Przejdź do zawartości

Nomy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nomy Dolnego i Górnego Egiptu

Nom (stgr. νομός nomos; egip. sepat, od okresu amarneńskiego qah) – w starożytności i wczesnym średniowieczu egipska jednostka terytorialno-administracyjna kraju, odpowiednik okręgu, województwa, prowincji lub powiatu.

Każdy z nomów miał swoją stolicę i herb. Herbami przeważnie były godła bóstw opiekuńczych, zwykle pod postacią: zwierząt, roślin. Na czele nomu stał urzędnik zwany nomarchą (gr. νομάρχης nomarches) lub zarządcą (egip. adż–mer), któremu w rządzeniu pomagało lokalne zgromadzenie (egip. dżadżat).[potrzebny przypis]

Nomy jako najbliższe okolice miast zorganizowane wraz z terenami rolniczymi w miasto-państwo pojawiły się w okresie przeddynastycznym ok. 3600 p.n.e[1]. Jednak istnienie właściwych nomów (jednostki administracji) źródła potwierdzają dopiero od czasów faraona Dżesera, ale emblematy symbolizujące te prowincje wskazują na znacznie wcześniejszy rodowód, jeszcze sprzed zjednoczenia Dolnego i Górnego Egiptu. Pod względem terytorialnym były stosunkowo niewielkie, ich długość wynosiła ok. 30 - 40 km po obu stronach Nilu, o ile dolina rzeki była wąska w danym miejscu, lub też na jednym brzegu, gdy dolina rzeki była szeroka[potrzebny przypis].

W okresie Starego Państwa Egipt był podzielony na 38 nomów, niektóre jednak uległy dalszemu podziałowi, w rezultacie czego cały Egipt składał się z 22 nomów górnoegipskich i 20 nomów dolnoegipskich.[potrzebny przypis]

Nomy Dolnego Egiptu

[edytuj | edytuj kod]
Nr Herb Nazwa[2] Stolica[3] Czczone bóstwa
1
O36T3
Aneb-Hetch (Biały Mur) Men-Nefer (Memfis, Mit Rahim)

Ptah, Sechmet, Nefertum, Sokar, Apis

2
F24
Chensu (Udziec) Chem (Letopolis, Ausim) Horus, Heru, Izyda
3
R13
Amenti (Zachód) Taminhor (Hermopolis Parva, Damanhur),
Imu (Apis, Kom el-Hisn), Rakote (Aleksandria)
Hathor
4
HASHM24
Sapi-Res (Południowa Tarcza) Dżeka, Sapi Res Neit
5
HASHM15
Sap-Meh (Północna Tarcza) Sa (Sais, Sa el-Hagar) i Per-Wadżet (Buto, Tell el-Farien) Neit
6
N26E2
Chaset (Wzgórze Byka) Chaswu (Xois, Sakha) Ra
7
T21R14
A-ment (Zachodni Harpun) Per Ha-Nareb (Metelis, Damanhur) Ha
8
T21R15
A-bet (Wschodni Harpun) Czeku (Heroonopolis, Pithom) Atum
9
A22
Ati (Anedżti) Per-Usiri (Busiris, Abu Sir Bara) Ozyrys, Izyda
10
S32E2
Ka-chem (Czarny byk) Hut-Herib (Athribis, Tell Atrib) Horus, Heru, Kemur
11
Aa2E2
Ka-heseb (Byk Hesbe) Taremu (Leontopolis, Tell al-Urydam)

Szu, Tefnut, Horus

12
E9E2
Theb-ka (Cielę i Krowa) Czeb-Neczer (Sebennytos, Samanud) Onuris
13
S38R24
Hek-At (Potężny Władca) Junu (Heliopolis, Materiya w Kairze) Atum, Mnewis
14
W17R15
Chent-abet (Wschodni Sztandar) Peromi (Peluzjum, Tell el-Farama) Set
15
G29
Tehut (Ibis) Bahu (Hermopolis, Baqliya) Thot
16
K4
Cha (Skacząca Ryba) Per-Banebdżedet (Mendes, Tell al-Rub) Banebdżedet, Hatmehit
17
F18
D46
X1
O49
Behdet (Tron) Behdet (Apollonopolis Magna, Tell Balamun, Diotopolis Parva) Horus, Amon
18
A18W17
Am-Chent (Dzieci Królewskie Wyższe Rangą) Per-Bastet (Bubastis, Tell Basta koło Zagazig) Bastet
19
A18F22
Am-Pehu (Dzieci Królewskie Niższe Rangą) Dżanenet (Tanis, Nebesha lub San el-Hagar) Uadżet (Uadżit)
20
G13
Sopdu (Sopdu) Per-Sopdu (Soped, Saft al-Henna) Sopdu, Chensit, Szesemtet

