Przejdź do zawartości

5 Pułk Piechoty (LP)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy 5 Pułku Piechoty Legionów. Zobacz też: 5 Pułk Piechoty – inne pułki piechoty z numerem 5.
5 Pułk Piechoty
Historia
Państwo

 Austro-Węgry

Sformowanie

18 grudnia 1914

Rozformowanie

1917

Tradycje
Kontynuacja

5 Pułk Piechoty Legionów
5 Pułk Zmechanizowany
12 Brygada Zmechanizowana

Dowódcy
Pierwszy

kpt. Leon Berbecki

Ostatni

mjr Stanisław Burhardt-Bukacki

Działania zbrojne
I wojna światowa (front wschodni)
Organizacja
Dyslokacja

Zegrze, Siedliska

Rodzaj sił zbrojnych

wojska lądowe

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

I Brygada Legionów Polskich
III Brygada Legionów Polskich
Polski Korpus Posiłkowy

Multimedia w Wikimedia Commons
5 pułk piechoty Legionów Polskich w Baranowiczach i Leszniewce

5 Pułk Piechoty (5 pp) – oddział piechoty Legionów Polskich i Polskiego Korpusu Posiłkowego.

Formowanie

[edytuj | edytuj kod]

W nocy z 5 na 6 sierpnia 1914 roku, na teren Królestwa Polskiego wkroczyła 1 kompania kadrowa. W kolejnych dniach dołączyły do niej pozostałe oddziały. 18 sierpnia 1914 roku Józef Piłsudski wydał rozkaz w sprawie utworzenia 1 pułku piechoty w składzie pięciu batalionów: I – Żegoty -Januszajtisa, II – Norwida-Neugebauera, III – Śmigłego-Rydza, IV – Wyrwy-Furgalskiego, V – Karaszewicza-Tokarzewskiego[1].

W grudniu 1914 roku w Nowym Sączu została zorganizowana I Brygada Legionów Polskich w składzie dwóch pułków. Na bazie dotychczasowych II i IV batalionu utworzono 5 pułk[1]. Jako oficjalną datę powstania pułku uznano 18 grudnia 1914 roku[2][3]. W ramach wewnętrznej numeracji, pułk nosił numer „2” (Zamiast dwóch trzybatalionowych pułków (1 i 5), na jakie oficjalnie dzieliła się brygada, istniały trzy (1, 2 i 3) – każdy po dwa bataliony).

Walki pułku

[edytuj | edytuj kod]

20 grudnia 1914 roku pułk z Nowego Sącza pomaszerował pod Tarnów. W dniach 22–25 grudnia walczył z oddziałami rosyjskimi pod Łowczówkiem[4]

2 marca pułk obsadził odcinek nad Nidą w rejonie Sobowice – Pawłowice – Kwasków[4]. Tam do maja toczył walki pozycyjne. 11 maja przeprawił się przez Nidę i ścigał oddziały rosyjskie w kierunku wschodnim. Od 16 do 25 maja walczył w bitwie pod Konarami. W czerwcu, w ramach letniej ofensywy państw centralnych, 5 pp wziął udział w bitwie pod Ożarowem i Tarłowem. Za zasługi w bojach Józef Piłsudski nadał pułkowi przydomek „Zuchowatych”[3].

Po przekroczeniu Wisły pułk walczył pod Józefowem i Urzędowem. Pod Jastkowem wspierał nowo sformowany 4 pułk pułkownika Roji. W końcu sierpnia pułk walczył pod Raśną i Wysokiem Litewskiem. W pierwszych dniach września przegrupował się na Wołyń na linię Stochodu i Styru i do grudnia prowadził ciężkie walki w rejonie Kołki – Koszyszcze – Stowygoroże[3].

