Przejdź do zawartości

Jean-Baptiste Lully

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jean-Baptiste Lully
Ilustracja
Jean-Baptiste Lully
Data i miejsce urodzenia

28 listopada 1632
Florencja

Pochodzenie

włoskie

Data i miejsce śmierci

22 marca 1687
Paryż

Gatunki

muzyka poważna, muzyka barokowa

Zawód

kompozytor

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons

Jean-Baptiste Lully (ur. 28 listopada 1632 we Florencji, zm. 22 marca 1687 w Paryżu)[1] – francuski kompozytor włoskiego pochodzenia.

Urodził się i wychował we Włoszech, jednak w wieku 14 lat wyjechał do Paryża, gdzie zamieszkał i kontynuował swoją karierę muzyczną, stając się jednym z najbardziej znanych francuskich kompozytorów epoki baroku. Zasłynął jako faktyczny twórca francuskiej opery narodowej, francuskiego typu uwertury operowej, rozwinął także recytatyw w języku francuskim. U szczytu swojej kariery na dworze Ludwika XIV otrzymał tytuł Nadintendenta Muzyki Królewskiej, co uczyniło go najważniejszym i najbardziej wpływowym muzykiem we Francji.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

W roku 1643 przybył do Francji jako jeden ze służebnych księżny Anne Marie Louise d’Orléans de Montpensier. Najpierw nauczył się gry na gitarze, później na skrzypcach i klawesynie, by następnie zacząć komponować pod kierunkiem N. Métru, a także na drodze własnych doświadczeń w postaci kontaktów z innymi kompozytorami oraz poprzez uczestnictwo w występach orkiestry królewskiej i włoskich zespołów operowych. Ćwiczył się także w tańcu i aktorstwie. Jego kompozycje przypadły do gustu królowi Ludwikowi XIV, który w 1653 mianował go nadwornym kompozytorem i stworzył dla niego zespół Les petits violons. Komponował wówczas głównie balety i divertissementy, a po nawiązaniu współpracy z J.B. Molierem tzw. comédie-ballets. W 1672 otrzymał przywilej królewski na założenie Académie Royale de Musique et de Danse oraz patent na listy (fr. lettres patentes) na wyłączne prawo wystawiania dzieł scenicznych z muzyką w teatrach francuskich, czym przypieczętował zwycięstwo nad swym muzycznym konkurentem, librecistą Pierre’em Perrinem. W owym czasie stał się również niepodzielnym władcą życia muzycznego w Paryżu i całej Francji. W 1680 przyznano mu szlachectwo, które znaczenie wzmocniło jego ogromny majątek.

8 stycznia 1687 roku, podczas wykonania swojego Te Deum z okazji wyzdrowienia króla, Lully uderzył się w palec stopy ostro zakończoną batutą dyrygencką (nie chodzi o dzisiejszą batutę, a o ówczesne narzędzie – dużą laskę, podobną do tych, jakie teraz używa się w orkiestrach wojskowych). Dyrygent wówczas stał tyłem do kierowanej orkiestry, a przodem do króla. Lully uderzył się niechcący taką laską w stopę, dyrygując z pasją zespołem muzycznym, z którego wykonania akurat nie był zadowolony. Kilka tygodni później zmarł wskutek zainfekowania rany. W trakcie leczenia odmówił amputacji zakażonej części nogi[2].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Lully ożenił się w 1662 z Madeleine Lambert, córkę Michela Lamberta, z którą miał sześcioro dzieci. Znany był ze swojego temperamentu, trudnego charakteru i specyficznego poczucia humoru, jak i rozległych przywilejów, co wzbudzało często zawiść i niezadowolenie wśród współczesnych. Często swoim zachowaniem wywoływał skandale i niezadowolenie samego króla, Ludwika XIV. W 1685, gdy wyszedł na jaw jego romans z paziem o imieniu Brunet, częściowo wypadł z jego łask. W ówczesnych czasach kontakty homoseksualne były karane śmiercią. Niemniej Lully nie został ukarany, choć król nie pojawił się na żadnym z przedstawień Armidy[1][3].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Niektóre kompozycje

Balety (ballet de cour)

  • Les Noces de Pélée et de Thétis (1654)
  • Les Plaisirs (1655)
  • L’Amour malade
  • Les Saisons (1661)
  • Le Naissance de Vénus (1665)
  • Les muses (1666)

Opery (tragédie lyrique)

  • Cadmus et Hermione (1673)
  • Alceste (1674)
  • Théesée (Tezeusz; 1675)
  • Atys (1676)
  • Isis (1677)
  • Psyché (1678)
  • Bellérophon (1679)
  • Proserpine (Prozerpina; 1680)
  • Persée (1682)
  • Phaéton (1683)
  • Amadis (1684)
  • Roland (1685)
  • Armide (1686)
  • Achille Polyxéne (1687) dokończona przez Pascala Collasse

Komedie

  • L’Impromptu de Versailles (1663)
  • Le Mariage forcé (1664)
  • L’Amour médecin (1665)
  • Le Sicilien (1667)
  • Georges Dandin (1668)
  • Monsieur de Pourceaugnac (1669)
  • Les Amants Magnifiques (1670)
  • La Comtesse d’Escarbagnas (1671)
  • Le Burgeois gentilhomme (1671)

Kompozycje religijne (tzw. wielkie motety)

  • Jubilate Deo (Motet de la Paix) (1660)
  • O Lachrymae fideles (1664)
  • Miserere (1664)
  • Plaude Laetare Gallia (1668)
  • Te Deum (1677)
  • De profundis (1683)
  • Dies irae (1683)
  • Exaudiat te Dominus (1683)
  • Quae fremuerunt (1685)
  • Benedictus (1685)

Utwory instrumentalne

  • Les trio des opéra, mis en ordre pour les concerts (1690)
  • Les airs de trompettes, timbales et hautbois (1665)
  • Trios pour le coucher du Roi (1665)
  • 9 utworów organowych

Muzyka

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b De la Gorce 2004 ↓.
  2. ↑ Jak umierali kompozytorzy? - Dla Kultury [online], 14 lipca 2023 [dostęp 2024-11-13] (pol.).
  3. ↑ Robert A. Green: Lully, Jean-Baptiste (1632-1687). [w:] glbtq Archives [on-line]. [dostęp 2018-03-14]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jérôme De la Gorce: Jean-Baptiste Lully [Lulli, Giovanni Battista] (i). W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. L. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).
  • Beaussant, Philippe. Lully ou Le musicien du Soleil. Paris: Éditions Gallimard, 1992.
  • Bukofzer, Manfred, Muzyka w epoce baroku. Od Monteverdiego do Bacha. przekł. E. Dziębowska, Warszawa 1970.
  • Anthony, James R. Hasło „Lully” w: The New Grove Dictionary of Music and Musicians. 1980, tom 14, s. 315-326.
  • Merrick Jeffrey, Bryant T. Ragan, Jr., Homosexuality in Early Modern France. A Documentary Collection. New York and Oxford: Oxford University Press, 2001.
  • Muffat, Georg Suavioris harmoniae instrumentalis hyporchematicae florilegium primum, Augsburg, 1695.
  • Roland, Romain Z pierwszych wieków opery, Przekł. J. Kozłowski, Kraków 1971.
  • de la Viéville, Lecerf, Comparaison de la musique italienne et de la musique française, où, en examinant en détail les avantages des spectacles et le mérite des compositeurs des deux nations, on montre quelles sont les vraies beautés de la musique, Bruxelles, 1704.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jean-Baptiste_Lully&oldid=75229624”