Pistacja właściwa

Pistacja właściwa
	; Gałązka pistacji właściwej z owocami
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	nanerczowate
Rodzaj	pistacja
Gatunek	pistacja właściwa
	Nazwa systematyczna
	Pistacia vera L.; Sp. pl. 2:1025. 1753
Synonimy
	P. trifolia L.; P. terebinthus Mill. non L.;
	P. trifolia L.; P. terebinthus Mill. non L.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Pistacja właściwa (Pistacia vera L.) – jeden z gatunków rodzaju pistacja należącego do rodziny nanerczowatych. Pochodzi z pogranicza Azji Środkowej i Azji Mniejszej (Afganistan, Iran, Kazachstan; Kirgistan; Tadżykistan, Turkiestan, Uzbekistan)^[5]. Jest uprawiany w wielu krajach świata. Główne rejony uprawy to: Syria, Afganistan, Iran, Irak, Turcja, USA. W Europie największe plantacje znajdują się w Grecji, głównie na wyspie Eginie (słynącej zresztą z tychże upraw) i w rejonie miasta Saloniki.

Morfologia

Pokrój: Drzewo o wysokości 5-7 (wyjątkowo do 10 m) m, gęstej koronie i liściach zimotrwałych^[6].
Liście: Pierzasto-złożone z 1-5 jajowatych listków. Jesienią przebarwiają się na czerwonożółto^[7].
Kwiaty: Zebrane w krótką wiechę. Roślina dwupienna. Kwiaty żeńskie mają 1 okrągły słupek z 3-łatkowym znamieniem, kwiaty męskie 5-6 krótkich pręcików. Wszystkie posiadają 4-5 łatkowy okwiat, podkwiatki i wyrastają z kątów przysadek^[6].
Owoc: Owalny, czerwonawy i mięsisty pestkowiec, podobny do oliwki, nazywany orzeszkiem pistacjowym lub potocznie pistacją. Pestka ma barwę od żółtawej do zielonkawej^[6].

Osobny artykuł: orzeszki pistacjowe.

Zastosowanie

Sztuka kulinarna: Pistacje spożywa się na surowo lub prażone. Mają słodki smak, przyjemny zapach, zawierają 50-60% tłuszczu. Są używane do wyrobów cukierniczych; tortów, strucli, marcepanów, lodów, budyniów, jako nadzienie do cukierków, także jako namiastka kawy^[6].
Z nasion wytłacza się olej pistacjowy^[6].
Z galasów na liściach produkuje się malinowy barwnik do barwienia jedwabiu i dywanów, a także używane są one w garbarstwie^[6].
Z drewna otrzymuje się żywicę do produkcji lakierów^[6].
Jest uprawiana jako roślina ozdobna^[7].

Udział w kulturze

Według niektórych znawców roślin biblijnych pistacja właściwa wymieniona jest w wersecie Księgi Rodzaju (43,11), gdzie mowa o darach zabranych przez braci Józefa do Egiptu. Co prawda gatunek ten nie występuje naturalnie w Izraelu, był jednak już w czasach biblijnych tam uprawiany. Z hebrajską nazwą tej pistacji związana jest również nazwa miejscowości wymieniona w Księdze Jozuego 13,26, istnieją też do niej odniesienia w Talmudzie^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-25] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
↑ Pistacia vera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-25] (ang.).

[TPL-3] The Plant List. [dostęp 2015-01-03].

[iucn-4] Pistacia vera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-03].

[podbielkowski-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[E-7] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[rb-8] Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]