İçeriğe atla

Cevher Dudayev: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme AWB ile
k →Kaynakça: Kaynakça düzeltmesi
(29 kullanıcı tarafından yapılan 47 ara revizyon gösterilmiyor)
1. satır: 1. satır:
{{Makam sahibi bilgi kutusu
{{Makam sahibi bilgi kutusu
|isim = Cahar Dudayev
| isim = Cevher Dudayev
| resim=Djokhar Doudaïev.jpg
| resim = Djokhar Doudaïev.jpg
| imagesize=225px
| imagesize =
|sıra =
| sıra =
|makam = [[Çeçenistan Cumhurbaşkanı]]
| makam = 1. [[Çeçen İçkerya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı]]
|dönembaşı = 9 Kasım 1991
| dönembaşı = 1 Kasım 1991
|dönemsonu = 21 Nisan 1996
| dönemsonu = 21 Nisan 1996
|öncegelen =
| öncegelen =
|sonragelen = Zelimhan Yandarbiyev
| sonragelen = [[Zelimhan Yandarbiyev]] (vekaleten)
| makam1 = [[İçkerya]] Başbakanı
<!-- Kişisel Bilgiler -->
| dönembaşı1 = 9 Kasım 1991
|doğum_tarihi = {{Doğum tarihi|1944|2|8}}
| dönemsonu1 = 21 Nisan 1996
|doğum_yeri =
| sonragelen1= [[Zelimhan Yandarbiyev]]
⚫
|ölüm_tarihi = {{Ölüm tarihi|1996|4|21}}
<!-- Kişisel Bilgiler -->| doğum_tarihi = {{Doğum tarihi|1944|2|15}}
|ölüm_yeri = [[Grozni]]
| doğum_yeri = Yalhara, [[Çeçen-İnguşya ÖSSC]], [[Sovyetler Birliği]]
⚫
|doğum_adı =
⚫
| ölüm_tarihi = {{Ölüm tarihi ve yaşı|1996|4|21|1944|2|15}}
|vatandaşlığı = [[Çeçenistan]]
|milliyeti = [[Çeçen]]
| ölüm_yeri = Gehi-Çu, [[Çeçen İçkerya Cumhuriyeti]]
| ölüm_nedeni = [[Suikast]]
|etnik_kökeni = [[Çeçen]]
⚫
| doğum_adı =
|partisi =
| milliyeti = [[Çeçen]]
⚫
|çocukları =
| partisi = [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi]] (1968—1990)<br />[[Çeçen Halkının Millî Kongresi]] (1990—1996)
⚫
|ebeveynler =
⚫
| çocukları =
⚫
|ilişkiler =
| eşi = Alla Dudayeva
|öğrenim = [[Harp Akademisi]], [[Üniversite]]
⚫
| ebeveynler =
⚫
|meslek = [[Asker]], [[Siyasetçi]], [[Aktivist]]
⚫
| ilişkiler =
⚫
|imza =Signature of Dzhokhar Dudayev.png
| öğrenim = Tambov&nbsp;Yüksek Askeri Havacılık Okulu<br />Gagarin&nbsp;Hava Kuvvetleri Akademisi
⚫
| meslek = [[General]] (askerî havacı), [[Siyasetçi]], [[Aktivist]]
| bağlılığı = {{SSCB}} <br> {{Flagicon image|Flag of Chechen Republic of Ichkeria.svg}} [[İçkerya]]
| alanı = [[Sovyet Hava Kuvvetleri]]<br />[[Çeçen İçkerya Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri|İçkerya Silahlı Kuvvetleri]]
| rütbesi = [[Tümgeneral]]
|hizmetyılları = {{Flagicon image|Flag of the Soviet Union.svg}} 1962–1990<br />{{Flagicon image|Flag of Chechen Republic of Ichkeria.svg}} 1991–1996
|kumandaettiği = 326. Ağır Bombardıman Uçağı Havacılık Tümeni (1987—1991) {{•}} (Başkomutan sıfatıyla) Çeçen ordusu (1991—1996)
|savaşları = [[Sovyet-Afgan Savaşı]]<br />[[Birinci Çeçen Savaşı]]
| ödüller = {{Kızıl Bayrak Nişanı}} {{Kızıl Yıldız Nişanı}} {{"1941-1945 Büyük Vatanseverlik Savaşında Zaferin Yirmi Yılı" Jübile Madalyası}} {{"SSCB Silahlı Kuvvetlerinin 50 Yılı" Jübile Madalyası}} {{"SSCB Silahlı Kuvvetlerinin 60 Yılı" Jübile Madalyası}} {{"SSCB Silahlı Kuvvetlerinin 70 Yılı" Jübile Madalyası}} {{Kusursuz Hizmet Madalyası 1. Derece}} {{Kusursuz Hizmet Madalyası 2. Derece}} {{Kusursuz Hizmet Madalyası 3. Derece}} {{"SSCB Silahlı Kuvvetleri Gazisi" Madalyası}} {{"Enternasyonalist Savaşçıya" Rozeti}} {{"Minnettar Afgan halkından Enternasyonalist Savaşçıya" Madalyası}}
⚫
| imza = Signature of Dzhokhar Dudayev.png
}}
}}
'''Cevher Musayeviç Dudayev''' ({{dil|ce|Дудин Муса-кӀант Джохар}}, ''Dudin Musa-khant Dƶoxar''; {{dil|ru|Джоха́р Муса́евич Дуда́ев}}; 15 Şubat 1944 – 21 Nisan 1996), [[Sovyet Hava Kuvvetleri]] generali olmuş [[Çeçenler|Çeçen]] lider. 1991'den 1996'daki ölümüne kadar [[Kuzey Kafkasya]]'da ayrılıkçı bir bölge olan [[Çeçen İçkerya Cumhuriyeti]]'nin [[Çeçen İçkerya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı|cumhurbaşkanlığını]] yapmıştı.


