Rita Hayworth

Rita Hayworth
	; Rita Hayworth (1940)
Imię i nazwisko	Margarita Carmen Cansino
Data i miejsce urodzenia	17 października 1918 ; Nowy Jork
Data i miejsce śmierci	14 maja 1987 ; Nowy Jork
Zawód	aktorka, tancerka
Współmałżonek	Edward C. Judson; (1937–1942; rozwód); Orson Welles; (1943–1947; rozwód); Książę Ali Khan; (1949–1953; rozwód); Dick Haymes; (1953–1955; rozwód); James Hill; (1958–1961; rozwód)
Lata aktywności	1931–1972
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rita Hayworth, właśc. Margarita Carmen Cansino (ur. 17 października 1918 w Nowym Jorku; zm. 14 maja 1987^[1]^[2] tamże) – amerykańska aktorka i tancerka. Jedna z największych gwiazd „Złotej Ery Hollywood”. American Film Institute umieścił ją na dziewiętnastym miejscu na liście największych aktorek wszech czasów (The 50 Greatest American Screen Legends)^[3].

Życiorys

Wczesne lata

Urodziła się na Brooklynie w Nowym Jorku w rodzinie tancerzy jako córka pochodzącego z Hiszpanii Eduarda Cansino (1895–1968) i Volgi Margaret (z domu Hayworth; 1897–1945), pochodzenia angielsko-irlandzkiego^[4]^[5]. Od roku 1932 młoda Margarita Carmen Cansino występowała wraz ze swoim ojcem, tancerzem flamenco w nocnych klubach i na pokazach tańców hiszpańskich^[6].

Kariera

W filmach zaczęła się pokazywać od roku 1935, ale nie były to znaczące role. Jedną z ważniejszych w jej karierze stała się kreacja Judy MacPherson w dramacie Howarda Hawksa Tylko aniołowie mają skrzydła (Only Angels Have Wings, 1939). Aby podreperować finanse w latach 40. dorabiała jako modelka i tak stała się znaną pin-up girl^[7]^[8]. Jej zdjęcie każdy żołnierz albo miał albo kojarzył. Innej opcji nie było – wspominał aktor Eli Wallach, weteran wojenny^[9].

Prawdziwy sukces przyszedł w roku 1946 za sprawą tytułowej roli Gildy Mundson Farrell, nieszczęśliwej żony właściciela kasyna, która w pracowniku męża rozpoznaje dawnego ukochanego w filmie noir Charlesa Vidora Gilda. Scena, w której Hayworth śpiewa „Put the Blame on Mame” i zdejmuje rękawiczkę, przeszła do historii kina jako jedna z najbardziej erotycznych scen. Rita Hayworth została jedną z najlepiej zarabiających gwiazd w historii Hollywood, okrzyknięta uosobieniem seksu i femme fatale^[10]^[11]^[12].

Kryzys przyszedł w połowie lat 50. Dalej grała, m.in. w filmach: biblijnym Salome (1953), W drodze do Cordury (1958) czy Osobne stoliki (1958). Pojawiły się problemy z alkoholem. Definitywny koniec jej kariery nastąpił w 1972. Powodem była postępująca choroba Alzheimera, na którą zmarła w samotności w 1987 roku.

Życie prywatne

29 maja 1937 roku, kiedy miała 18 lat wyszła za mąż za sprzedawcę samochodów Edwarda Charlesa Holmgrena Judsona^[13], jednak 22 maja 1942 rozwiedli się. Potem poznała reżysera i aktora Orsona Wellesa, z którym wzięła ślub 7 września 1943 i miała córkę Rebeccę Welles (ur. 17 grudnia 1944). Kryzys w związku spowodowała ponoć jej niewierność, za którą Orson się zemścił. Zrealizował film noir Dama z Szanghaju (The Lady from Shanghai, 1948), do którego Hayworth ścięła swoje słynne długie, rude włosy i ufarbowała się na blond, a na dodatek zagrała podstępną Elsę Bannister. Film odniósł sukces, ale małżeństwo nie przetrwało, a kariera Hayworth zaczęła chylić się ku upadkowi. 1 grudnia 1948 małżeństwo rozpadło się przez jej zdrady. 27 maja 1949 roku poślubiła księcia Alego Khana, z którym miała córkę Yasmin Khan (ur. 26 grudnia 1949). Po dwóch latach, 26 stycznia 1953 jednak się rozwiodła. Z piosenkarzem Dickiem Haymesem tworzyła małżeństwo od 24 września 1953 do 12 grudnia 1955 roku. Piątym jej mężem (od 2 lutego 1958 do 7 września 1961) był producent filmowy James Hill.

