Bitwa pod Mrozami
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
18 sierpnia 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Mrozami | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
operacja warszawska (pościg) | ||
| Wynik |
zwycięstwo polskie | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Bitwa pod Mrozami – walki polskiego 65 pułku piechoty ppłk. Franciszka Korewy z oddziałami sowieckich 8. i 10 Dywizji Strzelców w czasie pościgu prowadzonego w ramach operacji warszawskiej.
Sytuacja ogólna
[edytuj | edytuj kod]4 lipca 1920 ruszyła II ofensywa sowieckiego Frontu Zachodniego pod hasłem: Na zachodzie ważą się losy wszechświatowej rewolucji – po trupie Polski wiedzie droga do wszechświatowego pożaru... Na Wilno – Mińsk – Warszawę – marsz![2][3]. W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy czerwonoarmistów Michaiła Tuchaczewskiego[4][5]. Kolejne próby zatrzymania wojsk sowieckich prących na zachód nie przynosiły spodziewanych rezultatów. Obchodzący ugrupowanie obronne od północy 3 Korpus Kawalerii Gaja wymuszał dalszy odwrót wojsk polskich[6]. Tempo natarcia wojsk sowieckich, jak na owe czasy, wydawało się oszałamiające i wynosiło ok. 20–30 km na dobę[7]. Wojsko Polskie traciło kolejno „linię dawnych okopów niemieckich”, linię Niemna i Szczary[8], czy wreszcie linię Bugu[9][10][11]. Wojska polskie cofały się nadal, a kolejną naturalną przeszkodą terenową dogodną do powstrzymania sowieckiej ofensywy była Wisła[12]. W godzinach wieczornych 6 sierpnia Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego wydało rozkaz do przegrupowania i reorganizacji wojsk[13].
16 sierpnia ruszyła kontrofensywa znad Wieprza[14]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie[15].
Walki pod Mrozami
[edytuj | edytuj kod]16 sierpnia 65 pułk piechoty wspierany przez 1 baterię 16 pułku artylerii polowej maszerował na północ przez Żelechów, Latowicz i Kuflew. Po drodze staczał drobne potyczki z tyłowymi oddziałami sowieckimi. Wieczorem dotarł do Mrozów i zorganizował tu odpoczynek nocny[16]. Rejon ześrodkowania pułku ubezpieczały placówki. Spodziewano się uderzeń ze strony wycofujących się spod Warszawy oddziałów 16 Armii Nikołaja Sołłohuba[17][18].
O świcie 18 sierpnia elementy rozpoznawcze przekazały informację o marszu taborów i oddziałów sowieckich na północny wschód. 5 i 6 kompania pułku zamknęły w okolicach Kałuszyna szosę Warszawa – Siedlce, a siły główne pułku obsadziły stanowiska na zachód od Mrozów. Wkrótce z lasów położonych na zachód od Mrozów uderzyła piechota 8 Dywizji Strzelców. Zatrzymano ją ogniem broni maszynowej, a kontratak kompanii kpt. Tadeusza Müllera odrzucił ją do lasu. Kontratakująca kompania kontynuowała pościg i dotarła aż pod Cegłów, tracąc kontakt z głównymi siłami pułku[19]. Około 13.00 przeciwnik wznowił natarcie. W centrum polskiego ugrupowania czerwonoarmiści opanowali wzgórze na zachodnim skraju Mrozów, ale dalsze ich działania zostały powstrzymane przed przednim skrajem obrony 1 kompanii 65 pp. Nieprzyjaciel odniósł jednak powodzenie na skrzydłach i około 14.30 Sowieci podeszli od północy i południa do pierwszych zabudowań miasteczka. Dowódca pułku wsparł obronę pierwszego rzutu ostatnim odwodem – kompanią techniczną pułku, a sam udał się na stanowiska artylerii, które prowadziły ogień na wprost do nieprzyjaciela. Nacierający dalej czerwonoarmiści zepchnęli dwukompanijny II/65 pp w głąb zabudowy Mrozów[20], a wycofująca się polska piechota odsłoniła stanowiska ogniowe własnej artylerii. Gdy tyraliery nieprzyjacielskie podeszły do jej stanowisk, obsługi armat nie przerwały ognia, a strzelały dalej zadając przeciwnikowi ciężkie straty i chwilowo zatrzymały jego natarcie. Dało to czas mjr. Eustachemu Serafinowiczowi na uporządkowanie 7 i 8 kompanii i wyprowadzenie kontrataku „na bagnety”. Niemal jednocześnie uderzyła na nieprzyjaciela wracająca spod Cegłowa kompania szturmowa. W walce wręcz odrzucono nieprzyjaciela do lasu. Oskrzydlone od północy i wyczerpane bojem sowieckie oddziały po krótkich negocjacjach około 17.00 złożyły broń[20][18].
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]W bitwie pod Mrozami 65 pułk piechoty wziął około 800 jeńców, zdobył 4 działa i 7 ckm-ów. Wieczorem ujęto jeszcze kilkudziesięciu czerwonoarmistów z rozbitej pod Jędrzejowem 22 Brygady Strzelców i z 1 pułku kawalerii Czerwonych Komunardów. Straty polskie wyniosły 7 poległych oraz 30 rannych[20][21].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Przybylski 1930 ↓, s. 155.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 173.
- ↑ Szeptycki 2016 ↓, s. 77.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 261.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 437.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 262.
- ↑ Tarczyński (red.) 1996 ↓, s. 14.
- ↑ Sikorski 2015 ↓, s. 63.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 97.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 438.
- ↑ Wyszczelski 2006 ↓, s. 375.
- ↑ Wyszczelski 1995 ↓, s. 193.
- ↑ Żeligowski 1990 ↓, s. 116.
- ↑ Proskurnicki 1929 ↓, s. 18.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 271.
- ↑ a b Proskurnicki 1929 ↓, s. 19.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 271–172.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 172.
- ↑ Proskurnicki 1929 ↓, s. 20.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Ludwik Proskurnicki: Zarys historii wojennej 65 Starogardzkiego pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1930.
- Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
- Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919 – 30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
- Marek Tarczyński (red.): Bitwa Warszawska 13–28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne. Warszawa: Rytm, 1996. ISBN 83-86678-37-2.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
- Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
- Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
- Lucjan Żeligowski: Wojna w 1920. Wspomnienia i rozważania. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07841-6.