W końcu kwietnia 1916 roku, wspólnie z innymi oddziałami 1 Brygady Legionów obsadził rejon na północ od „Polskiej Góry” pod wsią Kostiuchnówka. Gdy trwała Ofensywa Brusiłowa, rankiem 4 lipca nastąpił ostrzał artyleryjski i natarcie piechoty rosyjskiej na polskie pozycje i rozpoczęła się Bitwa pod Kostiuchnówką[5]. Na prawym skrzydle była 128. Brygada Honwedów, a na lewym skrzydle 11. Dywizja Kawalerii, jednak już w pierwszym dniu, Węgrzy opuścili okopy. Jednak przeciwnatarcie 5. pułku piechoty doprowadziło do odzyskania pozycji. 5 lipca o godzinie 2.30 nad ranem. 3. pp odbił Rosjanom i utrzymał Polską Górę. W najtrudniejszej sytuacji znalazł się I/ 5 pp. Batalion musiał walczyć w okrążeniu. Pomimo odparcia w dniu 6 lipca szarży 11 rosyjskich szwadronów 16. Dywizji Kawalerii, w wyniku przewagi ilościowej Rosjan, oddziały 5 pp. o godzinie 15.00 otrzymały rozkaz wycofania się[6] na linię Stochodu. Mimo wycofania się armii austro-węgierskiej, za sprawą długiego oporu polskich Legionów odniesiono ważny sukces strategiczny, zapobiegając przełamaniu frontu mogącemu spowodować całkowitą dezorganizację frontu na tym odcinku[7].

W wydanym po bitwie rozkazie z 11 lipca Piłsudski napisał: ...najcięższe działanie bojowe spadło tym razem na pułk 2 mojej brygady, pułk „zuchowatych” Berbeckiego. Pułk stracił swego dowódcę ciężko rannego, obu komendantów batalionów zabitych, więcej niż połowa oficerów i prawie połowa żołnierzy spłaciła krwią serdeczną dług Ojczyźnie i sławie wojska – i pomimo to, pułk zmniejszony w składzie wyszedł wyczerpany fizycznie, nie moralnie. Boje pułku Berbeckiego [...] zaliczonymi być muszą do najsławniejszych, jakie Brygada przeżyła. [...] Dziękuję oficerom i żołnierzom pułku Berbeckiego [...] za dzielną pracę i bohaterstwo w tych walkach.

Spod Kostiuchnówki, pułk został wycofany nad Stochód. Tu do października prowadził jeszcze szereg walk – pod Dubniakami, Rudką Mizyńską i Sitowiczami. W połowie października został przewieziony do Baranowicz. Zaś w końcu listopada został przetransportowany do Pułtuska[8], gdzie miał stanowić podstawę do tworzenia przyszłych sił zbrojnych przy boku Niemców. Tu wszedł w podporządkowanie dowódcy III Brygady Legionów płk. Szeptyckiego.

W okresie istnienia pułku w walkach zginęło 32 oficerów i 304 szeregowych, rannych zostało 1176 oficerów oraz szeregowych[1].

Pod koniec 1916 kapelanem pułku został mianowany ks. Henryk Ciepichałł[9].

Pułk w 1917 roku

[edytuj | edytuj kod]

Według raportu porannego z 25 czerwca 1917 roku stan zaprowiantowanych liczył 83 oficerów i 1629 szeregowych, w tym 72 urlopowanych oraz 189 koni[10].

W czasie kryzysu przysięgowego żołnierze pułku pochodzących z Królestwa Polskiego odmówili złożenia przysięgi na wierność Cesarzowi Niemieckiemu. 16 lipca 1917 roku 502. legionistów, którzy odmówili złożenia przysięgi zostało odesłanych do obozu internowania w Szczypiornie (115 z I baonu, 191 z II baonu i 196 z III baonu). 29 lipca do obozu internowania odesłanych zostało kolejnych 20 legionistów, którzy odmówili złożenia przesięgi (odpowiednio z poszczególnych batalionów 8+8+4)[11]. Część legionistów będących obywatelami Austro-Węgier, w geście solidarności, odmówiła pełnienia służby w Polskim Korpusie Posiłkowym i została wcielona do cesarskiej i królewskiej armii. Dla obu tych grup „Zuchowatych” dzień 17 lipca 1917 roku jest ostatnim dniem istnienia pułku[12][3]. W tym dniu pułk został rozwiązany[4]. Proces rozformowywania trwał jeszcze kilka tygodni.

