Majorka

Majorka (španski i katalonski: Mallorca) je najveće ostrvo u Španiji. Nalazi se u Sredozemnom moru i deo je arhipelaga Balearska ostrva (katalonski: Illes Balears, španski: Islas Baleares). Kao i druga Balearska ostrva, Ibiza, Formentera i Menorka, ostrvo je popularna turistička destinacija. Od šezdesetih godina 20. veka, postala je sinonim za masovni turizam. Ime potiče od latinskog insula maior, „veliko ostrvo"; kasnije Maiorica.

Majorka

Majorka
Geografija
Lokacija	Sredozemno more
Koordinate	39° 37′ 01″ S; 2° 58′ 59″ I
Arhipelag	Balearska ostrva
Površina	3.640,11 km2
Visina	1.445 m
Administracija
ŠPA

Glavni grad ostrva, Palma de Majorka, je takođe i glavni grad autonomne zajednice Balearska ostrva. Himna Majorke je La Balangera.

Geografija

Satelitski snimak

Portals Veljs zaliv u Kalviji

Majroka ima dva planinska regiona od kojih su oba dugačka oko 70 km. Oni se nalaze na severozapadu (Sera de Tramuntana ili Tramuntana masiv) i na istočnoj trećini ostrva. Najviši vrh na Majorki je Puđ Mađor (1.445 m) na Serra de Tramuntana. Na njemu se nalazi vojno područje, a obližnji vrh Puđ de Masanelja je najviši dostupni vrh (1.364 m). Na severoistočnoj obali nalaze se dva zaliva: Badija de Poljensa i veći, Badia d’Alkudija. Severna obala je uglavnom strma i ima mnogo grebena. Centralna oblast koja se širi oko Palme je uglavnom prostrana plodna ravnica poznata kao Es Pla.

Klima je mediteranska, sa više padavina na Serra de Tramuntana. U ravnici su leta topla, zime umerene do hladne, a najhladnije su na masivu Tramuntana; u ovom delu ostrva nisu neuobičajene snežne padavine tokom zime.

Pored ostrva se nalaze dva mala nenastanjena ostrva: Kabrera (jugoistočno od Palme) i Dragonera (zapadno od Palme).

Istorija

Osnivanje Majorke

Majorka je bila nastanjena od preistorijskih vremena. Otkriveni su grobovi i tragovi naselja iz paleolitskog doba (6000–4000. p. n. e.). Rimljani su osvojili Majorku 123. p. n. e. pod Kvint Cecilije Metelom. Ostrvo je pod rimskom vladavinom cvetalo, a u to vreme su osnovani gradovi Pollentia (Alkudija) i Palmaria (Palma de Majorka). Na ostrvu su gajene masline, vinogradi, a proizvođena je i so. Majorkanski vojnici su bili cenjeni u rimskim legijama zbog svoje veštine u bacanju praćke.

Vandali su opustošili ostrvo 426. godine, a pripojili su ga svome carstvu 465. Godine 534. Majorku je osvojila Vizantija, i upravljala njome kao delom provincije Sardinija. Pod vizantijskom vlašću je cvetalo hrišćanstvo pa je podignut veći broj crkava. Ali od 707. ostrvo su neprestano napadali muslimanski pljačkaši iz severne Afrike.

Kordopski halifat je 902. godine osvojio Majorku, donevši novi period prosperiteta ostrvu. Kad je halifat bio na vrhuncu, Mavri su unapredili poljoprivredu navodnjavanjem, a razvili su i lokalne zanate. Pošto se halifat 1015. raspao, započela je era opadanja. Majorka je došla pod upravu vladara taife Denija, a od 1087. do 1114. bila je nezavisno poglavarstvo. Međutim, jedna ekspedicija iz Pize i Katalonije je 1114. osvojila ostrvo i držala Palmu pod opsadom 8 meseci. Kad je grad pao, osvajači su se povukli, a zamenili su ih Almoravidi iz severne Afrike, koji su vladali so 1203. Almoravide je isterala dinastija Almohada koji su vladali do 1229. Iskoristivši konfuziju i nerede, kralj Đaume I Osvajač je izvršio invaziju sa 15.000 vojnika i 1.500 konja, i pripojio ostrvo Aragonskoj kruni posle tromesečnog vojnog pohoda.

Posle smrti Đaumea I 1276. njegovi sinovi su podelili kraljevstvo. Đaume II postao je kralj nove Kraljevine Majorka. Godine 1344. kralj Pere IV od Aragona osvojio je i vratio ostrvo kruni.

Od 1479. Aragonska kruna se brakom između Fernanda Aragonskog i Izabele od Kastilje ujedinila sa Krunom Kastilje. U ranom 18. veku, Rat za špansko nasleđe okončan je ujedinjenjem španske monarhije. Godine 1716. Dekretom iz Nueva Plante, Majorka je postala deo španske pokrajine Baleari, koja odgovara današnjim Balearskim ostrvima.

Palma

Glavni grad Majorke, Palma, osnovan je kao rimski logor nazvan Palamarija na ostacima talajotskog naselja. U burnoj istoriji grad su nekoliko puta pustošili Vandali u vreme pada Rimskog carstva. Kasnije su ga osvajali Vizantinci, kolonizovali Mavri (koji su ga nazvali Medina Mayurqa), a konačno ga je ustanovio Đaume I Osvajač. Godine 1983, Palma je postala glavni grad autonomne pokrajine Balearska ostrva.

20. vek i danas

Demografija Palma de Majorke (1900–2005)

Od pedesetih godina 20. veka uspon masovnog turizma radikalno je promenio fizionomiju i grada i ostrva, pretvorivši ga u atraktivni centar za strane turiste i za radnike iz kontinentalne Španije. To je doprinelo velikim promenama u tradiciji, sociolingvističkoj mapi, urbanizaciji i kupovnoj moći.

