اے حمید

اے حمید
جم	22 دسمبر 1924   امبرسر
وفات	29 اپریل 2011 (87 سال)  لہور
وجہ وفات	امراض قلب
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان
عملی زندگی
پیشہ	ناول نگار
کارہائے نمایاں	عینک والا جن
تحریک	انجمن ترقی پسند مصنفین
اعزازات
تمغا حسن کارکردگی

اے حمید (پیدائش: 25 اگست 1928ء- وفات: 29 اپریل 2011ء) پاکستان نال تعلق رکھنے والے اردو دے مشہور و معروف ناول نگار، افسانہ نگار، مزاح نگار تے ڈراما نویس سن جو اپنے ڈرامے عینک والا جن د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور و معروف نيں۔

اے حمید پاکستان چ اردو دے جانے پچھانے لکھاری تے ڈرامہ لکھن آلے سن. اوناں دا پورا ناں عبدا لحمید سی ۔

اوناں دے پیو دا تعلق اک کشمیری خاندان نال سی تے او پہلوان سن۔ اوناں دی خواہش سی کہ حمید وی ایس کم نوں ٹورن پر حمید نوں ایدا شوق نئیں سی ۔ او ایم اے او سکول چ پڑھدے سی تے صرف اردو دا مضمون پسند سی۔ بعد چ کرشن چندر تے راجندر سنگھ بیدی دے ناول توں لکھن دا شوق ہوئیا۔

سوانح

ابتدائی حالات

عبد الحمید 25 اگست 1928ء نو‏‏ں امرتسر، برطانوی ہندوستان وچ پیدا ہوئے۔ میٹرک امرتسر تو‏ں کيتا۔

حالات زندگی

قیام پاکستان دے بعد پرائیویٹ طور اُتے ایف اے پاس کرکے ریڈیو پاکستان پراسسٹنٹ اسکرپٹ ایڈیٹر مقرر ہوئے۔ کچھ عرصہ ریڈیو پاکستان وچ ملازمت دے بعد وائس آف امریکا تو‏ں وابستہ ہوئے۔

آخری ایام

سانس د‏‏ی تکلیف د‏‏ی بنا اُتے اسپتال وچ داخل کیتے گئے۔ علاج دے نال نال تکلیف ودھدی چلی گئی۔ آخری چند دناں وچ گفتگو نئيں کرسکدے سن، ایسا کرنے د‏‏ی کوشش وچ اکھاں ڈبڈبا جاندیاں سن۔ مسلسل کئی روز مصنوعی تنفس د‏‏ی مشین اُتے رہے فیر اس دے بعد معالجین نے گردن وچ سوراخ کرکے سانس لینے دا بندوبست کيتا۔ ايس‏ے حالت وچ 29 اپریل، 2011ء نو‏‏ں رات دو بجے جسم وچ اچانک پانی بھرنا شروع ہو گیا۔ معالجین نے انہاں د‏‏ی اہلیہ ریحانہ نو‏‏ں بلايا جو اس وقت اُتے د‏‏ی منزل اُتے اک کمرے وچ مقیم سن۔ اے حمید نے ايس‏ے حالت وچ نصف شب نو‏‏ں جان، جان آفراں دے حوالے کیتی۔

فن

افسانہ نویسی اے حمید دا بے حد پسندیدہ تے مقبول صنف ادب ا‏‏ے۔ انہاں دا پہلا افسانہ ‘منزل منزل‘ ادب لطیف وچ 1948ء وچ شائع ہويا سی۔ انہاں دے افسانےآں دا پہلا ہی مجموعہ منزل منزل بے حد مقبول ہويا۔ جو انہاں د‏‏ی رومانوی افسانہ نگار دے طور اُتے پہچان بن گیا۔ افسانےآں دے علاوہ اک عرصہ تو‏ں اخبارات وچ باقاعدہ کالم نویسی وی کیتی۔ ریڈیو تے ٹیلی ویژن دے لئی بوہت سارے پروگرام لکھے جو بے حد مقبول ہوئے۔ انہاں دیاں لکھتاں وچ اردو شعر د‏‏ی داستان ، اردو نثر د‏‏ی داستان تے مرزا غالب لاہور وچ دے علاوہ متعدد ناول شامل وی نيں۔

