1755
- Ovo je članak o godini 1755.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 17. vijek – 18. vijek – 19. vijek |
| Decenija: | 1720-e 1730-e 1740-e – 1750-e – 1760-e 1770-e 1780-e |
| Godine: | 1752 1753 1754 – 1755 – 1756 1757 1758 |
| Gregorijanski | 1755. (MDCCLV) |
| Ab urbe condita | 2508. |
| Islamski | 1168–1169. |
| Iranski | 1133–1134. |
| Hebrejski | 5515–5516. |
| Bizantski | 7263–7264. |
| Koptski | 1471–1472. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1810–1811. |
| • Shaka Samvat | 1677–1678. |
| • Kali Yuga | 4856–4857. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4391–4392. |
| • 60 godina | Yin Drvo Svinja (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11755. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Godina 1755 (MDCCLV) bila je redovna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u nedjelju po julijanskom kalendaru.
- siječanj, početkom - "Nov proplamsaj" bune u Virovitičkoj županiji, na Špišićevom bukovičkom vlastelinstvu (već krajem mjeseca kraljica Marija Terezija naređuje istragu zbog njegovih postupaka prema seljacima). Buna se širi i na druga vlastelinstva: virovitičko, našičko, orahovičko, voćinsko i podgoračko. Začeci bune u Požeškoj županiji su odmah ugušeni.[1][2]
- ca. 20. 1. - Pobuna u Varaždinskom generalatu: neposredni povod je pokušaj vojnog zapovjedništva da silom utjera novac za nove uniforme ("zbog kojih Turci krajišnike 'kakti babe preštimavaju'").[3][4]
- 23. 1. (12. 1. po j.k., Tatjanin dan) - Ruska carica Elizabeta osnovala Moskovski univerzitet.
- januar - U Sankt Peterburgu izlazi prvi ruski naučno-popularni časopis "Ježemjesačnije sačinjenija" (Ежемесячные сочинения).
- U Engleskoj je period januar-maj neobično hladan, s izuzetkom neobično toplog aprila.[5] Vreme je u januaru veoma hladno i u Carigradu.
- 13. 2. - Ugovor iz Giyantija: ostatak Mataramskog sultanata, holandskog vazala na centralnoj Javi, podeljen je na sultanate Yogyakarta i Surakarta.
- 20. 2. - Deputacija pobunjenih krajišnika na čelu sa kap. Petrom Ljubojevićem ponijela pritužbe, "Poteščice", carici u Beč: da im se ne oduzimaju privilegije, različiti ekonomski zahtjevi,[6] i pravoslavci i katolici krajišnici traže da se unijati uklone iz Marče jer izazivaju "veliku konfuziju i neslogu".[7]
- 20. 2. - Sprema se Francuski i indijanski rat u Severnoj Americi: britanski general Edward Braddock je stigao sa dve regimente u Hampton, Virginia.
- 22. 2. - Papinom bulom Beatus Andreas de fakto je beatifikovan mali Andreas Oxner, kojeg su 1462. navodno ritualno ubili Jevreji (→ krvna kleveta).
- 24. 2. - Seljačka buna oko Križevaca, u Ravenu, (neposredno: porezni popis, javni radovi u očekivanju posjete Marije Terezije, od ranije povećane feudalne obveze).[8], pale prema Gradecu i Preseki, strah i metež u Zagrebu. U "poteščicama" traže priključenje Krajini.[9]
- U vrijeme ravenske bune, digli su se i seljaci oko Velikog Otoka u Podravini i u Biškupcu kod Varaždina, što je ugušio varaždinski general Josip grof Drašković.[10]
- 3. 3. - Podban Ivan Rauch krenuo iz Zagreba da dovrši smirivanje seljačke bune, što se pretvara u pljačkaški pohod a seljaci umiru u pretrpanim zagrebačkim zatvorima.[11]
- mart - Sukob ćingovske Kine i Džungarskog kanata: kineska vojska kreće iz mesta Uliastai u dan. zapadnocentralnoj Mongoliji. Među komandantima je i pretendent Amursana, koji se prošle godine sukobio sa džungarskim vladarom Dawachijem i zatim pobegao kineskom vladaru Qianlongu.
- 24. 3. - Carica/kraljica dekretom zabranjuje dalje progone pobunjenih seljaka u Hrvatskoj.