Zahvaljujući turizmu Palma je značajno napredovala. Godine 1960. Majorka je imala 500.000 posetilaca, dok je 1997. imala 6.739.700. Godine 2001, više od 19.200.000 putnika prošlo je kroz aerodrom Son Sant Joan u Palmi, uz dodatnih 1,5 miliona koji su došli morem.

U 21. veku, plan urbanog razvoja, Pla Mirall ("Plan ogledalo"), privukao je veliki broj radnika imigranata van Evropske unije, naročito iz Afrike i Južne Amerike.

Lokalne novine Diario de Majorka objavile su 14. novembra 2005. tvrdnje da je CIA koristila aerodrom na ostrvu za program tajnog prevoza osumnjičenih za terorizam.

Uprava

Opštine na Majorki

Ostrvo je administrativno podeljeno na sledeće opštine:

Alaro Alkudija Algaida Andrač Arijanj Arta Banjabufar Binisalem Buger Bunjola Kala Ratjada Kalvija Kampanet Kampos Kapdepera Konselj Kostič Deja Eskorsa

Esporles Esteljenk Felanič Fornaluč Inka Ljoret de Vistalegre Ljoseta Ljubi Ljukmajor Manakor Manakor de la Valj Marija de la Salut Marači Montuiri Muro Palma de Majorka Petra Pobla

Poljensa Poreres Puđpunjet Santa Euđenija Santa Margalida Santa Marija del Kami Santanji Sant Đoan Sant Ljorens des Kardasar Selva Senseljes Ses Salines Sineu Soljer Son Servera Valjdemosa Viljafranka del Bonanj

Atrakcije

• Tvrđava Bejver
• Katedrala u Palma (La Seu)
• Pećini do Drak (Koves del Drak)
• Železnica do Sojer
• Planine Tramuntana
• sa Kalobra

Ljudi

Poznatiji Majorkanci su pisac i filozof Ramon Ljulj i Hunipero Sera, franjevački opat koji je osnovao lanac misija u Alta California, iz 19. veka, vojni komandant, Hoakin Hoveljar i Soler i predsednik vlade Španije u dva mandata, Antonio Maura Montaner. U skorije vreme poznati su teniseri Rafael Nadal i Karlos Moja. Stric Rafaela Nadala je bivši španski internacionalni fudbaler Migel Anhel Nadal. Godine 2006. Majorkanac Horhe Lorenso osvojio je titulu svetskog prvaka u motociklizmu u klasi od 250cc.

Na ostrvu su živeli mnogi poznati ljudi. Frederik Šopen i Žorž Sand, su kratko živeli na Majorki, u stanu iznajmljenom od jednog manastira. Robert Grevs, posle objavljivanja svoje autobiografije Good Bye to All That (Zbogom svemu), preselio se na Majorku i na njoj ostao do kraja života. Slikar Huan Miro je umro u Son Abrinesu u Palmi 25. decembra 1983. pošto je svoje poslednje godine proveo na ostrvu. Na Majorci je 1992. osnovana Fondacija Pilar i Huana Miroa.

Filmske zvezde, Ketrin Zita-Džouns i Majkl Daglas od kasnih devedesetih imaju svoju rezidenciju na severnoj obali ostrva i provode ovde polovinu godine. Takođe, Mihael Šumaher, Klaudija Šifer, Eni Lenoks, Džulijan Lenon, Sintija Pauel (bivša žena Džona Lenona), teniser Boris Beker, teniser Rafael Nadal (inače Majorkinac), teniserka Ana Ivanović, bivši španski političar Felipe Gonsales, bivši engleski fudbaler Stiv Makmanaman i zabavljač Piter Stringfelou imaju rezidencije na ostrvu. Ostrvo je dom i poznatih modernih slikara Migela Barsela, Hose Marija Sisilija i Astrid Kolomar.

Članovi španske kraljevske porodice tradicionalno provode letnji odmor na Majorki, gde imaju palatu.

Jezik

Zvanični jezici na Majorki su katalonski i španski. Mesni dijalekt katalonskog jezika domoradačkog stanovništva je poznat kao Mallorquí, a ponekad se naziva i Balear ili balearski, iako su dijalekti različiti na svakom ostrvu, pa čak i u svakom selu. Mlađi Majorkanci obično govore i španski i katalonski, uz nešto znanja engleskom i nemačkog jezika, zbog komunikacije sa turistima.

Politika

Tipičan predeo na Majorki

Balearska ostrva, kojima pripada i Majorka, su španska autonomna jedinica. Trenutno je na vlasti koalicija pet levičarskih i nacionalističkih partija, koju predvodi Socijalistička partija (PSOE).

Na ostrvu postoji posebno upravno telo zvano Consell Insular de Mallorca (Veće ostrva Majorka) koja u svojoj nadležnosti ima kulturu, puteve, železnicu i opštinsku administraciju. Većnici predstavljaju ostrvo u Balearskom parlamentu.

Kuhinja

Ensajmada, kolač od lisnatog testa tipičan za Majorku

Godine 2005. na ostrvu je bilo preko 2.400 restorana, od malih barova do velikih restorana. Iako se Majorka nalazi u Sredozemnom moru, većina plodova mora se uvozi. Masline i bademi su tipičan sastojak majorkanske kuhinje. Ostrvo ima preko 4 miliona stabala masline i badema. Jela koja se zaista mogu nazvati majorkanskim su sobresada i divlji pirinač — kuvani pirinač sa šafranom, piletinom, svinjetinom i povrćem, a za ljubitelje slatkiša, ensajmada.