İçeriğe atla

Falcon Heavy

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Falcon Heavy
Aralık 2017'de Falcon Heavy
AmaçYörüngesel ağır yük fırlatma aracı ve muhtemelen Ay'da kullanılabilecek fırlatma aracı[1]
ÜreticiSpaceX
Menşei ülkeAmerika Birleşik Devletleri
Fırlatma başına maliyetYer-Sabit Aktarma Yörüngesi için 8000 kg'a kadar 90 Milyon $[2]
Boyut
Yükseklik70 m (224 ft)
Çap3.66 m (224 ft)
Genişlik
  • 12,2 m
Ağırlık1 milyon 420 bin 788 kg (3225001 lb)
Kademeler2+
Kapasite
LEO yükü54 bin kg (117 bin lb)
Yer-Sabit Aktarma Yörüngesi için
yük		22200 kg (46700 lb)
Fırlatma geçmişi
DurumGeliştirme aşamasında
Fırlatma yerleriKSC LC-39A
Vandenberg SLC-4E[3]
Toplam fırlatmalar3[4]
Başarı(lar)3
Başarısızlık(lar)0
İlk uçuş6 Şubat 2018[5]
Ek motorlar
Ek motor sayısı2
Motor9 adet Merlin 1D
İtme kuvveti7607 kN (1323000 lbf)(deniz seviyesinde)
Toplam itme kuvveti22 bin 821 kN (3960000 lbf) (hızlandırıcılar ile beraber ana motorun deniz seviyesindeki toplam itkisi)[6]
Özgül itici kuvvetDeniz seviyesi: 282 saniye
Vakum: 311 saniye
Yanma süresibilinmiyor
YakıtLOX/RP-1
İlk kademe
Motor9 adet Merlin 1D
İtme kuvveti7607 kN (1323000 lbf)(deniz seviyesinde)
Özgül itici kuvvetDeniz seviyesi: 282 saniye
Vakum: 311 saniye
YakıtLOX/RP-1
İkinci kademe
Motor1 adet Merlin 1D Vacuum
İtme kuvveti934 kN (180 bin lbf)
Özgül itici kuvvetVakum: 348 saniye[7]
Yanma süresi397 saniye[8]
YakıtLOX/RP-1

Falcon Heavy, SpaceX tarafından tasarlanmış ve üretilmiş, kısmen yeniden kullanılabilen bir ağır yük fırlatma aracıdır. Falcon Heavy, Falcon 9 fırlatma aracının bir uyarlamasıdır ve Falcon 9 roket çekirdeğinin yanı sıra, Falcon 9 ilk aşamasından türetilmiş olan, fazladan iki adet sonradan eklenen roketten (İng: Modular rocket) oluşmaktadır.[9] Bu yapılandırma Alçak Dünya yörüngesine (ADY) çıkarılabilen görev yükü miktarını yaklaşık 54 tona yükseltecektir, bununla karşılaştırılacak olursa Falcon 9 v1.1 aracı 13 ton'a kadar görev yükünü ADY'ye çıkarabilmektedir. Falcon Heavy için ilk fırlatma 6 Şubat 2018 tarihinde başarılı olarak gerçekleşmiştir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
SpaceX'in Vandenberg AFB SLC-4E tesisinde Falcon Heavy fırlatma rampası için temel atma töreni

Washington şehrinde ABD Ulusal Basın Kulübünde 5 Nisan 2011 tarihinde gerçekleştirilen basın toplantısında, Elon Musk şöyle söylemiştir: “Apollo Projesi'nden sonra kullanımı bırakılan Saturn V ay roketi hariç olmak üzere, tarihteki herhangi bir uzay aracına göre, Falcon Heavy yörüngeye veya kaçış hızına daha fazla görev yükü çıkaracaktır. Bu hem hükümetin gerçekleştirdiği hem de ticari uzay programları için yeni imkanlar sunacaktır.”[10]

SpaceX'in daha önce yaptığı duyuruya göre, Falcon Heavy ispat roketi, şirketin ABD'nin batı kıyısında bulunan fırlatma noktası olan Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssüne 2012'nin sonundan önce gelmiş olacaktı,[11] 2013 içerisinde de uçuş planlanıyordu.[12] Vandenberg üssünden yapılan ilk fırlatmalardan sonra, Cape Canaveral doğu kıyısı fırlatma tesisinden ilk uçuşun 2013 sonları ya da 2014 içerisinde gerçekleşmesi öngörülmüştü.[10] 2012 sonunda, şirket ilk uçuş tarihini 2013 olarak güncelledi.[13] Aslında, doğu kıyısındaki Cape Canaveral fırlatma tesisindeki ilk fırlatma 2013 için planlanmıştı, ancak şu anda 2015 içerisinde STP-2 ABD Hava Kuvvetleri görev yükü ile fırlatılması planlanmış durumda.[14]

Yeni fırlatma aracının Nisan 2011 tarihinde verilen özellikleri, ADY'ye 53 bin kg (117 bin lb) ağırlığa kadar görev yükü,[15] YİTY'ye ise 12 bin kg (26 bin lb) ağırlığa kadar görev yükü taşıyabileceğini gösterirken,[16] 2011'de daha sonraki raporlar alçak Dünya yörüngesinin ötesinde daha yüksek görev-yükleri bildirmişti, buna yer-sabit aktarma yörüngesine 9 bin kg (42 bin lb) görev yükü,[17] Ay yörüngesine (İng: translunar trajectory) 16 bin kg (35bin lb) görev yükü ve Mars yörüngesine 14 bin kg (31 bin lb) görev yükü de dahildir.[11][18]

