Castelán neomexicano

Castelán neomexicano
Outros nomes:	Español neomexicano
Falado en:	Estados Unidos de América
Total de falantes:
Familia:	Indoeuropea  Itálica   Románica    Occidental     Galoibérica      Iberorrománica       Ibero-occidental        Castelán         Castelán neomexicano
Escrita:	Alfabeto latino
Códigos de lingua
ISO 639-1:	es
ISO 639-2:	spa
SIL:	SPN
Mapa
Status

O castelán neomexicano é unha variedade do castelán falado nos Estados Unidos, principalmente no estado de Novo México e parte do sur do estado de Colorado. Trátase dun dialecto particular dentro do panorama lingüístico castelanfalante debido ao illamento de Novo México dende os primeiros tempos nos que era territorio español e debido a isto ha puido conservar trazos do castelán medieval, ademais de contar con gran cantidade de indixenismos (do náhuatl primeiro e das linguas locais despois) e anglicismos (despois da anexión estadounidense en 1848).

Características

• Fonética:
  • No castelán de Novo México o /s/ final de sílaba aspírase case sempre, a diferenza dos dialectos veciños do norte de México.
  • Tamén é frecuente a aspiración do /s/ inicial de palabra, de maneira que "sí, señor" pode escoitarse como "hí, heñor".
  • O /y/ é débil e elídese en contacto con /e/ e /i/: gallina > gaína, sello > seio.
• Morfoloxía:
  • A segunda persoa singular do pretérito indefinido fórmase co sufixo –tes: hablates (< hablaste), comites (< comiste), dijites (< dijiste), etc.
  • Ás veces engádese unha vogal paragóxica en posición final de frase, sobre todo cando a última palabra é un infinitivo verbal: vamos a comere; lo echaron a la cárcele.
  • A morfoloxía verbal manifesta moitas configuracións rústicas, tales como haiga (haya), huiga (huya), seigo (soy).
  • As formas esdrúxulas do pretérito imperfecto rematan en –nos no canto de –mos: estábanos, fuéranos, etc.
  • A contracción é común; tales como vete paía (vete para allá), yamboy (ya me voy), ontá mi apá (dónde está mi papá), etc.

Véxase tamén

Bibliografía

• Rubén Cobos. A Dictionary of New Mexico & Southern Colorado Spanish. Santa Fe: Museum of New Mexico Press, 2003.
• Garland D. Bills. "New Mexican Spanish: Demise of the Earliest European Variety in the United States". American Speech (1997, 72.2): 154–171.
• Rosaura Sánchez. "Our linguistic and social context", Spanish in the United States: Sociolinguistic Aspects. Ed. Jon Amastae & Lucía Elías-Olivares. Cambridge: Cambridge University Press, 1982. 9–46.
• Carmen Silva-Corvalán. "Lengua, variación y dialectos". Sociolingüística y Pragmática del Español 2001: 26–63.
• L. Ronald Ross. "La supresión de la /y/ en el español chicano". Hispania (1980): 552–554.