==Yaşamı==
'''Cahar Dudayev''', ([[Rusça]]:Джоха́р Муса́евич Дуда́ев) (d. 8 Şubat 1944<ref>https://www.gzt.com/mecra/milyon-birinci-cahar-dudayev-3401067</ref> – 21 Nisan 1996<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.britannica.com/biography/Dzhokhar-Dudayev | başlık = Dzhokhar Dudayev PRESIDENT OF CHECHNYA | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = | çalışma = | yayıncı = Britannica | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150908060651/https://www.britannica.com/biography/Dzhokhar-Dudayev | arşivtarihi = 8 Eylül 2015}}</ref>) [[Sovyet Hava Kuvvetleri]] generali ve [[Çeçenler|Çeçen]] siyasetçi.
Cevher Dudayev 15 Şubat 1944’te [[Çeçenistan]]’ın Yelhoroy Köyü’nde Musa ve Rabia Dudayev çiftinin 13. çocuğu olarak dünyaya geldi. 27 Şubat 1944’te henüz kundaktayken [[Kazakistan]]’a gönderildi. 1957'deki geri dönüşüne kadar da [[Çimkent]] şehrinde yaşadı.


===Askerî kariyeri===
[[Çeçenistan]]'ı özgürlüğü kavuşturan Cahar Dudayev, [[Çeçenistan]]'ın Yalho köyünde doğdu. 23 Şubat 1944'te [[Sibirya]]'ya sürgün edilenlerin arasına katıldığında henüz, annesinin kucağında, 15 günlük bir bebekti.
Orta okulu eğitimini [[Sibirya]]'da tamamladı ve [[Tambov]] Hava Harp Okulu’na girdi. 1966 yılında Uzun Mesafe Uçak Pilotluğu ve Mühendisliği Okulu’nu, devamında da [[Gagarin Hava Harp Akademisi]]’ni bitiren Dudayev, 1. Sınıf pilot ve mühendis ünvanını kazandı.


[[Sovyetler Birliği|SSCB]] hükûmeti tarafından kendisine 12 madalya verildi. [[Tümgeneral]]liğe terfi etti. Stratejik Hava Kuvvetleri'nde tümen komutanı olarak atanan ilk [[müslüman]] oldu.{{kaynak belirt}}[[Dosya:Dzhokhar Dudayev tablet at Barclay hotel in Tartu-edit.JPG|küçükresim|upright=0.91|Tartu Anıtı|alt=|sol]]
Çocukluk yılları [[Sibirya]] bozkırlarında çok güç şartlar altında geçti. Orta öğrenimini [[Sibirya]]'da tamamladı. 1962 yılında [[Tambov Oblastı|Tambov]] Askeri Pilot Yüksek Okulu'ndan, 1966 yılında da "Uzak Mesafe Uçakları Pilot ve Mühendis Yetiştirme Yüksek Okulu"'ndan mezun oldu. 1974 yılında '''Gagarin Hava Harp Akademisi''''ni de bitiren Dudayev, '''1. Sınıf pilot ve mühendis''' unvanını kazandı. [[Sovyetler Birliği|SSCB]] hükûmeti tarafından kendisine ''''12 madalya''' verildi. [[Tümgeneral]]liğe yükseldi. Sovyet tarihinde stratejik hava kuvvetleri'nde tümen komutanı olmayı başaran ilk müslüman olarak adından bahsettirdi.