2013 sonunda, SpaceX Falcon Heavy için öngördüğü YİTY'ye (İng: GTO) çıkarılacak görev yükünü 21200 kg (46700 lb) miktarına çıkarmıştır.[19]

Falcon Heavy, NASA'nın "insanlı uzay-uçuşu gözden geçirme ekibi"nin kullandığı sınıflandırma sistemine göre "süper ağır-yük" fırlatma sistemleri aralığına denk gelir.[20] SpaceX, Falcon Heavy aracının,Saturn V (1967–1973) aracından beri kullanılan herhangi bir uzay aracına göre, yörüngeye daha fazla kullanılabilir görev yükü çıkacağını belirtmiştir.[8]

2015 Nisan ayında, SpaceX şirketi ABD Hava Kuvvetlerine 14 Nisan tarihli güncellenmiş bir niyet mektubu göndererek, Falcon Heavy roketinin ulusal güvenlik uydularını fırlatabilmesi için uygunluk alması sürecini özetlemiştir. Süreç içerisinde Falcon Heavy aracının gerçekleştirmesi gereken, art arda iki başarılı uçuş içeren toplamda üç adet başarılı uçuş bulunmaktaydı ve Falcon Heavy aracının 2017 sonuna kadar ulusal güvenlik görev-yüklerini uçurmaya hazır hale geleceği belirtilmişti. Nisan 2015 itibarıyla, SpaceX fırlatma listesinde beş adet Falcon Heavy fırlatması görünüyor ancak, tarihleri belli değil.[21]

Tasarım

[değiştir | kaynağı değiştir]
soldan sağa doğru, Falcon 1, Falcon 9 v1.0, Falcon 9 v1.1 aracının 3 adet uyarlaması, Falcon 9 v1.2 aracının 3 adet uyarlaması, Falcon 9 Block 5 aracının 2 adet uyarlaması ve Falcon Heavy aracının

Falcon Heavy yapılandırması, genel bir Falcon 9 aracı ile birlikte "eklenmiş" sıvı-yakıtlı hızlandırıcı görevi gören iki adet fazladan Falcon 9 ilk aşaması içermektedir,[9] bu yapılandırma kavramsal olarak, EHFA (İng: EELV) türündeki Delta IV Heavy fırlatıcısına ve Atlas V HLV ve Rus yapımı Angara roketleri için yapılan tekliflerdeki tasarımlarla benzerdir. Falcon Heavy, ADY'ye 53 bin kg (117 bin lb) ağırlığında görev yükü çıkarabildiği için şu anda kullanımda olan diğer tüm roketlerden bu konuda daha iyidir.[12] Roket şu anda geçerli olan "insanlı uçuş" gereksinimlerini karşılamak ya da bunları aşmak üzere tasarlanmıştır. Yapısal güvenlik değer aralıkları uçuş yükünün %40 üzerindedir, bu da diğer roketlerin %25'lik değer aralıklarına göre daha yüksektir.[22]

Falcon Heavy'nin tasarımında görev yükü miktarı, yetenekleri ve toplam itki miktarı; Amerika'nın Ay'a iniş için kullanmayı planladığı 'Dünya yörüngesinde buluşma' (Earth Orbit Rendezvous) yaklaşımı için üzerinde çalışılmış olan Saturn C-3 fırlatma aracı tasarımının (1960) değerlerine denktir.[23]

2015 Eylül ayında, 2015 Haziran ayındaki Falcon 9 Flight 19 uçuşundaki görev-kaybı olayından sonra, SpaceX Falcon Heavy aracının ilk resmi uçuşunun (maiden-flight) tarihini 2016 Nisan ya da Mayıs ayı olarak tekrar değiştirmiştir.[24]

İlk aşama

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk aşamaya güç 3 adet Falcon 9'dan türetilmiş çekirdek tarafından sağlanmaktadır ve bu çekirdeklerin her biri dokuz adet Merlin 1D motoru ile donatılmıştır. Merlin 1D motoru deniz seviyesinde, 282 saniyelik özgül itici kuvvet ile birlikte, 620 kN (140 bin lbf) değerinde itki üretmektedir,[25] vakumda ise, 311 saniyelik özgül itici kuvvet ile birlikte, 690 kN (155,000 lbf) değerinde itki üretmektedir,[25] ve motorun ürettiği itki miktarı %100'den %70'e kısılabilmektedir.[26]

Falcon Heavy kalkış sırasında toplamda, 27 adet Merlin 1D motorundan gelen, 17 bin 615 kN (3 milyon 960 bin lbf) değerinde - deniz-seviyesi - itki miktarına sahiptir ve araç atmosferin dışlarına doğru tırmanırken itki miktarı 20 bin kilo Newton (4 milyon 500 bin lbf) değerine yükselir.[8] Falcon Heavy tasarımında, benzersiz bir sevk-yakıtı çapraz-beslemesi (İng: propellant crossfeed) özelliği bulunmaktadır, bu özellik ile ana çekirdek motorlardan bazılarına yakıt ve oksitleyici, iki adet yan çekirdek motorundan sağlanır. Bu yakıt ve oksitleyici sağlama işlemi, yan çekirdek motorlarının yakıtlarının bitmesine yakın ve ilk aşama ayrılmasına (İng: separation event) hazır oldukları ana kadar sürer.[27] Bu sayede her üç çekirdek motoru da (1 ana çekirdek motoru ve 2 yan çekirdek motoru), fırlatma sırasında ateşlenip hızlandırıcıların (2 yan çekirdek motorunun) yakıtlarının bitmesine kadar, tam itki üreterek çalışmaya devam ederler. Böylece hızlandırıcıların ayrılmasından sonra ana çekirdek motorunun sevk yakıtının çoğu muhafaza edilmiş olur.[28]

