 I / 8 II 1696		Jewdokia ur. 26 II / 8 III 1669 zm. 28 II / 10 III 1669		Piotr I Wielki ur. 30 V / 9 VI 1672 zm. 28 I / 8 II 1725		Natalia ur. 22 VIII / 1 IX 1673 zm. 18 VI / 29 VI 1716
	2
Fiodora ur. 4/14 IX 1674 zm. 28 XI / 8 XII 1677

potem patriarcha Moskwy Filaret
wszystkie daty według^[10]

Zobacz też

Przypisy

↑ Jak powyżej.
↑ Л.В. Черепнин: Земские соборы Русского государства в XVI-XVII вв. Москва: 1978, s. 418. (ros.).
↑ L. Bzylow, Historia nowożytnej kultury rosyjskiej, Warszawa 1986, s. 156. ISBN 83-01-05684-3.
↑ Simon Sebag Montefiore, „Romanowowie 1613–1918”, Warszawa 2016, s. 52.
↑ Simon Sebag Montefiore, „Romanowowie 1613–1918”, Warszawa 2016, s. 52–53.
↑ Simon Sebag Montefiore, „Romanowowie 1613–1918”, Warszawa 2016, s. 65–66.
↑ Krystyn Matwijowski, Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wrocław 1976, s. 18.
↑ Andrusiewicz 2014 ↓, s. 84.
↑ ^a ^b W. Durasow: Rodosłownaja kniga Wsierossijskawo dworjaństwa, Cz.1, Petersburg, 1906, s. 36–39. dlib.rsl.ru. [dostęp 2015-04-14]. (ros.).
↑ W. Durasow: Rodosłownaja kniga Wsierossijskawo dworjaństwa, cz. 1, Petersburg, 1906, s. 34–37. dlib.rsl.ru. [dostęp 2015-04-14]. (ros.).

Bibliografia

Andrzej Andrusiewicz: Romanowowie. Imperium i familia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2014. ISBN 978-83-08-05394-2.
Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, Warszawa 2016.

[1] Jak powyżej.

[2] Л.В. Черепнин: Земские соборы Русского государства в XVI-XVII вв. Москва: 1978, s. 418. (ros.).

[3] L. Bzylow, Historia nowożytnej kultury rosyjskiej, Warszawa 1986, s. 156. ISBN 83-01-05684-3.

[4] Simon Sebag Montefiore, „Romanowowie 1613–1918”, Warszawa 2016, s. 52.

[5] Simon Sebag Montefiore, „Romanowowie 1613–1918”, Warszawa 2016, s. 52–53.

[6] Simon Sebag Montefiore, „Romanowowie 1613–1918”, Warszawa 2016, s. 65–66.

[7] Krystyn Matwijowski, Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wrocław 1976, s. 18.

[CITEREFAndrusiewicz201484-8] Andrusiewicz 2014 ↓, s. 84.

[dlib.rsl.ru-9] W. Durasow: Rodosłownaja kniga Wsierossijskawo dworjaństwa, Cz.1, Petersburg, 1906, s. 36–39. dlib.rsl.ru. [dostęp 2015-04-14]. (ros.).

[1dlib.rsl.ru-10] W. Durasow: Rodosłownaja kniga Wsierossijskawo dworjaństwa, cz. 1, Petersburg, 1906, s. 34–37. dlib.rsl.ru. [dostęp 2015-04-14]. (ros.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

