Ноҳияи Вахш

Ноҳияи Вахш
Донистаниҳо
Кишвар :	Тоҷикистон
Вилоят :	Хатлон
Марказ:	Вахш
Замони таъсис :	7 январи 1944
Раиси ноҳия:
Ҷуғрофиёи табиъӣ
Паҳноварӣ :	1101,4 км²
Шумораи шаҳракҳо :	2
Шумораи ҷамоатҳо :	6
Мардум
Аҳолӣ (2022) :	213 ҳаз. кас
Забони расмӣ :	тоҷикӣ
Забонҳои гуфторӣ :	тоҷикӣ, узбакӣ
Мазҳаб :	ҳанафӣ
Нишониҳо
Сарвожа :	VA
ISO-намоя :	TJ.KL.VA
Пешшумора :	+992 3246
Нишонии почта :	735140
Замон :	UTC+5
Вебгоҳ :	.tj
Шумораи мошинҳо :	03РТ

Ноҳияи Вахш (форсӣ: ناحیه وخش‎) — ноҳияи маъмурӣ дар вилояти Хатлон. 6 январи 1965 таъсис ёфта, дар водии Вахш воқеъ аст.

Аҳолӣ — 213 000 нафар (2022).

Ҷойгоҳ

Ноҳияи Вахш аз шимол бо шаҳри Левакант, аз шарқ бо ноҳияи Данғара ва Фархор, аз ҷануб бо ноҳияи Ҷалолиддини Балхӣ, ва аз ғарб бо Кӯшониён ҳамсарҳад мебошад. Аз маркази ноҳия то шаҳри Душанбе 115 км, то маркази вилоят — шаҳри Бохтар 15 км. Масоҳаташ — 965,1 ҳазор км² аст. Ҳудуди ноҳия асосан ҳамвор буда, аз сатҳи баҳр 400—500 м баланд аст. Дар қисми шарқиаш баландиҳо воқеъ буда, тадриҷан ба қаторкӯҳи Тераклӣ мегузаранд. Дар Вахш бештар хоки хокистарранг, дар қисми ҷанубу ғарбиаш шӯрхок дида мешавад. Рустаниҳояш нимдаштӣ (ғешаю ҷорӯбак) аст. Аз ҳайвоноти ваҳшӣ гург, шағол, рӯбоҳ, аз хазандаҳо мор, сангпушт, аз парандаҳо гунҷишк, парасту, кабк, бедона ва ғайра вомехӯранд. Аз ҳудуди ноҳия дарёи Вахш мегузарад. Сарватҳои зеризаминиаш — масолеҳи бинокорӣ (гил, рег, шағал).

Иқлим

Иқлими Вахш континентии субтропикист. Тобистон- гарми хушк, давомнок. Ҳарорати миёнаи июл — 28,9ºС, гармтаринаш- 43ºС. Зимистон — нарми камбарф. Ҳарорати миёнаи январ — 0,9ºС. Боришоти солона — 260—270 мм. Давраи нашв (аз 5ºС зиёд) — 300 рӯз.

Мардум

Мардуми Вахш ба забонҳои тоҷикӣ ва ӯзбакӣ сухан мегӯянд. Аҳолӣ — 181,7 ҳазор нафар (2016). Зичии миёнаи аҳолӣ дар 1 км² — 181,7 нафар..

Сол	2021	2022
Аҳолӣ, ҳазор наф.	208,4	213

Бахшбандӣ

Вахш 2 ҷамоати шаҳрак (Вахш, Киров) ва 5 ҷамоати деҳот дорад. Маркази ноҳия — шаҳраки Вахш аст.

Ҷамоатҳои ноҳияи Вахш
Ҷамоатҳо	Аҳолӣ
Вахш, шаҳрак	16700
Киров, шаҳрак	5800
Машъал	37111
20-солагии Истиқлолияти Тоҷикистон	32260
Рӯдакӣ	22085
Тоҷикобод	32716
Ваҳдат	14727

Ҳукумат

Сарвари ноҳияи Вахш Раиси Ҳукумати он аст, ки вайро Раиси Ҷумҳурии Тоҷикистон таъйин мекунад. Ниҳоди қонунгузори ноҳияи Вахш Маҷлиси намояндагони халқӣ мебошад ки онро раъйдиҳандагони ноҳияи Вахш барои 5 сол интихоб мекунанд.

