Dywizjon Karabinierów Konnych
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1831 |
| Rozformowanie |
1831 |
| Tradycje | |
| Rodowód |
Korpus Żandarmerii |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Ostatni |
ppłk Konstanty Borowy |
| Działania zbrojne | |
| wojna polsko-rosyjska | |
| Organizacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Dywizjon Karabinierów Konnych – pododdział jazdy Wojska Polskiego w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1831 roku.
Historia dywizjonu
[edytuj | edytuj kod]Zorganizowany na mocy prawa z 17 października 1817 roku Korpus Żandarmerii liczył 43 oficerów i 339 podoficerów, trębaczy i żołnierzy, w tym jednego pułkownika, jednego podpułkownika lub majora, 8 kapitanów, 33 poruczników lub podporuczników, 8 wachmistrzów, 8 trębaczy, 43 podoficerów, 46 żandarmów I klasy, 234 żandarmów II klasy.
W skład korpusu wchodził:
- sztab:
- pułkownik - dowódca korpusu,
- adiutant,
- płatnik,
- oddział konny przy Naczelnym Wodzu:
- 2 poruczników lub podporuczników,
- 4 podoficerów,
- 30 żandarmów I klasy (konnych),
- 8 komend wojewódzkich, w każdej:
- kapitan,
- wachmistrz,
- podoficer,
- trębacz,
- 2 żandarmów I klasy (konnych),
- 6 żandarmów II klasy (4 konnych i 2 pieszych),
- 31 komend obwodowych, w każdej:
- porucznik lub podporucznik
- podoficer
- 6 żandarmów II klasy (4 konnych i 2 pieszych).
Wszyscy wachmistrze, trębacze i podoficerowie (59) oraz 202 żandarmów pełnić miało służbę konno, a pozostałych 78 żandarmów - pieszo.
W latach 1817–1830 żandarmeria wykonując czynności policji politycznej zasłużyła sobie na jak najgorszą opinię w Królestwie, a wielu oficerów na powszechną nienawiść. Stąd też z chwilą rozpoczęcia powstania listopadowego niektórzy oficerowie zbiegli za granicę, a później do Rosji, innych sprowadzono do Warszawy jako więźniów. Na prowincji żandarmeria zawiesiła swoją działalność. W tej sytuacji zapadła decyzja skoncentrowania korpusu pod Warszawą i reorganizacji. 19 oficerów przeniesiono do jazdy, a 2 do weteranów. W ich miejsce oddelegowano trzech oficerów.
22 grudnia 1830 dowódcą korpusu został podpułkownik 1 Pułku Ułanów Aleksander Konopka, który po kilku dniach zrezygnował z funkcji. 27 grudnia nowym dowódcą został major Pułku 2. Strzelców Konnych, Franciszek Sznajde.
28 stycznia 1831 Wódz Naczelny, Michał Gedeon Radziwiłł dokonał przeglądu zreorganizowanego korpusu, a usatysfakcjonowany wynikami 7 lutego wydał rozkaz o jego przeformowaniu w Dywizjon Karabinierów Konnych i skierowaniu go do czynnej służby w polu. Dywizjon składał się z dwóch szwadronów i 15 lutego liczył 15 oficerów oraz 332 podoficerów i karabinierów.
Pododdział został włączony do 2 Pułku Strzelców Konnych jako III dywizjon i razem z nim uczestniczył w kolejnych walkach z Rosjanami:
- 19 lutego pod Wawrem,
- 31 marca pod Dębem Wielkim,
- 26 maja pod Ostrołęką,
- 25 sierpnia pod Rogoźnicą,
- 28 sierpnia pod Krynką,
- 29 sierpnia pod Międzyrzeczem.