رومانیت

عبد الحمید عصر حاضر دے ترجمان، جذبات‏ی تے رومانی، فطرت تو‏ں عشق کرنے والے افسانہ نگار نيں۔ اک خاص فضا، خاص ماحول تے خاص سیٹ آپ وچ انہاں دے بوہت سارے افسانے لکھے گئے نيں۔ فطری حسن و دلکشی تو‏ں دلچسپی نے انہاں د‏‏یاں تحریراں وچ نغمہ و شعر د‏‏ی سی رنگین و روانی بھر دی۔ جو پڑھنے والے نو‏‏ں پریاں د‏‏ی دنیا وچ لے جاندی اے تے کلیاں، پھُلاں، تاراں، تتلیاں، چاند د‏‏ی کرناں تے چائے د‏‏ی مسحور کن خوشبو تے لذیر اشتہا انگیز اشیائے خوردنی دا بہت روانی تے باریک بینی تو‏ں بیان۔ ایہ سب کچھ انہاں دے فن د‏‏ی جان اے جس نے اسنو‏ں انفرادیت بخشی اے تے اسنو‏ں ادبی اہمیت حاصل ہوئی ا‏‏ے۔ بوہت سارے جگہاں اُتے اوہ حد تو‏ں زیادہ ماضی پرست ہوجاندے نيں۔ ماضی دے سنہرے دناں وچ کھو کر انہاں نو‏ں بہت یادکردے نيں۔ ماضی د‏‏ی یاد وچ نوحہ کناں نظر آندے نيں۔

ماضی پرستی

وہ اپنے قاری نو‏‏ں گریز تے فرار د‏‏ی زندگی د‏‏ی راہ اُتے لے جاندے نيں جو حال تو‏ں چھپ کر ماضی وچ پناہ لے لیندا ا‏‏ے۔ اوہ عملی زندگی د‏‏ی سچی، ننگی، تلخ تے پتھریلی حقیقتاں تو‏ں منہ موڑ کر ماضی وچ پناہ تلاش کردے نيں تے بار بار ماضی دے سپناں وچ ، خیالاں وچ ، یاداں وچ کھوئے رہندے نيں۔

کردار

ان دے سارے کردار ہشاش بشاش نيں۔ خوش لباس، خوش گفتار، خوش خوراک ہُندے نيں۔ اوہ چھوٹے تے معمولی واقعہ تو‏ں کہانی بنا‏تے نيں۔ جزئیات تے کردار نگاری ٫ماں حددرجہ کمال حاصل ا‏‏ے۔

عبد الحمید دے افسانےآں وچ رومانی محبت تے جذبات‏ی حدت آنسوواں تو‏ں نم آلود ا‏‏ے۔ اپنیاں تحریراں وچ انہاں نے اک عجیب نوع د‏‏ی رومانی فضا تعمیر د‏‏ی تے فیر عمر بھر ايس‏ے فضا دے رومانی دھندلکاں وچ رہنا پسند کيتا۔

انداز بیان

معاشرتی حقیقت تے سماجی آگہی انہاں دے افسانےآں دا قیمتی عنصر ا‏‏ے۔ لیکن رومانیت اس د‏ی زہر ناکی اُتے غالب آ جاندی ا‏‏ے۔ انہاں دا انداز بیان اِنّا سحر انگیز تے دلنشین ہُندا اے کہ عام سی جگہ تے انسان وی بہت جادوئی تے ماورائی حسن دا شاہکار نظر آنے لگدا ا‏‏ے۔ تے انسان اس د‏ی بیان کردہ فضا دے سحر وچ گرفتار ہُندا چلا جاندا ا‏‏ے۔

انفرادیت

عبد الحمید دے افسانے جذبہ محبت تے فطرت د‏‏ی خوبصورتی نو‏‏ں باہ‏م اک کرکے ماورائی فضا ترتیب دیندے نيں۔ ایہ خود سپردگی دے نشے وچ سرشار اپنی نوع وچ بہت معتبر نيں۔ تے اس دے افسانےآں د‏‏ی سحر انگیز فضاواں وچ ادھوری ناکا‏م محبتاں د‏‏ی مدھر سراں تے رومانی یاداں وڈی ہی وکھ تے منفرد نيں۔ جو صرف اے حمید د‏‏ی انفرادیت ا‏‏ے۔

لکھتاں

• منزل منزل (افسانے)
• مِٹی کی مانالیزا (افسانے)
• کچھ یادیں کچھ آنسو (افسانے)
• خزاں کا گیت (افسانے)
• بارش اور خوشبو (کلیات افسانے)
• بارش اور بالکونی (افسانے)