@@ Linia 42: / Linia 42: @@
 == Dzieje ==
 [[Plik:Alexis I's bride-show by G.Sedov (1882, GTG).jpg|mały|Grzegorz Sedow. Obraz przedstawiający wybieranie żony przez cara Aleksego]]
-Na cara został obrany (przez [[Sobór Ziemski]] albo reprezentacją stanów)<ref>{{cytuj książkę |autor = Л.В. Черепнин |tytuł = Земские соборы Русского государства в XVI-XVII вв |miejsce = Москва |data = 1978 |strony = 418 |język = ru}}</ref>. Car Aleksy objął rządy w wieku 16 lat, był bardzo pobaożny, dbał o splendor swego dworu, lecz nie radził sobie w sprawach gospodarczych. Przyznawał ulgi handlowe szybko bogacącym się kupcom i [[bojarzy|bojarom]] oraz przywileje dla duchowieństwa. Z drugiej strony wydany przez niego w 1649 roku kodeks sądowy, ''[[Ułożenie soborowe]]''<ref>L. Bzylow, ''Historia nowożytnej kultury rosyjskiej'', Warszawa 1986, s. 156. {{ISBN|83-01-05684-3}}.</ref>, wprowadził ostre kary za najmniejsze przestępstwa, a chłopi zostali w pełni podporządkowani i uzależnieni od feudalnych właścicieli ziemskich. Natomiast dla ludności miejskiej bardzo uciążliwe było podwyższenie podatku od soli. W rezultacie doszło do szerokich wystąpień chłopstwa i miast przeciwko bojarom i władzom państwowym. Największe konsekwencje miał tzw. „bunt solny” w miastach i car musiał wycofać się z części swych decyzji.
+Na cara został obrany (przez [[Sobór Ziemski]] albo reprezentacją stanów)<ref>{{cytuj książkę |autor = Л.В. Черепнин |tytuł = Земские соборы Русского государства в XVI-XVII вв |miejsce = Москва |data = 1978 |strony = 418 |język = ru}}</ref>. Car Aleksy objął rządy w wieku 16 lat, był bardzo pobożny, dbał o splendor swego dworu, lecz nie radził sobie w sprawach gospodarczych. Przyznawał ulgi handlowe szybko bogacącym się kupcom i [[bojarzy|bojarom]] oraz przywileje dla duchowieństwa. Z drugiej strony wydany przez niego w 1649 roku kodeks sądowy, ''[[Ułożenie soborowe]]''<ref>L. Bzylow, ''Historia nowożytnej kultury rosyjskiej'', Warszawa 1986, s. 156. {{ISBN|83-01-05684-3}}.</ref>, wprowadził ostre kary za najmniejsze przestępstwa, a chłopi zostali w pełni podporządkowani i uzależnieni od feudalnych właścicieli ziemskich. Spośród zmian, dla ludności miejskiej bardzo uciążliwe było podwyższenie podatku od soli, w rezultacie którego doszło do szerokich wystąpień chłopstwa i miast przeciwko bojarom i władzom państwowym. Na skutek największego z nich, zwanego "buntem solnym" car musiał wycofać się z części swych decyzji.
 W [[1654]] Rosja zawarła w [[Perejasław]]iu [[Ugoda perejasławska|unię z Ukrainą]], kierowaną przez [[hetman]]a [[Bohdan Chmielnicki|Bohdana Chmielnickiego]]. Było to równoznaczne z rozpoczęciem nowej [[Wojna polsko-rosyjska (1654–1667)|wojny polsko-rosyjskiej]]. Wojska rosyjskie zajęły wtedy [[Smoleńsk]], całą [[Białoruś]] i część [[Litwa|Litwy]] z [[Wilno|Wilnem]]. Lecz zaraza, panująca w Rosji i [[potop szwedzki|napaść Szwedów na Rzeczpospolitą]], spowodowały wstrzymanie walk [[rozejm w Niemieży|rozejmem w Niemieży]], po czym także Rosja rozpoczęła wojnę ze Szwecją. Prowadzona ona była jednak ospale, zakończyła się rozejmem w [[1658]]. Po odejściu Szwedów z Rzeczypospolitej i uznaniu przez hetmana [[Iwan Wyhowski|Iwana Wyhowskiego]] jej zwierzchnictwa nad Ukrainą, car Aleksy wznowił wojnę z Polską. Zakończył ją dopiero [[rozejm andruszowski]] w [[1667]], w którym ostatecznie przyznane zostały Rosji ziemie smoleńskie, czernichowskie i siewierskie oraz cała Ukraina Zadnieprzańska wraz z Kijowem.