23 lipca 1917 roku stan ewidencyjny pułku wynosił 48 oficerów i 931 szeregowców, w tym 47 oficerów i 872 szeregowców – poddanych austro-węgierskich oraz 59 szeregowców – „królewiaków”, którzy odmówili złożenia przysięgi. Podporucznik Stefan Rowecki, jako poddany Królestwa Polskiego złożył przysięgę 24 lipca 1917 roku[13]. 2 sierpnia 1917 roku w Więzieniu Fortecznym Wojsk Polskich przy ulicy Dzikiej i Gęsiej w Warszawie komendant Żandarmerii Polowej porucznik Norbert Okołowicz odebrał przysięgę od 7 aresztowanych obywateli Królestwa Polskiego – żołnierzy 5 pp[14]. 13 sierpnia 1917 roku ze służby w Polskim Korpusie Posiłkowym zostało zwolnionych 14 oficerów pułku na czele z kapitanami: Józefem Wilczyńskim i Alojzym Konasem oraz porucznikiem Stanisławem Skwarczyńskim[15].

27 i 28 sierpnia 1917 roku pułk został przetransportowany koleją z Zegrza do Galicji. 27 sierpnia o godz. 6.10 odjechał transport nr 93609, w którym znajdowało się 26 oficerów, 417 szeregowców, 100 koni i 35 wozów. Następnego dnia o godz. 9.30 odjechał transport nr 93610 z II rzutem pułku. Oba transporty pobierały prowiant 28 sierpnia na stacji w Koluszkach[a]. Po przybyciu transportów pułk został rozlokowany w Siedliskach. 16 września 1917 roku Komenda Oddziału Uzupełniającego otrzymała polecenie skierowania do Siedlisk 60 żołnierzy pod dowództwem oficera celem odbioru „materiału skarbowego po 5 pułku piechoty”[16]. Tego samego dnia dowódca Polskiego Korpusu Posiłkowego, pułkownik Zygmunt Zieliński „uwolnił ze służby Polskim Korpusie Posiłkowym” 39 oficerów na czele z kapitanem Michałem Tokarzewskim, którzy wyrazili chęć wstąpienia do c. i k. armii[17].

Od 18 do 25 września 1917 roku, w czterech transportach, wyjechało łącznie 27 oficerów i 830 żołnierzy pułku, którzy zrezygnowali ze służby w PKP i wyrazili chęć służby w c. i k. armii:

  • 18 września, transportem nr 35148 wyjechało 5 oficerów i 219 żołnierzy z I baonu, z przeznaczeniem dla 1 i 2 Armii,
  • 19 września, transportem nr 58027 wyjechało 3 oficerów i 95 żołnierzy z 5 i 6 kompanii, z przeznaczeniem dla 4 Armii,
  • 22 września, transportem nr 33163 wyjechało 4 oficerów i 134 żołnierzy z 7 i 8 kompanii oraz kompanii karabinów maszynowych, z przeznaczeniem dla 10 Armii,
  • 25 września, transportem nr 31887 wyjechało 15 oficerów i 382 żołnierzy III baonu, z przeznaczeniem dla 11 Armii.

Transport nr 33163 wyjechał ze stacji kolejowej Przemyśl. Pozostałe transporty odjechały ze stacji Bakończyce. Pododdziały pułku do stacji załadowczych udawały się marszem. W czasie marszu przez miejscowości obowiązywał zakaz śpiewu[18].

Sztandar pułku

[edytuj | edytuj kod]

Prawa strona wykonana była z czerwonego jedwabiu. W środku znajdował się w wieńcu laurowym herb dwupolowy Rzeczypospolitej pod koroną. U góry widniał napis „WOJSKO POLSKIE” na dole „PUŁK 5-TY PIECHOTY”. Na lewej stronie, na białym tle znajdował się herb dwupolowy Rzeczypospolitej, a na dole data „1914-1916”[19].