⚫
1989'da [[Estonya]]'da stratejik hava kuvvetleri filoları komutanlığında görev yaparken [[Baltık Ülkeleri]]'nde başlayan bağımsızlık hareketlerinin kuvvet kullanılarak bastırılması için [[Moskova]]'dan emir aldı ancak bu emri yerine getirmedi. Moskova bu itaatsizliği üzerine Dudayev'i ceza olarak askerî birliği ile birlikte [[Grozni]]'ye sürgüne gönderdi. Dudayev, ordudaki görevinden 1990 yılının Mayıs ayında istifa etti.
[[Dosya:Dzhokhar Dudayev tablet at Barclay hotel in Tartu-edit.JPG|thumb|sol|200px|Tartu Anıtı]]


===Politika kariyeri===
⚫
1989'da [[Estonya]]'da stratejik hava kuvvetleri filoları komutanlığında görev yaparken [[Baltık Ülkeleri]]'nde başlayan bağımsızlık hareketlerinin kuvvet kullanılarak bastırılması için [[Moskova]]'dan emir aldı. Ancak bu emri yerine getirmedi ve adı isyancı generale çıktı. Moskova bu itaatsizliği hazmedemedi ve Dudayev, ceza olarak askeri birliği ile birlikte [[Grozni]]'ye sürgüne gönderildi. 1990 yılının Mayıs ayında görevinden istifa etti. [[Rusya]] bu "isyancı" komutanın önderlik edeceği birçok olaya gebeydi.
⚫
Kasım 1990'da toplanan [[Çeçen Halkı Milli Kongresi]]'ne davet edildi ve sonradan "Çeçen Milli Kongresi" adını alan bu halk meclisinin icra heyeti başkanlığına seçildi.


19-21 Ağustos 1991'de [[Gorbaçov]]'a karşı başarısız darbe teşebbüsü sırasında darbecilerin karşısında yer aldı. Sonrasında, darbecilerle işbirliği yapan [[Çeçen-İnguş Cumhuriyeti]] hükûmetini düşürmek için başlatılan halk hareketinin başına geçti. 27 Ekim 1991'de yapılan seçimlerde %85 oranında oy alarak Çeçenistan Cumhurbaşkanlığı'na seçildi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.aa.com.tr/tr/dunya/cecenistan-da-bagimsizligin-sembol-ismi-cahar-dudayev/1812753 | başlık = Çeçenistan’da bağımsızlığın sembol ismi: Cahar Dudayev | erişimtarihi = 8 Şubat 2021 | tarih = 21 Nisan 2020 | yayıncı = Anadolu Ajansı | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200511023312/https://www.aa.com.tr/tr/dunya/cecenistan-da-bagimsizligin-sembol-ismi-cahar-dudayev/1812753 | arşivtarihi = 11 Mayıs 2020}}</ref>
⚫
Kasım 1990'da toplanan Çeçen Halkının Kurultayı'na davet edildi ve sonradan "Çeçen Milli Kongresi" adını alan bu halk meclisinin icra kurulu başkanlığına seçildi.


⚫
Cevher Dudayev, [[Rusya]]'nın 11 Aralık 1994 tarihinde [[Çeçenistan]]'a karşı başlattığı askerî harekâta karşı [[cihat]] ilan etti, Dudayev'in liderliğindeki Çeçen halkı, iki yıla yakın bir süre devam edecek çatışmalara başladı.
19-21 Ağustos 1991'de [[Gorbaçov]]'a karşı girişilen başarısız darbe teşebbüsü sırasında darbecilerin karşısında yer aldı. Sonrasında, darbecilerle işbirliği yapan [[Çeçen-İnguş Cumhuriyeti]] Hükümeti'ni düşürmek için başlatılan halk hareketinin başına geçti. Demokratik güçler, aydınlar ve tüm Çeçen halkı kendisini destekledi. [[27 Ekim]] 1991'de yapılan seçimlerde %85 oranında oy alarak Çeçenistan Cumhurbaşkanlığı'na seçildi.


