2 Brygada Kawalerii Narodowej (koronna)

2 Brygada Kawalerii Narodowej
	Historia
Państwo	I Rzeczpospolita
Sformowanie	1789
	Dowódcy
Pierwszy	Paweł Biernacki
	Organizacja
Dyslokacja	patrz: stanowiska
Rodzaj wojsk	Wojska lądowe
Podległość	Dywizja Wielkopolska

2 Brygada Kawalerii Narodowej (2 Wielkopolska) – brygada jazdy koronnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Utworzona 30 listopada 1789 z 1 Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej^[1] brygadiera Pawła Biernackiego, a jej chorągwiom nadano numery od 13 do 24^[2]. Cały czas formalnie należała do Dywizji Wielkopolskiej. Proces rozbudowy i translokacji poszczególnych chorągwi trwał wiele następnych miesięcy^[3].

2 Wielkopolską Brygadą KN pisarz polny koronny Kazimierz Rzewuski w raporcie z 9 VIII 1791 podsumował następująco^[4]:

Wszelkie błędy i niedokładności, które zastaie w Brygadzie 2-giej Dyw. Wielkopol. najwięcej pochodzą z opieszałości Sztabu y nieprzytomności IchMci Sztab Officerów ztąd przyczyna Opieszałości i niedokładności Służby, nieładu i nieporządku gospodarstwa y Kassi, przestępstw y wykroczeń Podkomendnych. Panowie Majorowie ustannie za urlopami, które podług Woli przeciągają. Świadkiem IP Major Zaborowski, który nieprzytomny niemeldował się gdzie się znajduje y za czyim Urlaupem, nie wiedzieć nawet, kiedy go się spodziewać można. Przytomni zaś nie dokładnie zatrudniają się swymi Dywizyami.

Wiosną 1792 roku, w przededniu wojny z Rosją uzyskała swój najwyższy rozwój organizacyjny i liczyła etatowo 1818 ludzi, a faktycznie 1754^[5].

Brygada w 1792 liczyła 1748 „głów” i 1748 koni^[6]. W 1794 roku w marcu liczyła 1254 „głów” i 1181 koni, w maju 1309 „głów” i 1181 koni a we wrześniu 1147 „głów” i 977 koni^[6]. W okresie powstania kościuszkowskiego posiadała na uzbrojeniu 626 karabinów, 1038 pistoletów, 1226 szabel i 678 pik^[7].

Osobny artykuł: Struktura organizacyjna brygady Kawalerii Narodowej.

Stanowiska

Warta, Kozienice (1792),
Kościan, Przedbórz (1793),
Chęciny, Włodzimierz (listopad 1794),
Kowel^[1].

Walki brygady

Brygada brała udział w walkach w czasie wojny w obronie Konstytucji 3 maja m.in. w potyczce pod Dubnikami (5 szwadronów) i bitwie pod Dubienką^[3]. Walczyła też w insurekcji kościuszkowskiej.

Bitwy i potyczki^[1]:

pod Zieleńcami (17 czerwca 1792),
Dubniki (8 lipca 1792)
pod Dubienką (18 lipca 1792)
pod Szczekocinami (6 czerwca 1794)
obrona Warszawy, Zbaraż
pod Racławicami (17/18 sierpnia 1794)

Żołnierze brygady

Do jesieni 1789 roku sztab brygad składały się z brygadiera, vicebrygadiera, kwatermistrza, audytora i adiutanta. Nowo uchwalony etat poszerzał sztab brygady o trzech majorów i adiutanta. Zgodnie z prawem ustanowionym 9 października 1789 roku brygadier, vicebrygadier i major mieli być wybierani przez króla spośród przedstawionych mu przez Komisję Wojskową w połowie osób zgodnie ze starszeństwem i zdatnością ze służby czynnej i w połowie spośród rotmistrzów z kawalerii narodowej i rodaków wracających ze służby zagranicznej. Pozostałych oficerów sztabu fortragował brygadier^[8].

Komendanci:^[9]

Paweł Biernacki (od 14 października 1789)^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Gembarzewski 1925 ↓, s. 7.
↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52.
↑ ^a ^b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 109.
↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 60.
↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52-53.
↑ ^a ^b Ratajczyk i Teodorczyk 1987 ↓, s. 98.
↑ Bauer 1981 ↓, s. 288.
↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 54.
↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 110.

Bibliografia

Krzysztof Bauer: Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06605-1.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
Tomasz Ciesielski: Jazda koronna i Wielkiego Księstwa Litewskiego autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1717-1776. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.1. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010. ISBN 978-83-231-2567-9.
Maciej Trąbski: Kawaleria autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga narodów w epoce stanisławowskiej. Lata 1775-1794. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012. ISBN 978-83-231-2783-3.
Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.

[CITEREFGembarzewski19257-1] Gembarzewski 1925 ↓, s. 7.

[CITEREFMachyniaSrzednicki200252-2] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52.

[CITEREFMachyniaSrzednicki2002109-3] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 109.

[CITEREFMachyniaSrzednicki200260-4] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 60.

[CITEREFMachyniaSrzednicki200252-53-5] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52-53.

[CITEREFRatajczykTeodorczyk198798-6] Ratajczyk i Teodorczyk 1987 ↓, s. 98.

[CITEREFBauer1981288-7] Bauer 1981 ↓, s. 288.

[CITEREFMachyniaSrzednicki200254-8] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 54.

[CITEREFMachyniaSrzednicki2002110-9] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 110.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]