Czerniowce

Czerniowce
Чернівці
	; Rezydencja metropolitów Bukowiny i Dalmacji
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	czerniowiecki
Burmistrz	Roman Wasylowycz Kliczuk
Powierzchnia	152,753 km²
Wysokość	284 m n.p.m.
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 265 471; 1737 os./km²
Nr kierunkowy	+380 37(2)
Kod pocztowy	58000
Tablice rejestracyjne	CE
	Położenie na mapie obwodu czerniowieckiego Czerniowce
	Położenie na mapie Ukrainy Czerniowce
	48°18′N 25°56′E/48,300000 25,933333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Dom Polski, Żydowski, Niemiecki

Ratusz, kinoteatr, teatr, dworzec, kamienica

Czerniowce (ukr. Чернівці, rum. Cernăuți, ros. Черновцы, jid. טשערנאָוויץ, orm. Չերնովեց, niem. Czernowitz/Tschernowitz) – miasto w południowo-zachodniej części Ukrainy w Bukowinie północnej nad Prutem. Siedziba obwodu czerniowieckiego.

Historia

Pierwsza wzmianka historyczna o mieście pochodzi z 1408. Wykopaliska wskazują, że w XII wieku istniała tu osada. Od połowy XIV wieku część Mołdawii, często najeżdżanej przez Tatarów i Turków. Od XVI wieku miasto wraz z całą Mołdawią znajdowało się pod zwierzchnością Turcji. W 1509 zostało spustoszone przez oddziały hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Kamienieckiego w odwecie za najazd hospodara mołdawskiego Bogdana Ślepego na rejon Tarnopola i Podhajec.

Miasto zostało przyłączone do Austrii w 1775, a w 1849 stało się stolicą Księstwa Bukowiny – kraju koronnego Cesarstwa Austrii. W drugiej połowie XIX wieku liczne osadnictwo niemieckie. W latach 1866–1874 oraz 1887–1905 burmistrzem miasta był Antoni Kochanowski, drugi po Jakubie von Pietrowiczu Polak na tym stanowisku.

W 1875 powstał Uniwersytet w Czerniowcach imienia Franciszka Józefa, gdzie nauczano w językach: niemieckim, rumuńskim i ukraińskim, z licznym udziałem studentów żydowskich^[2].

Podczas I wojny światowej zajęte przez Rosjan w kwietniu 1916 roku, przez półtora roku było na linii frontu. W latach 1918–1940 należało do Rumunii.

W 1930 roku miasto miało 112 427 mieszkańców, a skład narodowościowy przedstawiał się następująco: Żydzi 38%, Rumuni 27%, Niemcy 15%, Ukraińcy (Rusini) 10%, Polacy 8%, Rosjanie 1,3%. W liczbie Polaków ujęto też kilkuset polskich Ormian.

Latem 1940 roku przyłączone do ZSRR. W latach 1941–1944 ponownie należało do Rumunii. Zdobyte przez Armię Czerwoną w 1944 r. Polscy mieszkańcy Czerniowców zostali w 1945 przewiezieni do Prudnika, gdzie utworzono im getto na ul. Młyńskiej^[3]. W latach 1945–1991 część Ukraińskiej SRR w ramach ZSRR, od 1991 roku należy do Ukrainy i jest stolicą obwodu czerniowieckiego. Według spisu z 2001 roku Ukraińcy stanowili 79,9% (189 tys.), Rosjanie 11,3% (26,7 tys.), Rumuni 6,1% (14,4 tys.) oraz Polacy 0,6% (1408). W 2004 roku miasto miało 228 tys. mieszkańców.

Zabytki

cerkiew Narodzenia Najświętszej Bogurodzicy z 1767 r.
Dom Niemiecki
Dom Polski
Dom Rumuński w stylu modernistycznym
Dom Żydowski
Hotel Bristol
Hotel Palace
kościół ormiańskokatolicki konsekrowany w 1879 r. (konsekrowany przez arcybiskupa Grzegorza Romaszkana)
kościół rzymskokatolicki Najświętszego Serca Jezusa z lat 1891–1894 (jezuitów)
kościół rzymskokatolicki Podwyższenia Krzyża Świętego wzniesiony w latach 1786–1814

Kościół rzymskokatolicki św. Antoniego (tzw. "kolejowy"), wybudowany w latach 1905-1908
pałac metropolitów Bukowiny obecnie Uniwersytet w Czerniowcach wraz z budynkiem dawnego seminarium i cerkwi seminaryjnej, obecnie gmach zespołu architektonicznego
ratusz
sobór Zstąpienia Ducha Świętego z lat 1844–1864
stacja kolejowa
synagoga Tempel wybudowana w latach 1873–1878 w stylu mauretańskim według projektu Juliana Zachariewicza; od 1959 r. mieści kino „Żowteń” (październik), w 90. latach XX w. przemianowana na „Czerniowce”
teatr z 1905 r. (według projektu architektów Fellnera i Hellmera – na wzór teatru w Fürth)
trzy cerkwie drewniane z XVII i XVIII w.

