I. Gotarzes
| I. Gotarzes Partça: 𐭂𐭅𐭕𐭓𐭆 | |
|---|---|
| Büyük kral, Arsakes | |
,_Ectbatana_mint.jpg) I. Gotarzes'in sikkesi, Ekbatan basımı. | |
| Part Kralı | |
| Hüküm süresi | 91 – 87/80 MÖ |
| Önce gelen | II. Mitridates (önce gelen) |
| Sonra gelen | I. Orodes (sonra gelen) III. Mithridatis (?) (gaspçı ya da taht iddiacısı) |
| Ölüm | 87 veya 80 MÖ |
| Eş(ler)i | Asi'abatar Ariazate Siake Azate |
| Çocuk(lar)ı | I. Orodes |
| Hanedan | Arşaklılar |
| Babası | II. Mitridates |
| Dini | Zerdüştçülük |
I. Gotarzes (Partça: 𐭂𐭅𐭕𐭓𐭆 Gōdarz), MÖ 91'den MÖ 87 veya 80'e kadar Part İmparatorluğu'nun kralıdır. II. Mitridates'in (h. 124-91 MÖ) oğlu ve halefi ve yerine oğlu I. Orodes geçmiştir.
İsim
[değiştir | kaynağı değiştir]"Gotarzes" Orta İran Gōdarz (Partça: 𐭂𐭅𐭕𐭓𐭆) kelimesinden, kendisi Eski İranca *Gau-tarza -'dan (kelimenin tam anlamıyla "Öküz kıran") anlamına gelir. [1]
Hükümdarlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Madeni paralar, kabartmalar ve Babil astronomi günlükleri Gotarzes'i II. Mitridates'in (h. 124-91 MÖ) oğlu ve vârisi olarak etiketliyor.[2][3] Behistun'daki ağır hasar görmüş bir rölyefe göre Gotarzes, babasının emrinde "satrapların satrabı" olarak görev yapmıştı.[2][3] Babasının ölümünden sonra Gotarzes Babil'de kral ilan edilmiştir.[4] Gotarzes tahta çıktığında Mitratu'yu Babil'in generali olarak atadı.[5] Gotarzes, babasının politikasını, vasalları Ermenistan'ın Artaksiad kralı II. Tigran'ı (h. 95-55 MÖ), nüfuzlarını Suriye ve Kapadokya'ya genişletme çabalarında onların temsilcisi olarak görev yaptı.[6] MÖ 87/6 veya 83'te Tigranes Suriye ve Kilikya'yı ele geçirmişti.[7] Gotarzes'in birkaç karısı vardı; bunlardan biri olan Asi'abatar (aynı zamanda Ashiabatar olarak da yazılır), tabletlerden bilinmektedir.[8][9] Diğeri, Tigranes'in kızı Ariazate de Gotarzes'in karısıydı ve muhtemelen Gotarzes'in oğlu I. Orodes'in annesiydi.[10] Gotarzes'in Siake ve Azate adında iki kız kardeş karısı vardı.[9]
Gotarzes Büyük Kral unvanını kullandı.[8] Dahası, diğer Part kralları gibi o da paralarında Arsakes unvanını kullanmıştı; bu, ilk Part hükümdarı I. Arsakes'in (h. 247 - 217 MÖ), başarılarına duyulan hayranlık nedeniyle Part hükümdarları arasında kraliyet onursal bir unvanı haline gelmişti.[11] Gotarzes'in Kralların kralı unvanını kullandığını gösteren yeterli kanıt yoktur.[12] I. Gotarzes ve I. Orodes döneminde, Babilli bilim adamları, özellikle İran Ahameniş İmparatorluğu döneminde yapılanla aynı yöntemle yazılı çivi yazısı kayıtlarını takip ettiler.[13] Shayegan'a göre bu, Partların Ahameniş öncülleriyle olan ilişkisini vurgulamak için yapıldı.[14]
Gotarzes'in yönetiminin sona ermesiyle ilgili çeşitli hipotezler öne sürülmüştür: Gholamreza F. Assar'a göre Gotarzes, MÖ 87'de öldü ve yerine, kısa süre sonra Gotarzes'in III. Mithridatis adlı erkek kardeşi tarafından tahtı gasp edilen I. Orodes geçti.[4] M. Rahim Shayegan ve Alberto M. Simonetta'ya göre Gotarzes M.Ö. 80'de ölmüş ve yerine I. Orodes geçmiştir.[15][16] Simonetta, III. Mithridatis'in I. Orodes'in saltanatı sırasında tahtın yarışmacısı olmadığını, ancak sonunda MÖ 87'de III. Mithridatis'i mağlup eden Gotarzes'in olduğunu öne sürüyor.[16] Shayegan, Assar ve Simonetta'nın aksine, III. Mithridatis'in varlığını desteklememektedir[8] ve MÖ 87'de Selefkî kralı III. Demetrius Eucaerus'u (h. 96-87 MÖ) yenip, esir alanın III. Mithridatis değil Gotarzes olduğunu belirtir.[17]
Kaya kabartması
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Batı İran'daki Behistun Dağı'nda, beşinci bir figüre saygı duruşunda bulunan dört figürün tasvir edildiği bir kaya kabartması bulunmaktadır.[18] Ağır hasar görmüş olan Yunanca yazıtla birlikte kabartma, Alman arkeolog Ernst Herzfeld (ö. 1948) tarafından kısmen yeniden inşaa edilmiştir ve yazıt üzerinde şunlar yazılıdır:[19]
"Kophasates, Mithrates, [...] Gotarzes satrapların satrabı ve büyük kral Mitridates."