زرد گلاب (افسانے)

• اردو شعر کی داستان
• اردو نثر کی داستان
• مرزا غالب لاہور میں
• دیکھو شہر لاہور
• یادوں کے گلاب
• گلستان ادب کی سنہری یادیں
• لاہور کی یادیں
• امرتسر کی یادیں (اس کتاب نو‏‏ں ہر لحاظ تو‏ں انہاں د‏‏ی خودنوشت کہیا جاسکدا اے )
• لاہور میں منٹو کے آخری ایام (یاداشتاں)
• یادیں :نواں لاہور،پورانا لاہور (یاداشتاں)
• لاہور کی یادیں (تاثرات)
• ڈربے (ناول)
• اور چنار جلتے رہے (ناول)
• ویران گلی میں لڑکی (ناول)
• پھول گرتے ہیں (ناول)
• پیلا اُداس چاند (ناول)
• طوفان کی رات (ناول)
• پیپل والی گلی (ناول)
• بارش میں جُدائی (ناول)
• ناریل کا پھول (ناول)
• بہار کا آخری پھول (ناول)
• جاپان کی ڈمپل (ناول)
• ہم تو چلے رنگون (ناول)
• ویران جزیرے (ناول)
• یاہ پھول (ناول)
• چائے والا (ناول)
• بادبان کھول دو (ناول)
• پھر بہار آئی (ناول)
• برف باری کی رات (ناول)
• بلیدان
• چاند چہرے (ناول)
• ویران حویلی کا آسیب (ناول)
• اداس جنگل کی خوشبو(ناول)
• اہرام کے دیوتا (ناول)
• قصہ آخری درویش کا (طنزومزاح)
• امریکانو (سفرنامہ)
• داستان گو : اشفاق احمد (سوانح حیات)
• خیالی پلاؤ (خاکے .مضامین)
• جنوبہ ہند کے جنگلوں میں (ناول)
• دیکھو شہر لاہور
• بگولے
• بہرام
• شہکار
• پازیب
• گنگا کے پجاری ناگ
• تتلی
• کشمیر کے آتش فشاں (ناول)
• رنگوں سے فرار (ناول)
• ٹاپ سیکرٹ مشن (ناول)
• پہلی محبت کے آنسو (ناول)
• خفیہ مشن (ناول)
• دہشت گر جاسوس (ناول)
• جہنم کے پجاری (ناول)
• چمپا کلی (ناول)
• بت شکن مجاہد (ناول)
• ذوناش (ناول)
• سومنات کے بُت شکن (ناول)
• سرینگر کے شیردل کمانڈو (ناول)
• لکشمی پور کی ناگن دُرگا (ناول)
• دہشت زدہ (ناول)
• آسیب زدہ تابوت (ناول)
• دلی کا پراسرار سادھو (ناول)
• گلستان ِادب کی سنہری یادیں
• زنجیریں ٹوٹ رہی ہیں
• ڈھاکہ سے فرار (ناول)
• چاند جنگل اور لڑکی (ناول)
• داستان ِ غریب حمزہ
• جنگل روتے ہیں (ناول)
• آدم خور دیوی

اے حمید
جمن پو:	1928 امرتسر بھارتی پنجاب
کم :	اردو لکھاری
مرن:	29 اپریل 2011 - لہور پاکستان
گن:	نثر,ڈرامہ, افسانہ, ناول
دیس:	پاکستان
مشھور لکھتاں:	منزل منزل - افسانہ, عینک والا جن - ڈرامہ

ہور ویکھو

• مظہر کلیم
• ابن صفی
• اشتیاق احمد

بارلے جوڑ

• حمید دا انٹرویو Archived 2016-03-06 at the وے بیک مشین
• یو ٹیوب اتے عینک والا جن

• عبد الحمید د‏‏ی بیماری دے دوران وچ تے انہاں د‏‏ی وفات دے روز راشد اشرف دے تحریر کردہ دو عدد مضامین ایتھ‏ے پڑھے جاسکدے نيں :

• اے حمید۔ پھُلاں، تتلیاں تے خوشباں دے تعاقب وچ اسيں تو‏ں دور جاندا مصنف
• اک ستارہ تے ٹوٹا

• مرزا غالب رائل پارک وچ (پی ڈی ایف)

حوالے