Pređi na sadržaj

Piri Reis

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Piri Reis
Reisova statua u Karamanu
Puno imeHadži Ahmed Muhidin Piri
Datum rođenja(1465-01-01)1. januar 1465.
Mesto rođenjaGalipolje  Osmansko carstvo
Datum smrti1554.(1554-Nedostaje neophodni parametar 1, mesec!-00) (89/89 god.)
Mesto smrtiKairo

Piri Reis (turski: پیری رئیس‎; 1. januar 1465, Galipolje – 1554, Kairo) bio je osmanski admiral, moreplovac, istraživač, geograf i kartograf.[1]

Biografija

[uredi | uredi izvor]

Puno ime mu je Hadži Ahmed Muhidin Piri. Reis (Re’is) u njegovom imenu dolazi iz titularnog uvažavanja budući da označava glavara, starešinu ili zapovednika turskog vojnog broda.[2] Potiče iz porodice koja je Osmanskom carstvu dala brojne vrsne pomorce, kakav je bio i njegov stric Kemal, uz kojeg je i započeo plovidbu morima, 1481. godine. Rođen je 1465. godine u Galipolju, srcu tadašnje turske mornarice, gde je i odrastao. Početak njegove plovidbe vezan je za ratove Osmanskog carstva sa Francuskom, Sardinijom, Sicilijom i Korzikom.[1] Godine 1487. sa stricem učestvuje u napadu na Malagu. Oplovljava zapadna ostrva Mediterana i brižljivo crta mape i beleži mesta koja pohodi, od obala Španije, Italije i Francuske do afričkih obala. Učestvuje u evakuaciji granadskih Muslimana[1], tzv. Moriskosa koji su bežali od španske rekonkiste, zbog koje su proganjani zajedno sa Mavrima i Jevrejima.[3]

Vojna služba i kartografija

[uredi | uredi izvor]

Piri Reis će zvanično stupiti u službu kao zapovednik vojnog broda 1494. godine, u ratu između Turaka i Venecije.[1] Već će iduće godine njegov stric biti proglašen za admirala od strane sultana Bajazita II, pa će nastaviti da vodi svoj brod u okviru stričeve flote sve do njegove iznenadne smrti 1511. godine dok su oplovljavali Rodos.[1] Pre toga, bio je učesnik Prve (1499) i Druge Lepantske bitke (1500).[3] Nakon stričeve smrti Piri se vratio u rodno Galipolje da radi na mapama. Prvu će nacrtati već 1512. godine, a 1513. godine će je predstaviti sultanu Selimu I. Zapisaće da je radio po predlošku Kolumbove mape.[4] Godine 1516. se vraća u službu a u 1517. godini učestvuje u pohodu na Egipat, kada crta deltu Nila.[3] Godine 1521. počinje sa radom na Knjizi Plovidbi (Kitâb-ı Bahriye, turski: كتاب بحرية). U službi Ibrahim-paše Pargalije za vladavine Sulejmana Veličanstvenog učestvuje u opsadi Rodosa, do tada neosvojivog, protiv vitezova Hospitalaca.[1] Nakon Rodosa padaju Leros, Kos, Kalimna, Niziros, Telos, Limonija i Halke. Godine 1524. upravljaće brodom kojim će odvesti Pargaliju u Aleksandriju.[1]Upravo će Pargalija posredovati predstavljanju njegove knjige 1526. godine pred sultanom Sulejmanom Veličanstvenim.[1] Piri Reis je izvornim 130 delova i mapa iz 1521. godine za tu priliku pridodao još 80, tako da je Knjiga Plovidbi, te 1526. godine imala 210 delova sa mapama Sredozemlja ali i celog sveta. U pomoć mu je prišao tadašnji osmanski pesnik Muradi, tako da to nije samo navigacijska knjiga već i umetničko delo.[5][1][3] Godine 1547, Piri Reis je na vrhuncu slave, postao je admiral (Reis) Osmanskoj floti Indijskog okeana kojoj je sedište u Suecu.[1][3] U to vreme osvaja Aden, Maskat i Katar. Godine 1554. pogubljen je u Kairu kao žrtva intriga oko nepodržavanja politike tadašnjeg guvernera Egipta.[1][3]

Prema mnogim izvorima, poznavao je nekoliko svetskih jezika, uključujući grčki, španski, italijanski i portugalski.[1]

Dela

[uredi | uredi izvor]
  • Karta sveta 1513.
  • Knjiga plovidbi, (Kitâb-ı Bahriye) 1521. (130 delova i mapa) i 1526. (210 delova i mapa)
  • Karta sveta 1528.

Specifičnosti

[uredi | uredi izvor]

Brojne su kontroverze koje prate njegove mape. Budući da je poznavao nekoliko svetskih jezika i imao predloške mnogih mapa koje nisu bile poznate zapadnoevropskim istraživačima mora, specifično je to što se na njegovoj mapi iz 1513. godine pojavljuje Antarktik i to bez ledenog pokrivača,[6] Kuba kao ostrvo pa čak i pojedine zemlje na mestu današnje Latinske Amerike.[7] Mapu je u Topkapiju našao Gustav Adolf Dajsman, protestantski teolog, 1929. godine i obznanio je svetu.[7] U pomenutom muzeju čuva se zaostavština najvećeg geografa i kartografa Osmanske imperije, Piri Reisa.

Galerija

[uredi | uredi izvor]
  • Piri Reisova mapa iz 1513. godine
    Piri Reisova mapa iz 1513. godine
  • Knjiga Plovidbi, sa Muradijevim uresima (Kitâb-ı Bahriye), 1526.
    Knjiga Plovidbi, sa Muradijevim uresima (Kitâb-ı Bahriye), 1526.
  • Portolan Rodosa Pirija Reisa iz Knjige Plovidbi (Kitâb-ı Bahriye), 1526.
    Portolan Rodosa Pirija Reisa iz Knjige Plovidbi (Kitâb-ı Bahriye), 1526.
  • Galipolje Pirija Reisa iz Knjige Plovidbi (Kitâb-ı Bahriye), 1526.
    Galipolje Pirija Reisa iz Knjige Plovidbi (Kitâb-ı Bahriye), 1526.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b v g d đ e ž z i j k „Piri Reis”. The Otommans Org (na jeziku: eng). Pristupljeno 21. 12. 2018. 
  2. ^ „Šta znači "reis"”. štaznači.com. Pristupljeno 21. 12. 2018. 
  3. ^ a b v g d đ „Piri Reis: A Genius 16th-Century Ottoman Cartographer and Navigator”. Muslim Heritage (na jeziku: eng). Arhivirano iz originala 22. 12. 2018. g. Pristupljeno 21. 12. 2018. 
  4. ^ „Columbus and the Piri Reis Map of 1513”. diegocuoghi (na jeziku: eng). Pristupljeno 21. 12. 2018. 
  5. ^ „The Kitab-ı Bahriye “Book of Navigation” of Piri Reis” (PDF). Fig Net (na jeziku: eng). Pristupljeno 21. 12. 2018. 
  6. ^ „Atlantida”. Amarilis. Pristupljeno 21. 12. 2018. 
  7. ^ a b „The baffling Piri Reis Map of 1513: It showed Antarctica centuries before discovery, but without its ice cap”. Vintage News (na jeziku: eng). Pristupljeno 21. 12. 2018. 


Piri Reis na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Пири_Реис&oldid=28730451”