Mangostan właściwy

Mangostan właściwy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	kluzjowate
Rodzaj	mangostan
Gatunek	mangostan właściwy
	Nazwa systematyczna
	Garcinia mangostana L.; Sp. Pl.: 443 (1753)
Synonimy
	Mangostana garcinia Gaertn.;
	Mangostana garcinia Gaertn.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mangostan właściwy, garcynia, smaczelina, żółtopla, żółciecz (Garcinia mangostana L.) – gatunek wiecznie zielonego drzewa z rodziny kluzjowatych (Clusiaceae). Pochodzi z Borneo i południowej części Półwyspu Malajskiego, ale rozpowszechniony został w Azji Południowo-Wschodniej i w północno-wschodniej Australii^[3].

Morfologia

Pokrój: Wiecznie zielone drzewo, dochodzące do 25 m wysokości.
Liście: Ulistnienie nakrzyżległe. Liście podłużne, eliptycznojajowate, lśniące, całobrzegie o oliwkowozielonym kolorze.
Kwiaty: Są dwojakiego rodzaju: obupłciowe lub rozdzielnopłciowe i wyrastają po 3–9 na szczytach pędów. Kwiaty żeńskie wyrastają pojedynczo. Mają 4-działkowy kielich i 4-płatkową koronę o średnicy do 6 cm. Płatki korony są wewnątrz żółtawe, z zewnątrz czerwonozielonkawe. W środku kwiatów pojedynczy słupek i liczne pręciki.
Owoce: Okrągłe, ciemnofioletowe jagody od 4–7 cm, pokryte suchą, grubą, ciemnofioletową skórką. Ich miąższ zawiera kilka (6–8) nasion, jest biały, soczysty, w smaku jest słodki i cierpki, przypomina poziomkę, morelę, pomarańczę i ananas. Nasiona w wyglądzie i smaku najbardziej przypominają liczi.

Zastosowanie

Roślina uprawna: trudna w rozmnażaniu. Plantacje uprawy mieszczą się głównie w Azji południowo-wschodniej.
Sztuka kulinarna: Uważany jest za jeden z najsmaczniejszych owoców tropikalnych, jest jednak trudny do przechowywania i transportowania. W stanie świeżym można go przechowywać zaledwie kilka dni.
- Składniki odżywcze:
  - około 16% cukry (głównie fruktoza i glukoza)
  - około 0,003% witaminy C (3 mg/100 g)

Z tłuszczu wytłaczanego z nasion produkuje się mydło.
Drewno znajduje zastosowanie w rzeźbiarstwie, kora używana jest jako garbnik.
Suplementacja: Owoce mangostanu cenione są ze względu na bogactwo składników odżywczych (antyoksydantów, minerałów i enzymów)^[4]. Garcynia jest źródłem kwasu hydroksycytrynowego (HCA), który jest niezbędny do syntezy kwasów tłuszczowych, cholesterolu i trójglicerydów, jak również hamuje lipogenezę, sprzyja syntezie i magazynowaniu glikogenu w wątrobie, co przyspiesza odczucie sytości^[5]. Ekstrakt z owoców od czasu opatentowania sposobu wytwarzania jest wykorzystywany w suplementach diety.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-12] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Garcinia mangostana L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2024-03-26].
↑ Mangostan, A-Z Medica, znamlek.pl [dostęp 04-12-2015]
↑ MirosławM. Jarosz MirosławM., Suplementy diety a zdrowie, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015, s. 41, ISBN 978-83-200-3701-2 .

Bibliografia

Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-12] (ang.).

[powo-3] Garcinia mangostana L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2024-03-26].

[4] Mangostan, A-Z Medica, znamlek.pl [dostęp 04-12-2015]

[5] MirosławM. Jarosz MirosławM., Suplementy diety a zdrowie, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015, s. 41, ISBN 978-83-200-3701-2 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]