Żołnierze pułku

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 5 Pułku Piechoty Legionów Polskich (1914–1917).
Dowódcy pułku
Oficerowie pułku
Legioniści

Kawalerowie Virtuti Militari

[edytuj | edytuj kod]
Order Virtuti Militari
Order Virtuti Militari
 Osobny artykuł: Kawalerowie Virtuti Militari 1914–1921.

Żołnierze byłego 5 pułku piechoty Legionów Polskich, którym Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz nadał dekretem z 17 maja 1922 Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari[22]:

  1. śp. kpt. Konstanty Aleksandrowicz ps. „Kostek” nr 6459
  2. śp. kpr. Bolesław Binder ps. „Tkacz” nr 6518
  3. śp. ppor. Józef Blauer ps. „Kratowicz” nr 6460
  4. śp. ppor. Jan Antoni Błaszkiewicz nr 6461
  5. szer. Aleksander Brzosko nr 6534
  6. śp. sierż. szt. Arkadiusz Goldenberg ps. „Mirosław Burski” nr 6495
  7. por. Tadeusz Bandrowski nr 6541
  8. kpr. Michał Ludwik Baran ps. „Kruk” nr 6547
  9. szer. Władysław Bartoszczyk nr 6543
  10. kpt. Tadeusz Beres nr 6544
  11. kpt. Leon Bianchi nr 6545
  12. por. Józef Boruch nr 6548
  13. mjr SG Juliusz Borecki-Borek ps. „Hersztal” nr 6542
  14. por. Stefan Boryczko nr 5929
  15. por. Franciszek Buliński nr 6546
  16. śp. sierż. szt. Aleksander Charzewski nr 6496
  17. śp. ppor. Stanisław Charzewski nr 6462
  18. śp. ppor. Stefan Chmura nr 6468
  19. śp. kpr. Józef Czapliński nr 6519
  20. śp. ppor. Feliks Czech nr 6464
  21. kpt. Jan Chromy nr 6549
  22. por. Jan Cygankiewicz nr 6550
  23. kpt. Stanisław Czuryłło-Poręba nr 6551
  24. kpr. Ignacy Gernand ps. „Jan Gornand” nr 6564[23]
  25. śp. ppor. Bronisław Herman ps. „Wicher” nr 6473
  26. kpt. Bolesław Jakubiak ps. „Jurek” nr 6579
  27. śp. ppor. Tadeusz Kowalski ps. „Włodek” nr 6481
  28. śp. st. żołn. Bolesław Kurek nr 6523
  29. śp. st. sierż. Jan Nemeczek nr 6505
  30. śp. sierż. Stanisław Ożóg nr 6506
  31. por. Jan Oberfeld nr 6620
  32. por. Józef Obtułowicz nr 6621
  33. kpr. Józef Małysa-Zadurski ps. „Orlicki” nr 6622
  34. śp. por. Mikołaj Szyszłowski ps. „Sarmat” nr 6490
  35. śp. ppor. Eugeniusz Użupis ps. „Zagórski” nr 6491
  36. śp. Ludwik Wielgosz ps. „Nieźwiedź” nr 6513
  37. chor. Ignacy Żyła nr 6674