Rahim M. Shayegan (2011), diğer bilim adamlarının aksine, kaya kabartmasının II. Mitridates'in hükümdarlığı sırasında değil, oğlu ve halefi Gotarzes'in hükümdarlığı döneminde, belki de II. Mitridates'in krallığı sırasında kendisinin ve subaylarının prestijli statüsünü tasvir ederek onun egemenliğinin meşruiyetini vurgulama girişimi olarak inşa edildiğini ileri sürmüştür.[20] İlk figürü Part satrapı Kofzad ile;[21] ikinci figür Gotarzes döneminde seçkin bir konuma ilk kez yükselen Part komutanı Mitratu ile;[22] üçüncü figür Gotarzes'in oğlu ve vârisi Orodes ile[20] ve dördüncüsü, babasının emrinde "satrapların satrabı" olarak görev yapan Gotarzes ile özdeşleştiriyor.[23]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ MacKenzie 1986.
- ^ a b Shayegan 2011, s. 225.
- ^ a b Rezakhani 2013, s. 770.
- ^ a b Assar 2006, s. 62.
- ^ Shayegan 2011, ss. 199–200.
- ^ Shayegan 2011, s. 328.
- ^ Shayegan 2011, s. 316.
- ^ a b c Shayegan 2011, s. 232.
- ^ a b Assar 2006, s. 67.
- ^ Assar 2006, ss. 67, 74.
- ^ Dąbrowa 2012, s. 169; Kia 2016, s. 23; Shayegan 2011, s. 232
- ^ Shayegan 2011, s. 228.
- ^ Shayegan 2011, s. 291.
- ^ Shayegan 2011, s. 292.
- ^ Shayegan 2011, ss. 226, 232.
- ^ a b Simonetta 2001, ss. 80–82, 86.
- ^ Shayegan 2011, s. 204.
- ^ Shayegan 2011, s. 197.
- ^ Shayegan 2011, ss. 197–198.
- ^ a b Shayegan 2011, s. 226.
- ^ Shayegan 2011, s. 198.
- ^ Shayegan 2011, ss. 198–200, 226.
- ^ Shayegan 2011, ss. 198, 225.
- Genel
- Assar, Gholamreza F. (2006). A Revised Parthian Chronology of the Period 91-55 BC. Parthica. Incontri di Culture Nel Mondo Antico. 8: Papers Presented to David Sellwood. Istituti Editoriali e Poligrafici Internazionali. doi:10.4000/abstractairanica.26562. ISBN 978-8-881-47453-0. ISSN 1128-6342.
- Dąbrowa, Edward (2012). "The Arsacid Empire". Daryaee, Touraj (Ed.). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. ss. 1-432. ISBN 978-0-19-987575-7. 1 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2019.
- Kia, Mehrdad (2016). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]. ABC-CLIO. ISBN 978-1610693912.
- MacKenzie, David Neil (1986). "Some Names from Nisa" (PDF). Erişim tarihi: 27 Kasım 2019.
- Rezakhani, Khodadad (2013). "Arsacid, Elymaean, and Persid Coinage". Potts, Daniel T. (Ed.). The Oxford Handbook of Ancient Iran. Oxford University Press. ISBN 978-0199733309.
- Shayegan, M. Rahim (2011). Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia. Cambridge University Press. ss. 1-539. ISBN 9780521766418.
- Simonetta, Alberto M. (2001). "A Proposed Revision of the Attributions of the Parthian Coins Struck during the So-called 'Dark Age' and Its Historical Significance". East and West. 51 (1/2). Istituto Italiano per l'Africa e l'Oriente (IsIAO). ISSN 0012-8376.