Filmografia

1972: Gniew Boży (The Wrath of God) jako pani De La Plata
1970: Droga do Saliny (Road To Salina) jako Mara
1968: Bękarty (I Bastardi) jako Martha
1967: Awanturnik (L'Avventuriero) jako ciotka Caterina
1966: Mak również jest kwiatem (Poppies Are Also Flowers) jako Monique Mark
1964: Świat cyrku (Circus World) jako Lili Alfredo
1961: Torreadorzy i złodzieje (The Happy Thieves) jako Eve Lewis
1959: Sprawa na pierwszą stronę (The Story on Page One) jako Jo Morris
1959: W drodze do Cordury (They Came to Cordura) jako Adelaide Geary
1958: Osobne stoliki (Separate Tables) jako Ann Shankland
1957: Kumpel Joey (Pal Joey) jako Vera Simpson
1957: Ogień pod pokładem (Fire Down Below) jako Irena
1953: Salome (Salome) jako Salome
1953: Panna Sadie Thompson (Miss Sadie Thompson) jako Sadie Thompson
1952: Przygoda na Trynidadzie (Affair in Trinidad) jako Chris Emery
1948: Miłość Carmen (The Loves of Carmen) jako Carmen Garcia
1947: Dama z Szanghaju (The Lady from Shanghai) jako Elsa „Rosalie” Bannister
1946: Gilda jako Gilda
1945: Dziś w nocy i każdej nocy (Tonight and Every Night) jako Rosalind „Roz” Bruce
1944: Modelka (Cover Girl) jako Rusty Parker / Maribelle Hicks
1942: Moja najmilsza (You Were Never Lovelier) jako Maria Acuña
1942: Historia jednego fraka (Tales of Manhattan) jako Ethel Halloway
1941: Rudowłosa (The Strawberry Blonde) jako Virginia Brush Barnstead
1941: Krew na piasku (Blood and Sand) jako Dona Sol des Muire
1941: Marzenia o karierze (You'll Never Get Rich) jako Sheila Winthrop
1940: Susan i Bóg (Susan and God) jako Lee Hutchins
1940: Anioły z Broadwayu (Angels Over Broadway) jako Nina Barone
1940: Kobieta jest zagadką (The Lady in Question) jako Natalie Roguin
1939: Tylko aniołowie mają skrzydła (Only Angels Have Wings) jako Judy McPherson
1938: Kto zabił Gail Preston? (Who Killed Gail Preston?) jako Gail Preston
1937: Kłopoty w Teksasie (Trouble in Texas) jako Carmen Serano
1937: Cień (The Shadow) jako Mary Gillespie
1936: Tańczący pirat (Dancing Pirate) jako tancerka Los Polomas
1935: Piekło Dantego (Dante's Inferno) jako tancerka
1935: Pod palącym niebem Argentyny (Under the Pampas Moon) jako Carmen

Przypisy

↑ Rita Hayworth, Movie Legend, Dies. The New York Times. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
↑ Rita Hayworth. TV.com. [dostęp 2015-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-01)]. (ang.).
↑ AFI’s 100 YEARS...100 STARS. American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-13)]. (ang.).
↑ Volga Hayworth Cansino (1897 - 1945). Find A Grave. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
↑ Volga Cansino (Haworth) (1898 - 1945) – Genealogy. Geni. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
↑ Rita Hayworth. Rotten Tomatoes. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
↑ Rita Hayworth - Biography - Dancer, Film Actress, Pin-up (1918–1987). biography.com. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
↑ LIFE With Rita Hayworth: Hollywood Legend, Pinup Icon. Time.com. [dostęp 2015-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-12)]. (ang.).
↑ List of Eli Wallach & Rita Hayworth movies together. Gomolo.com. [dostęp 2015-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-01)]. (ang.).
↑ Rita Hayworth in Gilda (1946). Classic Hollywood Style. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
↑ Gilda (1946). Rotten Tomatoes. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
↑ Gilda is pure, undistilled Rita Hayworth. The Guardian. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
↑ Who is Edward C. Judson?. Omnilexica. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).

Bibliografia

AlbinA. Krebs AlbinA., Rita Hayworth, Movie Legend, Dies, nytimes.com, 16 maja 1987 [dostęp 2014-05-22] (ang.).
Rita Hayworth w bazie IMDb (ang.)
Rita Hayworth w bazie Filmweb
Rita Hayworth w bazie Notable Names Database (ang.)

[1] Rita Hayworth, Movie Legend, Dies. The New York Times. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).

[2] Rita Hayworth. TV.com. [dostęp 2015-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-01)]. (ang.).

[3] AFI’s 100 YEARS...100 STARS. American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-13)]. (ang.).

[4] Volga Hayworth Cansino (1897 - 1945). Find A Grave. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).

[5] Volga Cansino (Haworth) (1898 - 1945) – Genealogy. Geni. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).

[6] Rita Hayworth. Rotten Tomatoes. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).

[7] Rita Hayworth - Biography - Dancer, Film Actress, Pin-up (1918–1987). biography.com. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).

[8] LIFE With Rita Hayworth: Hollywood Legend, Pinup Icon. Time.com. [dostęp 2015-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-12)]. (ang.).

[9] List of Eli Wallach & Rita Hayworth movies together. Gomolo.com. [dostęp 2015-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-01)]. (ang.).

[10] Rita Hayworth in Gilda (1946). Classic Hollywood Style. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).

[11] Gilda (1946). Rotten Tomatoes. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).

[12] Gilda is pure, undistilled Rita Hayworth. The Guardian. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).

[13] Who is Edward C. Judson?. Omnilexica. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]