⚫
Cevher Dudayev, 21 Nisan 1996'da Rus bir senatörle telefonda görüşürken telefon sinyalinden konumu tespit edildi ve lazer güdümlü savaş uçağı füzesiyle öldürüldü. Ölümünün ardından Rus asıllı eşi Alla Dudayeva, Cahar Dudayev'in mücadelesini anlatan "Milyon Birinci" isimli kitabını yazdı. Kitap, Türkçeye de çevrildi. Kitap, ismini [[Reuters]] ile yaptığı röportajda söylediği, "Çeçenlerin bir milyon generali var, ben milyon birinciyim" sözünden almıştı.
⚫
Cahar Dudayev, [[Rusya]]'nın 11 Aralık 1994 tarihinde [[Çeçenistan]]'a karşı başlattığı askeri harekete karşı halkına "[[Cihad]]" emrini verdi. Böylece Çeçenistan karşı saldırılara geçti. Dudayev'in önderliğindeki Çeçen halkı, iki yıla yakın bir süre devam eden bağımsızlık mücadelesi verdi.


== Dış bağlantılar ==
⚫
Cahar Dudayev 21 Nisan 1996'da bir suikast sonucu hayatını kaybetti. Ölümünün ardından Rus asıllı eşi Alla Dudayeva, Cahar Dudayev'in mücadelesini anlatan "Milyon Birinci" isimli kitabını yazdı. Kitap, Türkçeye de çevrildi.
{{Wikiquote}}
{{Commons kategori|Dzhokhar Dudayev}}


==Kaynakça==
==Kaynakça==
49. satır: 65. satır:


{{Çeçenistan liderleri}}
{{Çeçenistan liderleri}}

{{Otorite kontrolü}}


[[Kategori:1944 doğumlular]]
[[Kategori:1944 doğumlular]]
[[Kategori:1996 yılında ölenler]]
[[Kategori:1996 yılında ölenler]]
[[Kategori:Çeçen siyasetçiler]]
[[Kategori:Çeçen siyasetçiler]]
[[Kategori:Çeçen Cumhuriyeti başkanları]]
[[Kategori:Suikast sonucu ölen Çeçenler]]
[[Kategori:Suikast sonucu ölen Çeçenler]]
[[Kategori:Darbe ile iktidara gelenler]]

Sayfanın 11.55, 1 Mayıs 2024 tarihindeki hâli

Cevher Dudayev
1. Çeçen İçkerya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı
Görev süresi
1 Kasım 1991 - 21 Nisan 1996
Yerine gelen Zelimhan Yandarbiyev (vekaleten)
İçkerya Başbakanı
Görev süresi
9 Kasım 1991 - 21 Nisan 1996
Yerine gelen Zelimhan Yandarbiyev
Kişisel bilgiler
Doğum 15 Şubat 1944(1944-02-15)
Yalhara, Çeçen-İnguşya ÖSSC, Sovyetler Birliği
Ölüm 21 Nisan 1996 (52 yaşında)
Gehi-Çu, Çeçen İçkerya Cumhuriyeti
Ölüm nedeni Suikast
Milliyeti Çeçen
Partisi Sovyetler Birliği Komünist Partisi (1968—1990)
Çeçen Halkının Millî Kongresi (1990—1996)
Evlilik(ler) Alla Dudayeva
Bitirdiği okul Tambov Yüksek Askeri Havacılık Okulu
Gagarin Hava Kuvvetleri Akademisi
Mesleği General (askerî havacı), Siyasetçi, Aktivist
Ödülleri
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı  Sovyetler Birliği
İçkerya
Branşı Sovyet Hava Kuvvetleri
İçkerya Silahlı Kuvvetleri
Hizmet yılları 1962–1990
1991–1996
Rütbesi Tümgeneral
Komutası 326. Ağır Bombardıman Uçağı Havacılık Tümeni (1987—1991)  • (Başkomutan sıfatıyla) Çeçen ordusu (1991—1996)
Çatışma/savaşları Sovyet-Afgan Savaşı
Birinci Çeçen Savaşı