- 31. 3. - U Lisabonu otvorena raskošna Ópera do Tejo, kratkog veka.
- april - Hadži Mehmed-paša šalje preteće pismo crnogorskom vladici Vasiliju, zbog izneveravanja prošlogodišnjeg sporazuma sa Savom o plaćanju harača - preti mu nabijanjem na kolac.[12]
- 15. 4. - U Zagrebu počinje rad posebna komisija načelu sa međimurskim grofom Althanom - Marija Terezija je naredila istragu o nedavnoj buni - stvarni nosilac vlasti u Hrvatskoj do 5. rujna, vladarka koristi priliku da smekša vlastodršce koji se protive centralizaciji.[13] Slična komisija je upućena i u Viroviticu (grofovi Keglević i Serbelloni[14]).
- Althan je povjerio B. A. Krčeliću izradu projekta administrativne reforme u Hrvatskoj, u skladu s centralističkim nastojanjima.[15]
- 15. 4. - Aleksandrijski kongres u Virdžiniji: sastanak generala Braddocka i predstavnika pet američkih kolonija; razgovaraju o ratnom fondu, dogovaraju četvorokraki napad na Novu Francusku.
- 15. 4. - Samuel Johnson izdao "Rečnik engleskog jezika", A Dictionary of the English Language. Za sedam godina je samostalno uvrstio 42.773 reči.
- travanj, krajem i kasnije - Grof Neiperg uhapsio Ljubojevića u Kanjiži. Komisija će osuditi 100 ljudi (62 katolika, 38 pravoslavaca). Ugušen je pokušaj bune u Lici. U selima su knezovi zamenjeni oficirom i podoficirom (kraj krajiške autonomije i značajnih krajiških buna).[16]
- 15. 5. - Severno od Rio Grandea je osnovan Laredo (sever kolonije Nuevo Santander u Vicekraljevstvu Nova Španija).
- 29. 5. - Braddockova ekspedicija kreće iz Fort Cumberlanda u Marylandu prema Fort Duquesne, dan. Pittsburgh. Ađutant mu je virdžinijski potpukovnik George Washington (23), sklopio je savez sa nekim irokeškim poglavicama.
- 7. 6. - Zemljotres u Iranu, stradali Isfahan, Tabriz i Kašan, možda 40.000 mrtvih.
- 8. 6. - U pomorskom okršaju kod Newfoundlanda, Britanci viceadmirala Edwarda Boscawena zarobili dva francuska broda, Alcide i Lys. Većina francuskih brodova je u magli uspela proći.
- jun - Rat protiv Džungarije: kineske snage zauzimaju bez otpora grad Ili, dan. Yining na zapadu Xinjianga. Dawachi se povlači u planine Gedeng, zatim je poražen u poslednjoj bici.
- Qianlong odlučuje da četiri ojratska klana Džungarije imaju svoje kanove, Amursana bi bio samo jedan od njih.
- 16. 6. - Bitka za Fort Beauséjour: britanska pobeda je kraj šestogodišnjeg Rata oca Le Loutrea i uvod u iseljenje frankofona iz Akadije u dan. maritimnoj Kanadi.
- 27. 6. - Umro je etiopski car Iyasu II, nasleđuje ga mali Iyoas I (do 1769), regent mu je baka Mentewab
- 9. 7. - Bitka na Monongaheli: Franko-indijanske snage potukle Braddockovu ekspediciju, koja je pokušala osvojiti Fort Duquesne (dan. Pittsburgh).
- 25. 7. - Francuski i indijanski rat: Britanske vlasti u Sjevernoj Americi donose odluku o protjerivanju francuskih kolonista iz Akadije (današnja Nova Škotska).
- 26. 7. - Giacomo Casanova uhapšen u Veneciji pod optužbom za uvredu religije i pristojnosti - u septembru je osuđen na pet godina zatvora bez suđenja ili saopštene optužnice, ali će sledeće godine spektakularno pobeći.
- 26. 7. - Papina enciklika Allatae sunt, "o sledbeništvu istočnog obreda".
- 10. 8. - Počinje Kampanja u zaljevu Fundy, protjerivanje frankofonih Akadijaca, počevši od regije Chignecto, na vratu poluotoka Nova Škotska.