Yan çekirdekler atıldıktan sonra her yan çekirdekteki merkez motor, hızlandırıcının havada izlediği yönü ayarlayabilmek için birkaç saniye daha çalışmaya devam eder.[29][30]

Üretim sürecini hızlandırmak amacıyla, Falcon Heavy aracının 3 çekirdeğinde de motorlar, SpaceX'in Octaweb (Octa: sekiz, Web: ağ; 'Sekizli-Ağ' ) olarak adlandırdığı düzende, yerleştirilmişlerdir.[31] Bu düzende 9 adet motordan birisi merkez diğer 8 motor ise merkez motorun etrafında daire biçimi oluşturacak şekilde yerleştirilmiştir (Bkz:Falcon 9 Motor yerleşimi). Ayrıca Falcon Heavy aracının her çekirdeğinde 4 adet uzatılabilir iniş ayağı olacaktır[30]. Hızlandırıcıların ve merkez çekirdeğin atmosferdeki inişlerini yönlendirmek üzere, SpaceX aşama ayrılmasından sonra çıkarılan küçük kılavuz kanatçıklar (İng: grid fins) kullanmaktadır.[32] Yan hızlandırıcılar ayrıldıktan sonra, her iki hızlandırıcıdaki merkez motor, hızlandırıcıyı güvenli bir şekilde roketten uzaklaştırmak üzere havadaki yönünü ayarlayabilmek için, çalışmaya devam edecektir. Daha sonra yere yaklaşırken iniş ayakları çıkarılacak ve yeryüzüne yavaşça iniş yapılacaktır. Merkez çekirdek (2.) aşama ayrılmasına kadar çalışmaya devam edecektir, sonrasında onun da iniş ayakları açılacak ve dünyaya iniş yapacaktır. İniş ayakları, son teknoloji ürünü olan, alüminyum petek yapısı (İng: honeycomb) içeren karbon fiber'den yapılmıştır. 4 iniş ayağı, her çekirdek üzerinde kalkış sırasında çekilmiş durumdadır ve daha sonra iniş için dışarıya ve aşağıya doğru uzatılır. Falcon Heavy aracının hem kılavuz kanatçıkları hem de iniş ayakları, Falcon 9 fırlatma aracında test ediliyorlar. SpaceX'in görev-sonrası teknolojilerini geliştirme çalışması (İng: SpaceX reusable launch system development program) bittikten sonra, bu parçaların DKDİ (İng: vertical-landing) özelliği bünyesinde kullanılması amaçlanmaktadır.[33]

İkinci aşama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yukarı aşamaya güç, vakum için uyarlanmış olan, 117:1'lik genleşme oranına (İng: expansion ratio) ve 345 saniyelik ateşleme süresine sahip, tek bir Merlin 1D motoru tarafından sağlanmaktadır. Eklenmiş olan 'tekrar-başlatılabilirlik' özelliğini sağlama almak için, motorun tasarımına çifte yedekli piroforik (havayla temas ettiğinde tutuşan) ateşleyici düzenek (TEA-TEB) eklenmiştir.[9]

Falcon 9'un yukarı ve aşağı aşamalarını bağlayan ara-aşama, karbon fiber alüminyum çekirdekli bileşik bir yapıdan oluşmaktadır. Aşama ayrılması, tekrar-kullanılabilir ayrılma halka-kelepçeleri (İng: collet) ve havalı itici sistem sayesinde gerçekleşir. Falcon 9 yakıt tankı duvarları ve kubbesi alüminyum lityum alaşımından yapılmıştır. SpaceX, tamamı sürtme karıştırmalı kaynak (İng: friction stir welding) yöntemi ile yapılmış olan bir yakıt tankı kullanmaktadır. Falcon 9'un ikinci aşama tankı, birinci aşama tankının kısa halidir ve aynı donanım, malzeme v e üretim tekniklerinin çoğu kullanılmıştır. Bu yöntem aracın üretim aşamasındaki üretim maliyetini azaltmaktaydı.[9]

Tekrar-kullanılabilir teknoloji geliştirilmesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: SpaceX tekrar-kullanılabilir fırlatma sistemi geliştirme programı

Başlangıçtaki Falcon Heavy tasarımının bir parçası olmamasına rağmen, SpaceX şirketi ileride Falcon Heavy aracına da (önce ilk hızlandırıcı aşamaya ve en sonunda ikinci aşamaya da) uyarlanabilir olması amaçlanan bir tekrar-kullanılabilir roket fırlatma sisteminin geliştirilmesi üzerinde koşut olarak çalışmaya devam etmektedir.