Nomy Górnego Egiptu

[edytuj | edytuj kod]
Nr Herb Nazwa[2] Stolica[3] Czczone bóstwa
1
N16
T9A
Ta-Seti (Łuk) Abu (Elephantine, Gazirat al-Asuan) Chnum, Satet
Nubet (Ombos, Kom Ombo)[4] Horus, Sobek
2
U40G5
Thes-Hor (Tron Horusa) Dżeba (Apollonopolis Magna, Edfu) Horus
3
S8
Ten Nechen (Hierakonpolis, al-Kab)[5] Horus, Nechbet
Junet (Latopolis, Esna)[6] Chnum, Neit
4
R19
Waset Waset (Diospolis Magna lub Teby, Karnak)[7] Amon, Mut, Chonsu,
Montu, Buchis, Sobek
5
G5G5
Herui (Dwa Sokoły) Gebtiu (Koptos, Qift)

Min, Izyda, Horus, Set,
Haruris, Heket

6
I3
Aa-ta (Krokodyl) Junet (Tentyris, Dendera) Hathor
7
Y8
Seszesz (Sistrum) Hut (Diospolis Parva, Hu) Bat, Neftyda
8
R17
Abdżu (Wielka Ziemia) Czeny (Tinis lub Tis, Girga)[8] Ozyrys
Abdżu (Osiris, Abydos)
9
M17
R23
Min Apu (Chemmis lub Panopolis, Akhmim) Min
10
I10
Wadżet (Kobra) Dżeuka (Antaeopolis, Ifteh) Set
11
E21
Set (Seth) Szas-Hotep (Hypselis, Shutb) Set
12
N26
I9
Tu-ph (Żmija) Hut-Sekhem-Senusret (Antaeopolis, Qaw al-Kebir) Anti, Chnum
13
M1
I9
W17
Nedżefet Chentet Sauti (Lykopolis, Asjut) Apuaut, Anubis
14
M1
I9
F22
Nedżefet Pehetet Kis (Cusae, al-Qusiya), Achet-aton Hathor, Thot, Aton
15
E34
Un (Zając) Chnumu (Hermopolis Magna, al-Ashmunayn) Thot
16
E31
Meh-Mahetch (Oryks) Hebenu (Theodosiopolis, Beni Hassan) Paket, Chnum
17
E15
Anpu Hardai (Cynopolis, al-Kais) Anubis
18
HASH
Sep Teudżaj (Anchyronpolis, Kom al-Ahmar) Anti, Sechmet
19
S40D58sS40
Wab Per-Medżet (Oksyrynchos, Al-Bahnasa) Set
20
M1W17
Atef-Chent (Wawrzyn Górny) Henen-Nesut (Herakleopolis Magna, Ihnasiyyah al-Madinah) Harsafes
21
M1F22
Atef-Pehu (Wawrzyn Dolny) Szedet (Krokodilopolis, później Arsinoe, Madinat al-Fayyum) Sobek, Hathor
22
T31
Metenut Tepihu (Afrodytopolis, Atfih) Hathor

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Ada Russo Pavan, Tajemna Wiedza Egiptu, Agnieszka Michalska-Rajch (tłum.), Łódź: Wydawnictwo Ravi, 2002, s. 17-26, ISBN 83-7229-038-5, OCLC 830442435.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. W. Tyloch, Bliski Wschód, [w:] Historia starożytna. Red. M. Jaczynowska, wyd. 2. zm., Warszawa: WSiP, 1974, s. 13-14.
  2. a b w nawiasach podano polskie tłumaczenie
  3. a b w kolejności: nazwa egipska, w nawiasie – grecka i współczesna arabska
  4. stolica w okresie ptolemejskim
  5. stolica Górnego Egiptu w Okresie Predynastycznym, pierwsza stolica 3 nomu
  6. stolica 3 nomu po Nechen
  7. przez większą część Okresu Nowego Państwa stolica Egiptu
  8. stolica Egiptu w okresie panowania dwóch pierwszych dynastii