księżyc
księżyc (język polski)
[edytuj].jpg)
.jpg)
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
- (1.1) Księżyc widziany jako tarcza na niebie lub jej część[1]
- (1.2) astr. ciało niebieskie obiegające planetę, planetę karłowatą, planetoidę itp.[2]; zob. też naturalny satelita w Wikipedii
- (1.3) blask księżycowy[3]
- (1.4) stylizowany, czasem antropomorfizowany księżyc (1.1); przedmiot, figura, rysunek itp. w kształcie półksiężyca
- odmiana:
- (1.1,3)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik księżyc księżyce dopełniacz księżyca księżyców celownik księżycowi księżycom biernik księżyc księżyce narzędnik księżycem księżycami miejscownik księżycu księżycach wołacz księżycu księżyce - (1.2,4)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik księżyc księżyce dopełniacz księżyca księżyców celownik księżycowi księżycom biernik księżyc księżyce narzędnik księżycem księżycami miejscownik księżycu księżycach wołacz księżycu księżyce
- przykłady:
- (1.1) Księżyc symbolizuje tajemne i zakryte strony natury, intuicję, podświadomość, magię, wyobraźnię i natchnienie poetyckie.
- (1.1) Olbrzymi księżyc zalewał cały step srebrzystą poświatą[4].
- (1.1) Według wierzeń ludowych zioła lecznicze zbierane przy blasku księżyca działają najskuteczniej.
- (1.1) A gdy rano przyjdzie świt, księżycowi będzie wstyd, że on zasnął, a nie ty[5].
- (1.1) Ponad lasem widać było wschodzący księżyc.
- (1.2) Ziemię obiega jeden księżyc, zwany Księżycem.
- (1.2) Ganimedes jest największym księżycem w Układzie Słonecznym.
- (1.2) Prawie wszystkie planety Układu Słonecznego oraz niektóre planety karłowate i planetoidy mają księżyce.
- (1.2) Wenus i Merkury nie mają księżyców.
- (1.3) Wyszła na plac obszerny, cały zalany księżycem[3].
- (1.3) Śnieg iskrzył się w księżycu.
- (1.4) Moja babcia upiekła wyśmienite księżyce i gwiazdki piernikowe.
- składnia:
- kolokacje:
- (1.1) półksiężyc • okrągły / półokrągły / rogaty księżyc • blady / jasny księżyc • srebrny / srebrzysty / złoty / złotawy księżyc • tajemniczy księżyc • księżyc w pełni • księżyc wisi na niebie • księżyc za oknem • księżyc błyszczy / lśni / świeci • księżyc wschodzi / zachodzi • księżyc wyjrzał zza chmury • księżyc zniknął za chmurą • pot. młody księżyc / nowy księżyc / księżyc na młodziku • księżyc w lisiej czapie / księżyc w lisiej czapce • bóg / bogini księżyca • uosobienie księżyca • blask / światło / poświata księżyca • wschód / zachód księżyca • w blasku księżyca • wyć do księżyca • podziwiać / wpatrywać się w księżyc • zakryć / zasłonić księżyc • przy księżycu
- (1.2) egzoksiężyc • sztuczny księżyc • księżyc Ziemi / Eris • księżyce Marsa / Jowisza / Saturna / Urana / Neptuna / Plutona • księżyce planety / planety karłowatej / planetoidy • największy / najmniejszy księżyc • księżyc nieregularny • księżyce planetarne / galileuszowe
- (1.3) zalany księżycem
- (1.4) księżyce Hipokratesa • księżyc na choinkę • księżyce na tapecie / na tkaninie • księżyce czekoladowe / marcepanowe / piernikowe • deseń w księżyce
- synonimy:
- (1.1) peryfr. książk. Srebrny Glob, srebrny glob; przest. gw. poet. miesiąc; przest. gw. poet. zdrobn. miesiączek; przest. poet. luna; poet. kawalerskie słońce; pot. żart. łysy
- (1.2) satelita, naturalny satelita
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- (1.1) półksiężyc; poet. sierp księżyca; tarcza
- holonimy:
- (1.1) niebo
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. Księżyc m, księżycówka ż, księżycowość ż, księżycowatość ż, książę m, księżna ż, książątko n, księżniczka ż, księżyczność ż, ksiądz m[6], książęcość ż, księstwo n, księstewko n, ksiąstewko n
- przym. księżycowy, księżycowaty, księżyczny, książęcy
- przysł. księżycowo, książęco
- związki frazeologiczne:
- jakby spadł z księżyca / spaść z księżyca • nie dbam o gwiazdy, gdy księżyc świeci • rzad. porywać się z motyką na księżyc • książk. przy księżycu • poet. sierp księżyca • wyć do księżyca • wyglądać jak księżyc w pełni • wzięty z księżyca
- uwagi:
- zob. też księżyc (ujednoznacznienie) w Wikipedii
- zob. też księżyc w Wikicytatach
- (1.1) Tylko jako termin astronomiczny (nazwa astronomiczna) piszemy wielką literą, w pozostałych przypadkach – małą[8][9][10][11].