Daha önceleri, SpaceX her iki roket aşamasının da en sonunda tekrar-kullanılabilir olmasını umduklarını ifade etmiştir.[34] Daha yakın bir tarihte, 2011 yılı içerisinde, SpaceX tekrar-kullanılabilir bir fırlatma sistemini oluşturmak ve uçurmak amaçlı bir geliştirme programının bütçesinin sağlandığını duyurdu. Buna göre ilk aşama fırlatma sahasına dakikalar içinde — ve ikinci aşama fırlatma rampasına, fırlatma sahası ile yörüngesel hizalamayı ve atmosfere tekrar-girişi takiben, 24 saate kadar — geri getirecekti, her iki aşama da döndükten sonra 10 saatten daha kısa bir süre içerisinde tekrar kullanıma hazır hale gelecekti.[35]

Tekrar-kullanılabilir fırlatma sistemi teknolojisinin hem Falcon 9 hem de Falcon Heavy için kullanılması üzerinde durulmaktadır. Uçuş sırasında iki adet dış çekirdeğin roketten (Falcon 9'a göre) çok daha erken ayrılarak çok daha düşük hızlarda hareket ettiği Falcon Heavy için özellikle daha uygundur.[35]

2013 Mart ayı itibarıyla, SpaceX'in tekrar-kullanılabilir roket teknolojisini geliştirme uğraşısının açıkça duyurulan kısımları, düşük-irtifa[da] düşük-hız[lı] Grasshopper dikey kalkış, dikey iniş - DKDİ- (İng: VTVL) teknoloji ispat roketi için etkin bir test kampanyası,[36][37] ve yüksek-irtifa[da], yüksek-hız[lı] Falcon 9 görev-sonrası hızlandırıcı-geri-dönüşü test kampanyası içermekteydi. Bu bahsi geçen ikinci test kampanyasında,— 2013 sonlarından başlayarak, toplam 6 adet Falcon 9 uçuşu içermek üzere— her Falcon 9 ilk aşaması, su-üzerinde itkili-geri-dönüş işlemini gerçekleştirmek üzere denetimli iniş test aracı olarak donatılmıştır.[33]

SpaceX, Falcon Heavy Yer-sabit aktarma yörüngesine -YİTY (İng: GTO)- çıkarabileceği görev yükü miktarı, tekrar-kullanılabilir teknolojinin eklenmesiyle azalacağını, ancak fırlatma fiyatlarının çok düşük miktarlarda olacağını duyurmuştur. Her üç hızlandırıcı çekirdeğin tam tekrar-kullanılabilirlik sağlandığı durumda, YİTY'e (GTO) çıkarabileceği görev yükü miktarı 7 bin kg (15 bin lb) olacaktır. Eğer sadece iki dış çekirdek tekrar-kullanılabilir ve merkez çekirdek harcanabilir olursa YİTY'e (GTO) çıkarabileceği görev yükü miktarı yaklaşık olarak 14 bin kg (31 bin lb) olacaktır.[38] Elon Musk, Falcon Heavy aracının ilk aşamasını oluşturacak olan 3 adet Falcon 9 hızlandırıcı çekirdeği kastederek şöyle söylemiştir: "Falcon 9, hızlandırma aşamasının tekrar-kullanılabilir olması durumunda, 3,5 ton civarına kadar uyduları taşıyabilecektir ve Falcon Heavy, her üç hızlandırma aşamasının tekrar-kullanılabilir olması durumunda, 7 tona civarına kadar uyduları taşıyabilecektir". Elon Musk ayrıca "merkez çekirdeği tekrar-kullanılabilir yapmaları" durumunda Falcon Heavy aracının YİTY'e (GTO) taşıyacağı görev yükü miktarının ikiye katlanacağını belirtmiştir.

2015 yılında duyurulan tasarım değişiklikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

SpaceX 2015 yılı içerisinde Falcon Heavy roketi için uygulanacak olan birçok değişiklik duyurmuştur ve bu tasarım değişikliklerini koşut olarak var olan Falcon 9 v1.1 fırlatma aracına da uygulamak niyetindedir. "Yeni Falcon 9", 2015 Mart ayında, hala isimlendirilmemişti.[39]

Yeni Falcon Heavy tasarımında, "yeni Falcon 9" tasarımındaki iki adet yan çekirdeğin aynısı kullanılacak, öte yandan Falcon Heavy aracının merkez çekirdeği özgün Falcon 9 v1.1 aracındakinin boyutlarında ve yapısında olacak. Falcon Heavy aracının yan çekirdeklerine yapılan tasarım değişiklikleri arasında yeni bir sevk/itki-yakıtı karışımı, fırlatma aracının itki sisteminin yapısında değişiklik, daha yüksek-verimli bir motor - Merlin 1D motoru 2013 sonlarında özgün Falcon 9 v1.1 aracının görevlerindeki ilk kullanımından bu yana önemli miktarda ek yeterlilik testini başarıyla tamamlamıştır- ile ilk ve ikinci aşama sevk/itki-yakıtı tanklarında yapılan çeşitli boyutsal ve hacimsel değişikler bulunmaktadır.[39]

Bu değişikler ayrıca ikinci aşamaya da uygulanacaktı, ancak 2015 Mart ayı ortalarında, halka açık kaynaklardaki ayrıntılı değişiklik bilgilerinde sadece Falcon 9 ikinci aşamasına yapılacak olan değişiklikler hakkında kesin bilgiler bulunmaktaydı.[40]