- august - Britanci počinju zaplijene francuskih brodova.
- 3. 9. - Prvi tajni sastanak austrijskog ambasadora u Francuskoj von Starhemberga i Lujevog poverenika kardinala Bernisa - Versajski sporazum će biti zaključen početkom sledećeg maja (→ Diplomatska revolucija).
- 4. 9. - Kraljičinim mandatom su određene kazne za nasilja u buni, među kojima i osam smrtnih za seljake, ali je i podban oglobljen za opljačkanu imovinu seljaka.
- 4. 9. - Bitka kod Petitcodiaca u Kanadi, franko-indijanska pobjeda, otpor protjerivanju.
- 8. 9. - Bitka na jezeru George na severu provincije New York: britansko-irokeška pobeda nad franko-indijanskim invazorima; poginuo je mohočki poglavica Hendrick Theyanoguin.
- 11. 9. - Kraljica potvrdila privremenu regulaciju urbarijalnih odnosa u Virovitičkoj županiji.[17] Privremeni urbar za Slavoniju i Srem povećava terete kmetovima, izaziva otpor Srba u Sremu.[14]
- 24. 9. - Pobuna Amursane: beži od kineske pratnje na putu za Chengde, okuplja većinu preostalih Ojrata. Ali ovo je samo početak Džungarskog genocida.
- 30. 9. - Britanci obećavaju finansijsku pomoć Rusiji kako bi se postavilo 50.000 vojnika na livonsko-litvanskoj granici - ali Britanci kontaktiraju i sa Prusima, što je uvod u Diplomatsku revoluciju sledeće godine.
- oktobar - Frankofoni iz Chignecta su transportirani čak u Južnu Karolinu i Džordžiju.
- 16. 10. - Masakr na Penn's Creeku u Pennsylvaniji: Lenape Indijanci ubili 14 naseljenika (Lenapei su ljuti zbog prevarantske Walkingove kupovine zemlje iz 1737. i jer su Irokezi prošle godine prodali njihovu zemlju bez pitanja).
- 17. 10. - Islandski vulkan Katla počinje četvoromesečnu erupciju eksplozivnosti 5 ("kataklizmična").
- 25. 10. - Pošto je prethodnik Bijikli Ali-paša pogubljen, Jirmisekizade Mehmed Said-paša postaje peti veliki vezir ove godine (ostaje pola godine).
- jesen - Bosanski vezir dobija ferman s Porte da sukob s Crnom Gorom reši mirnim putem.
- 1. 11. - Potres u Lisabonu: portugalski glavni grad je razoren u katastrofalnom potresu, tsunamijima i vatrenoj oluji, u kojima je poginulo 60.000 - 90.000 stanovnika.
- Stradala je i Anfa u Maroku, tj. Casa Branca, koju Evropljani napuštaju a obnoviće je marokanski sultan Mohammed ben Abdallah. Razrušeni su i Mogador/Essaouira i Rabat.
- Katastrofa pobožne katoličke zemlje na veliki praznik ima velike posledice za evropsku misao. Prvi je potres proučavan putem nauke, pa označava početke seizmologije.
- 8. 11. - Kraljičinim mandatom uvedeno, umjesto pojedinačnih urbara, "privremeno uređenje urbarskih podavanja" u banskoj Hrvatskoj, kojim su zabranjeni najgori oblici vlastelinske samovolje (konačno uređenje 1773-80, reformama Josipa II.[18]).
- Seljaci u Moslavini, koji su ranije imali drugačiji status (nepovezano s ravenskom bunom), ne priznaju ovo uređenje, neposlušnost traje do 1757.[19]
- novembar - Pasquale Paoli, vođa Korzikanaca pobunjenih protiv đenoveške vlasti, ustav tzv. Korzikanske Republike, a koji se ponekad navodi kao prvi moderni pisani ustav u historiji Evrope i prvi dokument takve vrste temeljen na idealima Prosvjetiteljstva. Republika je osvojena od strane Francuza 1768-69.
- novembar - Izašao je peti tom Encyclopédie.
- novembar - Johann Joachim Winckelmann je stigao u Rim. Ove godine je objavio uticajne "Misli o imitaciji grčkih dela u u slikarstvu i skulpturi", u Rimu mu je prvi zadatak da opiše statue u Belvederskom dvorištu Vatikanske palate: Belvederski Apolon, Laokoont i dr.