- (1.1) por. Księżyc • kawalerskie słońce • luna • łysy • miesiąc • miesiączek • Srebrny Glob • srebrny glob
- (1.2) por. satelita • naturalny satelita; zobacz też: Indeks:Polski - Astronomia • Indeks:Polski - Indeks terminów astronomicznych
- (1.4) por. półksiężyc
- Dawna pisownia: xiężyc[12]
- tłumaczenia:
- afar: (1.1) alsa
- ajmara: (1.1) phaxsi
- aleucki: (1.1) tugidaq, tugida-x̂; (1.2) tugidaq, tugida-x̂
- amharski: (1.1) ጨረቃ; (1.2) ጨረቃ
- angielski: (1.1) moon; (1.2) moon; (1.3) moonlight
- arabski: (1.1) قمر m (qámar)
- aramejski: (1.1) ܣܸܗܲܪܵܐ
- arapaho: (1.1) biikousiis
- asamski: (1.1) চাঁদ
- baskijski: (1.1) ilargi; (1.2) ilargi
- bhodźpuri: (1.1) चांद m
- białoruski: (1.1) месяц m
- brithenig: (1.1) llyn ż
- chiński standardowy: (1.1) 月 (yuè); (1.2) 卫星 (wèixīng)
- chorwacki: (1.1) mjesec m
- czeski: (1.1) měsíc m, poet. luna ż; (1.2) měsíc m; (1.4) měsíček m
- dolnołużycki: (1.1) mjasec m
- duński: (1.1) måne w
- elfdalski: (1.1) tunggel n
- esperanto: (1.1) luno
- fenicki: (1.1) 𐤉𐤓𐤇
- fiński: (1.1) kuu
- francuski: (1.1) lune ż
- grenlandzki: (1.1) qaammat; (1.2) qaammat
- gudźarati: (1.1) ચાંદ m (cānda)
- hawajski: (1.1) mahina
- hebrajski: (1.1) ירח m (jareach)
- hiszpański: (1.1) luna ż
- ido: (1.1) luno
- islandzki: (1.1) tungl n
- jaćwieski: (1.1) monda
- japoński: (1.1) 月 (つき, tsuki)
- jidysz: (1.1) לבֿנה ż (lewone); (1.2) לבֿנה ż (lewone)
- kakczikel: (1.1) ik’
- karelski: (1.1) kuu
- kaszubski: (1.1) miesąc m, miesądz m, ksãżëc m
- kataloński: (1.1) lluna ż
- koreański: (1.2) 달 (tal)
- luksemburski: (1.1) Mound m; (1.2) Mound m
- łaciński: (1.1) luna ż
- manx: (1.1) eayst ż
- mongolski: (1.1) cap
- niderlandzki: (1.1) maan m ż; (1.2) maan m ż
- niemiecki: (1.1) Mond m; (1.2) Mond m
- norweski (bokmål): (1.1) måne m
- nowogrecki: (1.1) φεγγάρι n, σελήνη ż
- ormiański: (1.1) լուսին
- quenya: (1.1) isil
- rosyjski: (1.1) луна ż, месяц m; (1.2) спутник m, луна ż
- sanskryt: (1.1) चन्द्र, चन्द, वृक, गौर, सुम, शशिन्
- słowacki: (1.1) mesiac m, poet. luna ż; (1.2) mesiac m; (1.4) mesiačik m
- staroangielski: (1.1) mōna m
- staro-cerkiewno-słowiański: (1.1) мѣсѧць / ⰿⱑⱄⱔⱌⱐ m
- staroirlandzki: (1.1) éscae n
- szwedzki: (1.1) måne w
- tahitański: (1.1) marama
- toki pona: (1.1) mun; (1.2) mun; (1.3) mun
- tok pisin: (1.1) mun
- tonga: (1.1) mahina
- turecki: (1.1) ay
- ukraiński: (1.1) місяць m
- wilamowski: (1.1) mönd m, mönt m; (1.2) mönd m, mönt m
- włoski: (1.1) luna ż
- wolof: (1.1) weer
- źródła:
- ↑
Hasło „księżyc” w: Wielki słownik ortograficzny, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ Hasło „księżyc” w: Wielki słownik ortograficzny, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ 3,0 3,1 Hasło „księżyc” w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ Tomek w krainie kangurów, Alfred Szklarski, 1957 w: Korpus języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ Ludwik Starski, Ach, śpij kochanie, dzidziusiowo.pl
- ↑ 6,0 6,1 Porada „ksiądz i księżyc” w: Poradnia językowa PWN.
- ↑ Porada „miesiąc” w: Poradnia językowa PWN.
- ↑
Hasło „księżyc” w: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ Porada „ziemia i księżyc” w: Poradnia językowa PWN.
- ↑ Porada „ziemia czy Ziemia, słońce czy Słońce?” w: Poradnia językowa PWN.
- ↑ Hasło „Nazwy obiektów astronomicznych” w: Wielki słownik ortograficzny, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ Hasło „xiężyc” w: Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego.