Fiyatlandırma ve geliştirme finansmanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Elon Musk, 2004 Mayıs ayında, ABD Ticaret,Bilim ve Ulaştırma Senato Komitesi önünde şu şekilde ifade vermiştir: "Uzan vadeli planlar ağır-yük taşıyacak bir ürün, hatta müşteri isteği olması durumunda süper-ağır-yük taşıyacak bir ürün de, gerektirmektedir. Araç boyutunun her artışında yörünge çıkarılan libre başına maliyetin anlamlı miktarda düşeceğini umuyoruz. Nihayetinde, Libre başına 500 $ değerinin ulaşılabilir olduğuna inanıyorum."[41] Musk tarafından 2011 yılında verilen bu Libre başına 500 $ hedefi, 2000 yılında yapılan bir çalışmada belirtilen, ADY'ye çıkabilen fırlatma sistemi için en düşük-libre-başına-maliyetin yüzde 35'ine denk gelmektedir, spaceref.com web sitesinin 2001'de verdiği kaynağa göre, bahsi geçen Zenit orta-ölçekli-yük fırlatma aracı ADY'ye 14 bin kg (30 bin lb) çıkarabilmekteydi.[42]

2013 Mart ayı itibarıyla, Falcon Heavy fırlatma fiyatları ADY'ye çıkarabileceği en yüksek kargo ağırlığı için 1000$/pound ($2200/kg) civarındadır.[43] Falcon Heavy fırlatmaları için duyurulan fiyatlar yıldan yıla değişiklik göstermiştir, Falcon Heavy aracının çeşitli uyarlamaları için duyurulan fiyatlar, 2011 yılında 80-125 milyon $,[15] 2012 yılında 83-128 milyon $,[16] 2013 yılında 77-135 milyon $[44] aralıklarında ve 2014 yılında YİTY'ye (İng: GTO) 6400 Kg miktarına kadar 85 milyon $ olarak belirlenmiştir (YİTY veya ADY için daha ağır görev yüklerine dair fiyatlar duyurulmamıştır).[45] Fırlatma sözleşmeleri genellikle sözleşmenin imzalandığı tarihlerdeki fırlatma fiyatlarını yansıtırlar.

SpaceX, yıllık 4 adet fırlatma miktarı devam ettirilebildiği takdirde, Alçak Dünya Yörüngesi'ne çıkmanın maliyetinin 1000 $/lb yapılabileceğini iddia etmiştir ve 2011 itibarıyla, en sonunda yıllık 10 adet Falcon Heavy ile 10 adet Falcon 9 fırlatmayı planlamıştır.[11] Tamamen SpaceX'e özel kullanım için ayrılmış olan üçüncü bir fırlatma sahasının (İng: SpaceX private launch site), Brownsville, Teksas yakınlarındaki bir alana inşa edilmesi planlanmıştı. SpaceX, son saha seçiminden sonra üçüncü Falcon Heavy fırlatma tesisinin yapımına 2014 yılı içerisinde başlamayı umuyordu, yapılacak tesisten fırlatmaların ise 2016 yılı içerisinde gerçekleşeceğini umuyordu.[46] Nitekim SpaceX 2014 Eylül ayında tesisinin inşasına başlamıştır.[47] 2013 sonlarında, SpaceX Falcon Heavy'nin açılış uçuşunun 2014 içlerinde olacağını öngörüyordu,[8] ancak 2014 Mart ayında, kısıtlı üretim hacmi ve Falcon 9 fırlatma siparişlerinin yetiştirilmesinin gerekliliği sebebiyle[48] açılış uçuşunun 2015 içinde olmasının beklendiği belirtilmiştir.[49]

Falcon Heavy aracı özel-sektör sermayesi ile geliştirilmektedir. Geliştirilmesi devlet finansmanı sağlanmamıştır.[50]

2013 sonlarında, SpaceX'in uzaya fırlatmalar için biçtiği fiyatlar sektördeki en düşük fiyatlardı.[51] Eğer SpaceX tekrar-kullanılabilir roket teknolojisini geliştirmeyi başarıyla tamamlar ve hızlandırıcı aşamaları tekrar-kullanım için fırlatma rampasına geri döndürebilirse, Daha da düşük fırlatma fiyatları vererek, ekonomik-güdümlü yeni bir Uzay Çağının başlamasına öncülük edebilir.[50][52]

Test edilmesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

2013 Mayıs ayında kısmi olarak yer altında bulunan yeni bir test rampası, SpaceX'in McGregor, Teksas'ta bulunan Roket Geliştirme ve Test Tesisi'nde, özellikle Falcon Heavy aracının üçlü çekirdeğini ve 27 adet roket motorunu test etmek amacıyla yapılmaya başlanmıştı.[53]

Belirlenmiş fırlatmalar ve muhtemel görev-yükleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Uçuş Tarih Kargo Kargo yükü Müşteri Sonuç İtici inişi Notlar
1 6 Şubat 2018 Tesla Roadster 1250 kg Spacex Başarılı Kısmi başarılı Falcon Heavy'nin ilk uçuşu. Elon Musk'ın Tesla Roadster'ı test yükü olarak Heliocentric yörüngeye fırlatılmıştır. Merkez itici okyanusa çakılmıştır.
2 11 Nisan 2019 Arabsat-6A 6465 kg Arabsat Başarılı Başarılı İletişim uydusu fırlatması. Yan iticiler karaya, merkez itici okyanustaki platforma başarılı bir şekilde iniş yapmıştır.
3 25 Haziran 2019 STP-2 3700 kg ABD Savunma Bakanlığı Başarılı Kısmi başarılı 2. Falcon Heavy görevindeki yan iticiler yeniden kullanılmıştır.
4 28 Şubat 2021 USSF-44 ABD Hava Kuvvetleri
5 Q2 2021 USSF-52 ABD Hava Kuvvetleri
6 Q4 2021 ViaSat 3 Viasat