- 18. 11. - Zemljotres kod rta Ann je potresao Boston i Masačusets - ima materijalne štete, nema žrtava.
- 20. 11. - Ober oficiri Novosrpskog korpusa se sastaju povodom problema gajdamaka, paramilitaraca/razbojnika - odlučuju da organizuju odred koji bi bio u stalnoj potrazi za njima.[20]
- 25. 11. - Pensilvanijska skupština napušta kvekersku pacifističku politiku i odlučuje da osnuje oružane formacije, istog dana kada su joj nemački naseljenici ostavili leševe svojih ubijenih suseda na vratima.
- 27. 11. - Mekneski zemljotres (ranije datiran u 18. 11.) pogađa sever Maroka, stradali su Fes i Meknes, najmanje 15.000 ljudi.
- 2. 12. - Izgorela je druga Eddystonska kula svetlilja (obnovljena 1759).
- 17. 12. - Gruzijski patrijarh Anton I je smenjen zbog bliskih odnosa sa zapadom (odlazi u Rusiju a ponovo će biti gruzijski patrijarh 1764-88).
.jpg)
- Hrvatska:
- U Hrvatskoj i Slavoniji ima 48 važnijih sajmova u 12 mjesta.[21]
- Nova Gradiška je vojni komunitet.
- U habsburškim zemljama se uvodi jako protekcionistička carinska politika - prevladava sve više manufakturni izvoz u Tursko carstvo.[22]
- Benedikt Stay Stojković u latinskom spjevu prikazao Newtonovu filozofiju.[23]
- 1755-56 - "Grimanijev zakon": generalni providur Francesco Grimani regulira agrarno pitanje u sjevernim delovima Dalmacije, osvojenim od Turaka (slabo se primjenjuje).[24]
- Pominje se srpska škola u Skradinu, učitelj je Hilandarac Jefrem Koreski.[25]
- Mlečani blokiraju Crnu Goru zbog Vasilijeve agitacije, od kraja 1755. do kraja iduće godine inkvizitori tri puta ponavljali naređenje da bude otrovan.[26]
- Raja u Beogradskom pašaluku se žali da je spahije iz osvete (zbog ranijih Portinih mera) "zlostavljaju i ... upropašćuju teškim globama". Ipak, već od kraja 1750-tih spahije i raja su suočeni s janičarskim nasiljem.[27] Ove godine u Beogradu se odigrala bitka, sa topovima, između dve grupe janičara.[28]
- Nekoliko stotina janičara napalo begovski odžak na Glasincu, tako da na njih mora poći paša Kukavica.[29]
- Nove crkve: Lovreć (sv. Duha), Makarska (sv. Marka), Trpinja (Vaznesenja Gospodnjeg), Sveti Petar u Šumi (sv. Petra, obnovljena), Vrbovsko (sv. Ivana Nepomuka 1755-56), Temišvar (sv. Đorđa). U Velikom Bukovcu je izgrađen Draškovićev dvorac.
- Slavenosrbija: u mesto Kameni Brod, danas deo Luganska, doseljavaju se Srbi.
- Britanci podigli Fort Ontario na istoimenom jezeru (dan. Oswego, New York).
- U provinciji Hebei izgrađen budistički hram Puning sa najvišom drvenom skulpturom Avalokiteśvare od preko 22 metra.
- Kralj Alaungpaya je osvojio hodočasnički grad Dagon, proširio ga i nazvao Yangon.
- Stanislav Ponjatovski stiže u Sankt Peterburg, kao sekretar britanskog ambasadora - upoznaje buduću caricu Katarinu čiji će ljubavnik postati.
- U Rusiji uvedena zlatna moneta imperijal, vrednosti 10 rubalja (1755-1805. i 1885-1917).
- U Carigradu završena džamija Nuruosmanija, primer osmanskog baroka i prva carska džamija posle 100 godina.
- Nauka i tehnika:
- Britanski kemičar Joseph Black u radu za Filozofsko društvo Edinburgha opisuje otkriće karbon dioksida i magnezija.
- Ruđer Bošković: "O znanstvenom putovanju po Papinskoj državi…" sa "Novom zemljopisnom kartom Crkvene države".