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Dane o składzie transportu nr 93609 podane 27 sierpnia 1917 roku o godz. 7.50 przez adiutanta 5 pp, porucznika Gluth w meldunku telefonicznym do Dowództwa Legionów Polskich różnią się od składu podanego przez Dowództwo LP w depeszy nr pf 10127 do Dowództwa 5 pp z 26 sierpnia 1917 roku, gdzie jest mowa o 40 oficerach, 430 żołnierzach, 96 koniach i 32 wozach, dla których przewidziano 44 wagony. W depeszy nr pf 10142 Dowództwa LP do Dowództwa 5 pp z 27 sierpnia 1917 roku transport nr 93610 miał liczyć 12 oficerów, 430 żołnierzy, 95 koni i 33 wozy. Łącznie w obu transportach miało się znaleźć 52 oficerów, 860 żołnierzy, 191 koni i 65 wozów. Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I. 120.1.562, s. 242, 248, 272 [1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Faszcza 1994 ↓, s. 9.
  2. ↑ Bąbiński 1929 ↓, s. 6.
  3. ↑ a b c d e f g h i Faszcza 1994 ↓, s. 9-12.
  4. ↑ a b c d e f g h Prugar Ketling 1939 ↓, s. metryka.
  5. ↑ O wojnę powszechną prosimy cię, Panie [online], wyborcza.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
  6. ↑ Pod Kostiuchnówką – Historia – rp.pl [online], rp.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
  7. ↑ Kostiuchnówka 1916. Największa polska bitwa I wojny światowej [online], jpilsudski.org [dostęp 2017-11-15] (pol.).
  8. ↑ Bąbiński 1929 ↓, s. 14.
  9. ↑ Ostatnie nowiny. Wojskowe. „Głos Stolicy”, s. 3, Nr 20 z 18 grudnia 1916. 
  10. ↑ Raport poranny Komendy 5 Pułku Piechoty Legionów Polskich z 25 czerwca 1917 roku, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. I.120.1.145 s. 379.
  11. ↑ Pismo L. 1788/III Adj. dowódcy 5 Pułku Piechoty Wojsk Polskich, majora Józefa Zająca do Dowództwa Legionów Polskich w Warszawie z 12 sierpnia 1917 roku, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. I.120.1.13 s. 129-137 [2].
  12. ↑ Bąbiński 1929 ↓, s. 15.
  13. ↑ Sumaryczne zestawienie stanu oddziałów z dnia 23 lipca 1917 roku. Pismo L. 1835 dowódcy 5 Pułku Piechoty Wojsk Polskich do Dowództwa Legionów Polskich w Warszawie z 23 lipca 1917 roku [3].
  14. ↑ Pismo L. 11618/17 komendanta Żandarmerii Polowej Wojsk Polskich do Dowództwa Legionów Polskich w Warszawie z 3 sierpnia 1917 roku, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. I.120.1.13 s. 368 [4]. Według M. Klimeckiego i K. Filipowa, Legiony Polskie. Dzieje bojowe i organizacyjne, Bellona SA, Warszawa 2014, s. 186 przysięgę złożyło 2 oficerów i 1 żołnierz, a więc autorzy nie uwzględnili aresztantów.
  15. ↑ Wykaz oficerów Legionów Polskich zwolnionych do c. i k. Armii, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I. 120.1.563, s. 249 [5].
  16. ↑ Depesza L. 538 porucznika Józefa Papeć do Komendy Oddziału Uzupełniającego z 16 września 1917 roku, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I. 120.1.563, s. 87.
  17. ↑ Rozkaz Nr 363 dowódcy Polskiego Korpusu Posiłkowego z 16 września 1917 roku, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I. 120.1.563, s. 306.
  18. ↑ Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I. 120.1.563, s. 123-124, 127, 163-164, 426-433.
  19. ↑ Faszcza 1994 ↓, s. 48-49.
  20. ↑ Pismo mjr. Józefa Zająca do Dowództwa Legionów Polskich z 1 sierpnia 1917 roku o objęciu dowództwa 5 Pułku Piechoty Wojsk Polskich, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I.120.1.368 s. 364 [6].
  21. ↑ Dotzauer Jan Franciszek - Żołnierze Niepodległości [online], zolnierze-niepodleglosci.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  22. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6 stycznia 1923, s. 18–22.
  23. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 19 marca 1932, s. 214, sprostowanie.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Legiony Polskie 1914–1918
Formacje
Piechota
Kawaleria
Artyleria i saperzy
Komendanci Legionów
Inne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=5_Pułk_Piechoty_(LP)&oldid=74347915”