İlk ticari sözleşme: Intelsat

[değiştir | kaynağı değiştir]

2012 Mayıs ayında SpaceX, Intelsat şirketiyle bir Falcon Heavy uçuşu için ilk ticari sözleşmelerini imzaladıklarını duyurmuştur. Intelsat şirketinin İletişim uydusu için fırlatma 2017 yılı içerisinde gerçekleşecek[54] ve uydu yer istasyonel transfer yörüngesine çıkarılacak.[55][56]

İlk ABD Savunma Bakanlığı (DoD) sözleşmesi: USAF

[değiştir | kaynağı değiştir]

2012 Aralık ayında SpaceX, ABD Savunma Bakanlığıyla (İng: DoD) yapılan ilk Falcon Heavy fırlatma sözleşmesini duyurmuştur. "ABD Hava Kuvvetleri Uzay ve Füze Sistemleri Merkezi (Space and Missile Systems Center), SpaceX'i 2 adet EHFA (İng: EELV)-türünde görev ile ödüllendirmiştir", bu görevlerden birisi Falcon Heavy aracını kullanacak olan Uzay Test Programı 2 (İng: STP-2) görevidir ve fırlatma tarihi şimdilik 2016 içinde görünmektedir.[57][58][59]

Yeşil Yakıt Karışım Görevi (GPIM), STP-2 görev-yüklerinden birisidir ve kısmi olarak ABD Hava kuvvetleri tarafından geliştirilmiş olan bir ispat projesidir.[60][61]

Güneş Sistemi taşıma görevleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

2011 yılında, NASA Ames Araştırma Merkezi, Red Dragon olarak adlandırılan bir Mars görevi önermiştir, bu görevde fırlatma ve Mars-yörüngesine giriş (trans-Martian injection) aracı olarak Falcon Heavy aracı ve Mars atmosferine giriş için de Dragon kapsülü kullanılacaktı. Önerilen bilimsel hedefler arasında biyo-izleri (İng: biosignature) belirlemek/algılamak ve 1.0 m (3.3 ft) kadar yeraltına doğru delerek, yüzeyin altında bulunduğu bilinen su-buzu haznelerini örneklemek bulunmaktaydı. 2011 yılında görevin maliyetinin, fırlatma maliyeti hariç, 425 milyon $ olacağı öngörülmüştür.[62] bu görev fikri 2012/2013'te NASA Discovery görevinin (İng: Discovery mission) olarak resmi bir şekilde önerilecekti ancak seçilemedi.[63]