Иқтисодиёт

Кишоварзӣ

Заминҳо ба воситаи наҳри магистралии Вахш, ки аз он ҷӯю наҳрҳои дигар ибтидо мегиранд, обёрӣ мешаванд. Барои обшӯи заминҳо як қатор пойгоҳҳои насосӣ кор мекунанд, чоҳу заҳбурҳо канда шудаанд. Ноҳия яке аз минтақаҳои кишоварзию саноатии ҷумҳурӣ аст. Соҳаҳои асосии хоҷагиаш пахтакорӣ, махсусан, пахтаи навъи маҳиннах буда, боғдорӣ, чорводорӣ ва пилапарварӣ ҳам ривоҷ ёфтааст. Соли 2013 дар ВАХШ 4 хоҷагии давлатӣ ва 5200 хоҷагии деҳқонӣ (фермерӣ) мавҷуд буданд. Майдони умумии заминҳои хоҷагӣ 155270 га, аз ҷумла, заминҳои обӣ 22349 га, заминҳои корам 16696 га, пахтазор 9500 га, майдони боғ 842 га, тутзор 80 га, зироатҳои ситрусӣ ва субтропикӣ 45 га, токзор 409 га, чарогоҳ 197411 га. Аз зироати ғалладона гандум, ҷав, шолӣ ва ҷуворӣ мекоранд. Обу ҳавои вахш барои боғу токдорӣ ва зироати ситрусӣ — лиму мувофиқ аст. Дар ноҳия (2012) 6 ҳа­зор т гӯшт, 18,2 ҳазор т шир, 2 млн дона тухм, 24 ҳазор т пахта, 16 т пила, 17 ҳазор т картошка, 2,8 т меваҷот, 51,9 ҳазор т сабзавот истеҳсол шудааст. Соҳаи дигари муҳимми хоҷа­гии ноҳия — чорводорӣ. Сар­шумори чорво дар ҳамаи бахшҳо (01.01.2013, ба ҳисоби сар): гов 35320, модагов 18159, гӯсфанду буз 115257, парандаҳо 87544.

Саноат

Соҳаи асосии саноати Вахш истеҳсоли қувваи барқ (НБО-и хурди «Осиёбак») ва коркарди маҳсулоти кишоварзӣ мебошад. Дар ҳудуди ноҳия корхонаву ширкатҳои саноатӣ, аз ҷумла, ҶС «Элит», ҶС «СОМОН-ЛТД», ҶММ «Сафари Кот-Инвест», ҶММ «С. Ҷӯраев», ҶДММ «Беҳрӯзи Мурод», ҶДММ «Насими Вахш» ба истеҳсолу коркарди пахта, ҶСШК «Равғани Киров» бо истеҳсоли равған, КВД «Шароб», ШММ «Левакан» ба истеҳсоли машрубот, ҶММ «Азия-Восток» ба истеҳсоли карбос, ҶДММ «Универсал» ба истеҳсоли хишт машғуланд. Дар ноҳия ҳамчунин, чанд устохонаи таъмири техникаи кишоварзӣ, нуқтаҳои таъмири худрави сабукрав, матбаа, муассисаи нақлиёт, хоҷагии манзилию коммуналӣ, Ассотсиатсияи истифодабарандагони об, корхонаҳои нонпазӣ, хонаи хидмати маишӣ, нуқтаҳои савдои хусусӣ, бахшҳои алоқаи ҶС «Тоҷиктелеком» ва муассисаҳои хидматрасонӣ фаъолият доранд. Аз ҳудуди ноҳия роҳи оҳани сербари Тирмиз — Қӯрғонтеппа — Ёвон мегузарад. Роҳҳои автомобилгард ВАХШро бо шаҳрҳои Қӯрғонтеппа ва Душанбе пайвастаанд.

Омӯзишу парвариш

Маориф

Соли хониши 2011/2012 дар ноҳия 82 мактаб, аз ҷумла, 40 мактаби таҳсилоти миёнаи умумӣ, 15 мактаби таҳсилоти умумии асосӣ, омӯзишгоҳи касбӣ-техникӣ, литсей, мактаб-интернат, 8 муассисаи томактабӣ фаъолият дошта, 1506 омӯзгор машғули тадрису таълим буданд.

Ниҳодҳои фарҳангӣ

Фарҳанг

Ҳамчунин, дар Вахш 5 хонаи фарҳанг, 5 клуби деҳот, 18 китобхона (фонди китоб — 165994 нусха), мактаби мусиқӣ, мағозаи китоб мавҷуданд.

Ёдгориҳои таърихӣ

Ёдгориҳои таърихии Вахш: Аҷинатеппа, Чоргултеппа, Қизлартеппа, Эшонтеппа, Шаҳраки Куҳна, Шаҳраки Кофиртеппа, Теппаи Ҳазрати Баракат.

Рузномаҳо

Рӯзномаи ноҳиявӣ «Вахш» нашр мешавад.

Беҳдошту беҳзистӣ

Тандурустӣ

Дар ноҳия беморхонаи марказӣ, 4 беморхонаи минтақавӣ, маркази тибби оилавӣ, 13 маркази саломатии деҳот, 6 дорухона, 47 бунгоҳи саломатӣ, маркази давлатии беҳдоштӣ (санитарию эпидемиологӣ), шифохонаи зидди бемориҳои сил, шифохонаи бемориҳои пӯст ва зуҳравии но­ҳия бо табобати аҳолӣ машғуланд.

Варзиш

Дар ноҳия ба пешрафти варзиш диққати махсус дода мешавад ва айни замон 10 иншооти варзиш, 2 варзишгоҳ, ҳавзи шиноварӣ, майдончаҳои волейболу баскетбол, 13 толори варзиш, 2 мактаби варзиш, базаи қаиқ­ронӣ фаъолият мебаранд.

Адабиёт

• Энциклопедияи советии тоҷик. Ҷ. 1, Д., 1978;
• Файзуллоҳи Муҳаммадӣ. Қӯрғонтеппа — нигини Вахшонзамин. Д., 2007;
• Шиносномаи ноҳияи Вахш. Вахш, 2012.

Сарчашма

• Вахш / А. Зафаров // Боз — Вичкут. — Д. : СИЭМТ, 2014. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 3). — ISBN 978-99947-33-46-0.