Teatr i muzyka

Czerniowiecki Ukraiński Teatr Muzyczno-Dramatyczny im. Olhy Kobylańskiej^[4]
Czerniowiecki Regionalny Teatr Lalek
Duchowne Centrum Sztuki „Hołos”
Filharmonia w Czerniowcach^[5]

Muzea

Czerniowieckie Muzeum Krajoznawcze
Czerniowieckie Muzeum Sztuki
Czerniowieckie Regionalne Muzeum Ludoznawcze^[6]
Muzeum Awiacji i Kosmonautyki^[7]
Muzeum Historii i Kultury Żydów Bukowiny w Czerniowcach
Muzeum Literackie Jurija Fedkowycza
Muzeum Literackie Olhy Kobylańskiej
Muzeum Wołodymyra Iwasiuka^[8]

Sport

Miasto jest siedzibą klubu piłkarskiego Bukowyna Czerniowce. Przed wojną w Czerniowcach istniało kilka klubów piłkarskich m.in. rumuński Dragoș Vodă Czerniowce, polski Polonia Czerniowce czy żydowski Maccabi Czerniowce.

Osoby związane z Czerniowcami

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Czerniowcami.

Rose Ausländer (1901–1988), poetka liryczna
Paul Celan (1920–1970), poeta niemieckojęzyczny
Kazimierz Feleszko (1938–2001), prof. dr hab., językoznawca slawista i macedonista
Feliks Fürth^[9] (1907-), burmistrz miasta
Bohdan Stepan Kermach (ur. 1997)^[10]^[11], burmistrz miasta
Mila Kunis (ur. 1983), aktorka filmowa i telewizyjna
hr. Pac, prezydent Bukowiny, honorowy obywatel Czerniowiec^[12]
Eduard Reiss (1905–1907), dr, burmistrz miasta

Miasta partnerskie

Zobacz też

Mały Wiedeń

Przypisy

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2021 року [online] [dostęp 2021-07-31] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-26] (ukr.).
↑ Czerniowce. Historia społeczności. Wirtualny Sztetl. [dostęp 2020-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. (pol.).
↑ TadeuszT. Kukiz TadeuszT., Prof. Kazimierz Feleszko i jego wspomnienia o Prudniku, „Ziemia Prudnicka”, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 118 .
↑ www.dramtheater.cv.ua
↑ www.filarmoniya.cv.ua/ua/. filarmoniya.cv.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-11)]..
↑ skansenbuk.cv.ua. skansenbuk.cv.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-23)]..
↑ aeroluxe.com.ua.
↑ ivasyuk.org.ua.
↑ Pięćsetlecie stolicy Bukowiny. „Nowości Illustrowane”. 39, s. 3–4, 26 września 1908.
↑ Ratusz. lvivcenter.org. [dostęp 2016-06-23].
↑ Kronika. Nowy burmistrz w Czerniowcach. „Nowa Reforma”, s. 2, nr 244 z 30 maja 1907.
↑ Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 54, s. 4, 23 lutego 1892.

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona miasta
Radziecka mapa topograficzna 1:100 000. sunsite.berkeley.edu:8085. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-09)].
Czerniowce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 831 .
Historia Żydów w Czerniowcach. sztetl.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. na portalu Wirtualny Sztetl
Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona

[1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2021 року [online] [dostęp 2021-07-31] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-26] (ukr.).

[2] Czerniowce. Historia społeczności. Wirtualny Sztetl. [dostęp 2020-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. (pol.).

[3] TadeuszT. Kukiz TadeuszT., Prof. Kazimierz Feleszko i jego wspomnienia o Prudniku, „Ziemia Prudnicka”, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 118 .

[4] www.dramtheater.cv.ua

[5] www.filarmoniya.cv.ua/ua/. filarmoniya.cv.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-11)]..

[6] skansenbuk.cv.ua. skansenbuk.cv.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-23)]..

[7] roluxe.com.ua.

[8] vasyuk.org.ua.

[9] Pięćsetlecie stolicy Bukowiny. „Nowości Illustrowane”. 39, s. 3–4, 26 września 1908.

[10] Ratusz. lvivcenter.org. [dostęp 2016-06-23].

[11] Kronika. Nowy burmistrz w Czerniowcach. „Nowa Reforma”, s. 2, nr 244 z 30 maja 1907.

[12] Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 54, s. 4, 23 lutego 1892.

[krym-13] Sewastopol i Republika Autonomiczna Krymu zostały jednostronnie inkorporowane do Rosji w 2014 roku; na arenie międzynarodowej są uznawane za część Ukrainy.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[A]

Obwody	charkowski chersoński chmielnicki czerkaski czernihowski czerniowiecki dniepropetrowski doniecki iwanofrankiwski kijowski kirowohradzki lwowski ługański mikołajowski odeski połtawski rówieński sumski tarnopolski winnicki wołyński zakarpacki zaporoski żytomierski
Republika autonomiczna	Autonomiczna Republika Krymu^[A]
Miasta wydzielone	Kijów Sewastopol^[A]
Miasta obwodowe	Charków Chersoń Chmielnicki Czerkasy Czernihów Czerniowce Dniepr Donieck Iwano-Frankiwsk Kijów Kropywnycki Lwów Ługańsk Mikołajów Odessa Połtawa Równe Sumy Tarnopol Winnica Łuck Użhorod Zaporoże Żytomierz Symferopol^[A]