Red Dragon fikrinin dışında; 2015 Mayıs ayında SpaceX şirketi, Dragon V2 uzayaracının uyarlamalarını - Falcon Heavy fırlatma aracıyla birlikte- bilimsel görev-yüklerini güneş sisteminin pek yerine taşımak üzere konumlandırdıklarını duyurmuştur, hedef bölgeler arasında Ay ile Mars gibi Ay-tarafı (cislunar) ve İç Güneş Sistemi bölgeleri ile Orta Güneş Sistemindeki Jüpiter'in uydusu Europa gibi hedefler de bulunmaktadır. Duyurunu ayrıntılarına göre SpaceX Mars yüzeyine 2000–4000 kg (4,400-8,800 lb) arası ağırlık ulaştırmayı umuyor. Bunu, atmosferde kısıtlı alçalmadan sonra SuperDraco iticilerini kullanarak yumuşak tersine-itkili (İng: retropropulsive) iniş yaparak gerçekleştirmeyi planlamaktadırlar. Hedef sahada hiç atmosfer olmadığında, Dragon uyarlamasında paraşüt ve ısı kalkanından vazgeçilir ve fazladan sevk yakıtı eklenir.[64]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Tybor, Frank SpaceX: Access to Space in the Commercial Era, February 12, 2013, Speech.
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015. 
  3. ^ Clark, Stephen (11 Mart 2012). "SpaceX eyes shuttle launch pad for heavy-lift rocket". Spaceflight Now. 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2012. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  6. ^ "Falcon Heavy". [SpaceX]. 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2014. 
  7. ^ "SpaceX Falcon 9 Upper Stage Engine Successfully Completes Full Mission Duration Firing" (Basın açıklaması). SpaceX. 10 Mart 2009. 13 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015. 
  8. ^ a b c d "Falcon Heavy". SpaceX. 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2013. 
  9. ^ a b c d "Falcon 9 Overview". SpaceX. 8 Mayıs 2010. 23 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2015. 
  10. ^ a b "SpaceX announces launch date for FH". 5 Nisan 2011. 23 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2011. First launch from our Cape Canaveral launch complex is planned for late 2013 or 2014. 
  11. ^ a b c "SpaceX Press Conference". SpaceX. 28 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2011.  |yayıncı= dış bağlantı (yardım)
  12. ^ a b "US co. SpaceX to build heavy-lift, low-cost rocket". Reuters. 5 Nisan 2011. 5 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2011. 
  13. ^ "Launch Manifest". SpaceX. 23 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012. 
  14. ^ "Launch Manifest". SpaceX. 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2014. 
  15. ^ a b Clark, Stephen (5 Nisan 2011). "SpaceX enters the realm of heavy-lift rocketry". Spaceflight Now. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2012. 
  16. ^ a b "Space Exploration Technologies Corporation - Falcon Heavy". SpaceX. 3 Aralık 2011. 5 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2011. 
  17. ^ "SpaceX Brochure" (PDF). 24 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2011. 
  18. ^ Red Dragon"Feasibility of a Dragon-derived Mars lander for scientific and human-precursor investigations" (PDF). 8m.net. 31 Ekim 2011. 16 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2012. 
  19. ^ "Capabilities & Services". SpaceX. 2013. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2014. 
  20. ^ HSF Final Report: Seeking a Human Spaceflight Program Worthy of a Great Nation 16 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., October 2009, Review of U.S. Human Spaceflight Plans Committee, p. 64-66: "5.2.1 The Need for Heavy Lift ... require a “super heavy-lift” launch vehicle ... range of 25 to 40 mt, setting a notional lower limit on the size of the super heavy-lift launch vehicle if refueling is available ... this strongly favors a minimum heavy-lift capacity of roughly 50 mt ..."
  21. ^ Gruss, Mike (15 Nisan 2015). "SpaceX Sends Air Force an Outline for Falcon Heavy Certification". Space News. 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015. 
  22. ^ "SpaceX Announces Launch Date for the World's Most Powerful Rocket". Spaceref.com. 24 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2011.  |yayıncı= dış bağlantı (yardım)
  23. ^ "Saturn C-3". Encyclopedia Astronautica. 24 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2012. 
  24. ^ Foust, Jeff (2 Eylül 2015). "First Falcon Heavy Launch Scheduled for Spring". Space News. 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015. 
  25. ^ a b "Falcon 9 v1.1". Spaceflight 101. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ "SpaceX Unveils Plans To Be World's Top Rocket Maker". Aviation Week and Space Technology. 11 Ağustos 2011. 12 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011. Revealing several new details of the 1D, Tom Mueller, propulsion engineering vice president, says the engine is designed to produce 155,000 lb. vacuum thrust and have a chamber pressure at “the sweet spot” of roughly 1,410 psia. “We’ve also increased the nozzle expansion ratio to 16 [compared with 14.5 on the Merlin 1C],” says Mueller, who adds that the initial engine “is doing better than we hoped.” The engine is designed for an Isp (specific impulse) of 310 sec. and has a thrust-to-weight ratio of 160:1. “We took structure off the engine to make it lighter. The engine we shipped [for test] to Texas was a development engine and hopefully the production engines will be even better.” 
  27. ^ (this technique is nicknamed 'Asparagus staging') Strickland, John K., Jr. (Eylül 2011). "The SpaceX Falcon Heavy Booster". National Space Society. 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2012. 
  28. ^ "SpaceX Announces Launch Date for the World's Most Powerful Rocket". SpaceX. 5 Nisan 2011. 24 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2011. 
  29. ^ Nield, George C. (Nisan 2014). Draft Environmental Impact Statement: SpaceX Texas Launch Site (PDF). 1. Federal Aviation Administration, Office of Commercial Space Transportation ". ss. 2-3. 7 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2015. The center core engines are throttled down after liftoff and up to two engines may be shut down as the vehicle approaches maximum acceleration. After the side boosters drop off, the center core engines throttle back up to full thrust. The center engine in each side core continues to burn for a few seconds after separation to control the descent trajectorie of the side boosters. 
  30. ^ a b "Landing Legs". SpaceX News. 12 Nisan 2013. 11 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2013. The Falcon Heavy first stage center core and boosters each carry landing legs, which will land each core safely on Earth after takeoff. 
  31. ^ "Octaweb". SpaceX News. 12 Nisan 2013. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2013. The Octaweb structure of the nine Merlin engines improves upon the former 3x3 engine arrangement. The Octaweb is a metal structure that supports eight engines surrounding a center engine at the base of the launch vehicle. This structure simplifies the design and assembly of the engine section, streamlining our manufacturing process. 