- Objavljena knjiga Richarda Cantillona "Esej o prirodi trgovine uopšte", napisana 1730, pionirsko delo političke ekonomije.
- Immanuel Kant anonimno objavio "Univerzalnu istoriju prirode i teoriju neba", izneo nebularnu hipotezu.
- Jean-Jacques Rousseau: Rasprava o izvorima i osnovama nejednakosti među ljudima - izlaže svoje mišljenje o prirodnom stanju
- Leonhard Euler: Institutiones calculi differentialis, osnove diferencijalnog računa.
- 11. 1. - Džono Rastić, pjesnik († 1814)
- 11. 1. (ili 1757) - Alexander Hamilton, osnivač i prvi guverner američke federalne banke († 1804.)
- 25. 1. - Paolo Mascagni, anatom († 1815.)
- 7. 4. - Donatien de Rochambeau, francuski general († 1813)
- 10. 4. - Samuel Hahnemann, osnivač homeopatije († 1843)
- 16. 4. - Élisabeth Vigée Le Brun, slikarica († 1842)
- 30. 6. - Paul Barras, glavni francuski direktor († 1829)
- 20. 7. - Ignác Martinovics, mađarski naučnik i jakobinac († 1795)
- aug. - Jan Henryk Dąbrowski, poljski general i državnik († 1818)
- 4. 9. - Hans Axel von Fersen, miljenik Marije Antoanete († 1810)
- 24. 9. - John Marshall, vrhovni sudija SAD († 1835)
- 25. 10. - François Joseph Lefebvre, maršal Francuske († 1820)
- 2. 11. - Marija Antoaneta, francuska kraljica († 1793.)
- 12. 11. - Gerhard von Scharnhorst, prvi pruski načelnik generalštaba, vojni teoretičar († 1813)
- 17. 11. - Luj XVIII, francuski kralj († 1824.)
- 30. 11. - Vinko Knežević, habsburški general († 1832)
- Koča Anđelković, habsburški kapetan, vođa dobrovoljaca († 1788)
- Petar Ičko, trgovac i diplomata († 1808)
- 10. 2. - Montesquieu, francuski pisac, politički teoretičar (* 1689.)
- 10. 2. - Saint-Simon, Louis de Rouvroy, francuski pisac (* 1675.)
- 11. 2. - Scipione Maffei, pisac, kritičar umetnosti (* 1675)
- 4. 5. - Ignacio Visconti, general Društva Isusovog (* 1682)
- 27. 6. - Jasu II, etiopski car (* oko 1723.)
- 13. 7. - Edward Braddock, britanski general, komandant u Severnoj Americi (* 1695)
- 15. 8. - Emanuel Kozačinski, nekadašnji profesor u Karlovcima (* 1699)
- 4. 10. - Georg Christian von Lobkowitz, habsburški feldmaršal (* 1686)
- ↑ Historija n. J. II, 1066
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 206
- ↑ Historija n. J. II, 1052-53
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 220
- ↑ Weather in History 1750 to 1799 AD. premium.weatherweb.net
- ↑ Historija n. J. II, 1053-54
- ↑ Historija n. J. II, 1049
- ↑ Historija n. J. II, 1058
- ↑ Historija n. J. II, 1060-61
- ↑ Historija n. J. II, 1063
- ↑ Historija n. J. II, 1062
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 506
- ↑ Historija n. J. II, 1063-64
- ↑ 14,0 14,1 Istorija s. n. IV-1, 207
- ↑ Historija n. J. II, 1089
- ↑ Historija n. J. II, 1055
- ↑ Historija n. J. II, 1067
- ↑ Historija n. J. II, 1097
- ↑ Historija n. J. II, 1068
- ↑ "Сви смо у овој православној империји у добром здрављу,. rastko.rs
- ↑ Historija n. J. II, 1084
- ↑ Historija n. J. II, 1087
- ↑ Historija n. J. II, 1223
- ↑ Historija n. J. II, 1235
- ↑ Istorija s. n. IV-2, 59
- ↑ Historija n. J. II, 1266
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 317
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 319
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 445
- Literatura
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)
- Podravska seljačka buna 1755. godine Arhivirano 2023-02-08 na Wayback Machine-u. povijest.net