8 lipca nastąpiła zmiana na stanowisku dowódcy dywizjonu. Nowym dowódcą został ppłk Konstanty Borowy. W bitwie pod Ostrołęką karabinierzy osłaniali działania 4 baterii lekkokonnej Józefa Bema. Po wypadkach warszawskich 15 sierpnia dywizjon został użyty do służby policyjnej. Wszyscy żołnierze z uwagi na swą przeszłość traktowali mieszkańców miasta bardzo łagodnie. Największą sławę przyniosła karabinierom szarża w składzie 2 psk pod Dębem Wielkim wykonana "w ciemności prawie, szóstkami, po długiej i ciasnej grobli, przez most, na nieznany teren, na wieś, przeciwko niepokonanej jeszcze, niewstrząśniętej nawet moralnie piechocie nieprzyjacielskiej". W bitwie tej dwa dywizjony szaserów i jeden karabinierów rozbiły czworoboki dwóch pułków rosyjskich i zadecydowały o zwycięstwie pod koniec boju. Dywizjon zakończył działania bojowe 5 października pod Brodnicą, gdzie korpus generała Macieja Rybińskiego wraz z rządem i sejmem przekroczył granicę z Prusami. Z relacji współczesnych i historyków wynika jednoznacznie, że karabinierzy służbą frontową całkowicie zrehabilitowali się za swą postawę w latach 1817-1830. Przyznano im 12 złotych i 10 srebrnych krzyży Orderu Virtuti Militari. Kawalerami Orderu zostali między innymi:
- podpułkownik Franciszek Sznajde, krzyż złoty, 16 marca 1831[1],
- kapitan Franciszek Wyganowski, krzyż złoty, 16 marca 1831,
- podoficer Tadeusz Paradowicz, krzyż srebrny, 16 marca 1831,
- podchorąży Mikołaj Terlecki, krzyż srebrny, 16 marca 1831,
- major Nikodem Miracki, krzyż złoty, 15 kwietnia 1831,
- porucznik Paweł Pętkowski, krzyż złoty, 15 kwietnia 1831,
- porucznik Wincenty Ujazdowski, krzyż złoty, 15 kwietnia 1831,
- wachmistrz Piotr Kruszewski, krzyż srebrny, 15 kwietnia 1831,
- wachmistrz Ignacy Doroszkiewicz, krzyż srebrny, 15 kwietnia 1831,
- karabinier Walenty Kucharski, krzyż srebrny, 15 kwietnia 1831,
- karabinier Dominik Kleczkowski, krzyż srebrny, 15 kwietnia 1831,
- kapitan Franciszek Białkowski, krzyż złoty, 9 czerwca 1831,
- kapitan Franciszek Kobyliński, krzyż złoty, 9 czerwca 1831,
- porucznik Ignacy Gliński, krzyż złoty, 9 czerwca 1831,
- podporucznik Wincenty Reklewski, krzyż złoty, 9 czerwca 1831,
- wachmistrz Tomasz Janiszewski, krzyż srebrny, 9 czerwca 1831,
- podoficer Piotr Malkowski, krzyż srebrny, 9 czerwca 1831,
- karabinier Jakób Sawczyński, krzyż srebrny, 9 czerwca 1831,
- karabinier Karol Zieliński, krzyż srebrny, 9 czerwca 1831,
- lekarz batalionowy Maxymilian Töplitz, krzyż złoty, 4 września 1831,
- aptekarz Ferdynand Wenery, krzyż złoty, 4 września 1831,
- aptekarz Gosiewski, krzyż złoty, 4 września 1831,
Kawalerem orderu był także drugi dowódca dywizjonu Konstanty Borowy. Krzyż złoty otrzymał 16 marca 1831 jako major 2 Pułku Ułanów.
Umundurowanie korpusu żandarmerii i karabinierów
[edytuj | edytuj kod]Żandarmom przysługiwał kask z czarnej lakierowanej skóry według modelu rosyjskiego z roku 1808, z wysokim grzebieniem z czarnego włosia, z orzełkiem białym na mosiężnej blasze, z mosiężną podpinką; kurtka błękitna z karmazynowymi wyłogami rękawów, patkami na kołnierzu i wypustkami, guziki z wyobrażeniem granatu, na lewym ramieniu włóczkowe akselbanty, u oficerów - srebrne; spodnie paradne, białe sukienne, u oficerów zwykłe - łosiowe; buty długie z przybijanymi ostrogami, lejbik codzienny, płaszcz oraz surdut oficerski - krojem jak u strzelców konnych; furażerka błękitna z trzema karmazynowymi wypustkami; rękawice z mankietami; czaprak barankowy z błękitnym lampasem; w uzbrojeniu pałasz, pistolety i karabinek.
Oddział Konnej Żandarmerii 1918-1921
[edytuj | edytuj kod]Historia włączenia pododdziału żandarmerii do oddziału kawalerii powtórzyła się 88 lat później. W listopadzie 1919 Oddział Konnej Żandarmerii z Warszawy został włączony do 3 Pułku Dragonów, jako 2 szwadron I dywizjonu. Szwadron składał się z byłych legionistów oraz żołnierzy armii niemieckiej i rosyjskiej. Konie pochodziły z Polskiej Siły Zbrojnej. Dowódcą szwadronu, a następnie I dywizjonu był rotmistrz Henryk Tarło. Kadrę szwadronu stanowili porucznicy Gepner i Liszko, podporucznicy Wierucki i Czesław Jakóbiak oraz podchorąży Biesiekierski. W wojnie z bolszewikami I dywizjon walczył jako kawaleria dywizyjna 6 Dywizji Piechoty.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Xsięga pamiątkowa 1881 ↓, s. 108.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Roman Gilewski, Zarys historii wojennej 5-go Pułku Strzelców Konnych, Warszawa 1931
- Henryk Wielecki i Zdzisław Żygulski jun., Polski mundur wojskowy, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1988, ISBN 83-03-01483-8, ss. 81-82
- Wacław Tokarz, Armia Królestwa Polskiego 1815-1830, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1986, reprint wyd. Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego, Piotrków 1917, ss. 254-260
- Jan Suliński, Żandarmeria Wojskowa w latach 1918-1947. Szkic organizacyjno-historyczny, Drukarnia Warszawskiego Okręgu Wojskowego, Warszawa 1994
- Xsięga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny generałów i sztab-oficerów tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy armii polskiej w tymże roku Krzyżem Wojskowym „Virtuti Militari” odznaczonych. Stanisław Tarnowski (przedm.). Lwów: Drukarnia Ludowa, 1881.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Żandarmeria w latach 1812-1864. zw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-11)].
- Monika Żebrowska, Markietanki w Powstaniu Listopadowym
| Wojska |
| ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bitwy |
|