  32. ^ Kremer, Ken (27 Ocak 2015). "Falcon Heavy Rocket Launch and Booster Recovery Featured in Cool New SpaceX Animation". Universe Today. Universe Today. 12 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2015. 
  33. ^ a b Lindsey, Clark (28 Mart 2013). "SpaceX moving quickly towards fly-back first stage". NewSpace Watch (Abonelik var). 16 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2013. 
  34. ^ Musk ambition: SpaceX aim for fully reusable Falcon 9 5 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NASAspaceflight.com, 2009-01-12, accessed 2010-06-03
  35. ^ a b Simberg, Rand (8 Şubat 2012). "Elon Musk on SpaceX's Reusable Rocket Plans". Popular Mechanics. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2012. 
  36. ^ Klotz, Irene (27 Eylül 2011). "A rocket that lifts off — and lands — on launch pad". MSNBC. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2011. 
  37. ^ Mohney, Doug (26 Eylül 2011). "SpaceX Plans to Test Reusable Suborbital VTVL Rocket in Texas". Satellite Spotlight. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2011. 
  38. ^ Svitak, Amy (5 Mart 2013). "Falcon 9 Performance: Mid-size GEO?". Aviation Week. 25 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2014. 
  39. ^ a b de Selding, Peter B. (20 Mart 2015). "SpaceX Aims To Debut New Version of Falcon 9 this Summer". Space News. Erişim tarihi: 23 Mart 2015. 
  40. ^ Musk, Elon (1 Şubat 2015). "Upgrades in the works". Elon Musk's Twitter feed. SpaceX. 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2015. Upgrades in the works to allow landing for geo missions: thrust +15%, deep cryo oxygen, upper stage tank vol +10% 
  41. ^ Testimony of Elon Musk (5 Mayıs 2004). "Space Shuttle and the Future of Space Launch Vehicles". U.S. Senate. 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2015. 
  42. ^ Sietzen, Frank, Jr. (18 Mart 2001). "Spacelift Washington: International Space Transportation Association Faltering; The myth of $10,000 per pound". spaceref.com. 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2013. 
  43. ^ Upgraded Spacex Falcon 9.1.1 will launch 25% more than old Falcon 9 and bring price down to $4109 per kilogram to LEO 2 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NextBigFuture, 22 Mar 2013.
  44. ^ [1] 17 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Retrieved 2014-03-25.
  45. ^ "Capabilities and Services". SpaceX. 9 Temmuz 2014. 2 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  46. ^ Foust, Jeff (1 Nisan 2013). "The great state space race". The Space Review. 5 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2013. 
  47. ^ "SpaceX breaks ground at Boca Chica beach". Brownsville Herald. 22 Eylül 2014. 12 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2015. 
  48. ^ Svitak, Amy (10 Mart 2014). "SpaceX Says Falcon 9 To Compete For EELV This Year". Aviation Week. 10 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2014. 'We need to find three additional cores that we could produce, send them through testing and then fly without disrupting our launch manifest,' Musk says. 'I'm hopeful we'll have Falcon Heavy cores produced approximately around the end of the year. But just to get through test and qualification, I think it's probably going to be sometime early next year when we launch.' 
  49. ^ Svitak, Amy (5 Mart 2014). "SpaceX to Compete for Air Force Launches This Year". Aviation Week. 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2013. 
  50. ^ a b Boozer, R.D. (10 Mart 2014). "Rocket reusability: a driver of economic growth". The Space Review. Cilt 2014. 6 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2014. 
  51. ^ Belfiore, Michael (9 Aralık 2013). "The Rocketeer". Foreign Policy; Feature article. 10 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2013. 
  52. ^ Messier, Doug (14 Ocak 2014). "Shotwell: Reusable Falcon 9 Would Cost $5 to $7 Million Per Launch". Parabolic Arc. 16 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2014. 
  53. ^ "Falcon Heavy Test Stand". 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2013. 
  54. ^ Leone, Dan (24 Temmuz 2014). "Solar Probe Plus, NASA's 'Mission to the Fires of Hell,' Trading Atlas 5 for Bigger Launch Vehicle". Space News. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2014. SpaceX, has three Falcon Heavy launches on its manifest between now and 2017: an inaugural demonstration launch planned for 2015 followed in short order by the shared launch of the National Oceanic and Atmospheric Administration’s Deep Space Climate Observatory and the U.S. Air Force’s Space Test Program-2 experimental spacecraft, and a 2017 launch of a commercial communications satellite for Intelsat of Washington and Luxembourg. 
  55. ^ "SpaceX Announces First Commercial Contract For Launch In 2013". Red Orbit. 30 Mayıs 2012. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2012. 
  56. ^ "Intelsat Signs First Commercial Falcon Heavy Launch Agreement With SpaceX" (Basın açıklaması). SpaceX. 29 Mayıs 2012. 7 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2012. 
  57. ^ Lindsay, Clark (5 Aralık 2012). "SpaceX awarded 2 EELV-Class missions from the USAF". NewSpace Watch (Abonelik var). 26 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2012. 
  58. ^ "GPIM Spacecraft to Validate Use of "Green" Propellant". NASA News. 19 Ağustos 2014. 2 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2014. 
  59. ^ Clark, Stephen (6 Aralık 2012). "SpaceX books first two launches with U.S. military". NewSpace Watch. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2012. 
  60. ^ "About Green Propellant Infusion Mission (GPIM)". NASA. 2014. 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2014.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  61. ^ "Green Propellant Infusion Mission Project" (PDF). NASA. Temmuz 2013. 2 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Şubat 2014.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  62. ^ Wall, Mike (31 Temmuz 2011). "'Red Dragon' Mission Mulled as Cheap Search for Mars Life". SPACE.com. 1 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2011. This so-called "Red Dragon" mission, which could be ready to launch by 2018, would carry a cost of about $400 million or less. ... developing the Red Dragon concept as a potential NASA Discovery mission, a category that stresses exploration on the relative cheap. ... NASA will make another call for Discovery proposals in 18 months or so... If Red Dragon is selected in that round, it could launch toward Mars in 2018. ... Assuming that $425 million cap [for NASA Discovery missions] is still in place, Red Dragon could come in significantly under the bar. We'd have money left over to do some science. 
  63. ^ "Discovery Program". NASA Discovery Program Office. 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2013. 
  64. ^ Bergin, Chris (11 Mayıs 2015). "Falcon Heavy enabler for Dragon solar system explorer". NASASpaceFlight.com. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2015. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Falcon_Heavy&oldid=32807603" sayfasından alınmıştır