Cevher Musayeviç Dudayev (Çeçence: Дудин Муса-кӀант Джохар, Dudin Musa-khant Dƶoxar; Rusça: Джоха́р Муса́евич Дуда́ев; 15 Şubat 1944 – 21 Nisan 1996), Sovyet Hava Kuvvetleri generali olmuş Çeçen lider. 1991'den 1996'daki ölümüne kadar Kuzey Kafkasya'da ayrılıkçı bir bölge olan Çeçen İçkerya Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanlığını yapmıştı.

Yaşamı

Cevher Dudayev 15 Şubat 1944’te Çeçenistan’ın Yelhoroy Köyü’nde Musa ve Rabia Dudayev çiftinin 13. çocuğu olarak dünyaya geldi. 27 Şubat 1944’te henüz kundaktayken Kazakistan’a gönderildi. 1957'deki geri dönüşüne kadar da Çimkent şehrinde yaşadı.

Askerî kariyeri

Orta okulu eğitimini Sibirya'da tamamladı ve Tambov Hava Harp Okulu’na girdi. 1966 yılında Uzun Mesafe Uçak Pilotluğu ve Mühendisliği Okulu’nu, devamında da Gagarin Hava Harp Akademisi’ni bitiren Dudayev, 1. Sınıf pilot ve mühendis ünvanını kazandı.

SSCB hükûmeti tarafından kendisine 12 madalya verildi. Tümgeneralliğe terfi etti. Stratejik Hava Kuvvetleri'nde tümen komutanı olarak atanan ilk müslüman oldu.[kaynak belirtilmeli]

Tartu Anıtı

1989'da Estonya'da stratejik hava kuvvetleri filoları komutanlığında görev yaparken Baltık Ülkeleri'nde başlayan bağımsızlık hareketlerinin kuvvet kullanılarak bastırılması için Moskova'dan emir aldı ancak bu emri yerine getirmedi. Moskova bu itaatsizliği üzerine Dudayev'i ceza olarak askerî birliği ile birlikte Grozni'ye sürgüne gönderdi. Dudayev, ordudaki görevinden 1990 yılının Mayıs ayında istifa etti.

Politika kariyeri

Kasım 1990'da toplanan Çeçen Halkı Milli Kongresi'ne davet edildi ve sonradan "Çeçen Milli Kongresi" adını alan bu halk meclisinin icra heyeti başkanlığına seçildi.

19-21 Ağustos 1991'de Gorbaçov'a karşı başarısız darbe teşebbüsü sırasında darbecilerin karşısında yer aldı. Sonrasında, darbecilerle işbirliği yapan Çeçen-İnguş Cumhuriyeti hükûmetini düşürmek için başlatılan halk hareketinin başına geçti. 27 Ekim 1991'de yapılan seçimlerde %85 oranında oy alarak Çeçenistan Cumhurbaşkanlığı'na seçildi.[1]

Cevher Dudayev, Rusya'nın 11 Aralık 1994 tarihinde Çeçenistan'a karşı başlattığı askerî harekâta karşı cihat ilan etti, Dudayev'in liderliğindeki Çeçen halkı, iki yıla yakın bir süre devam edecek çatışmalara başladı.

Cevher Dudayev, 21 Nisan 1996'da Rus bir senatörle telefonda görüşürken telefon sinyalinden konumu tespit edildi ve lazer güdümlü savaş uçağı füzesiyle öldürüldü. Ölümünün ardından Rus asıllı eşi Alla Dudayeva, Cahar Dudayev'in mücadelesini anlatan "Milyon Birinci" isimli kitabını yazdı. Kitap, Türkçeye de çevrildi. Kitap, ismini Reuters ile yaptığı röportajda söylediği, "Çeçenlerin bir milyon generali var, ben milyon birinciyim" sözünden almıştı.

Dış bağlantılar

Vikisöz'de Cevher Dudayev ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
Wikimedia Commons'ta Cevher Dudayev ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ "Çeçenistan'da bağımsızlığın sembol ismi: Cahar Dudayev". Anadolu Ajansı. 21 Nisan 2020. 11 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Cevher_Dudayev&oldid=32646745" sayfasından alınmıştır