Wikipedia

Województwo lubelskie

województwo w Polsce
(Przekierowano z Lubelskie)
Ten artykuł dotyczy województwa lubelskiego od 1999. Zobacz też: województwo lubelskie.

Województwo lubelskie – jednostka samorządu terytorialnego i podziału administracyjnego we wschodniej Polsce, o powierzchni 25 122,46 km². Obejmuje głównie południową połowę Niziny Południowopodlaskiej, Polesie Zachodnie i Wołyńskie (po Bug) oraz Wyżynę Lubelską, mały obszar Wyżyny Wołyńskiej, większość polskiego Roztocza i skraj Kotliny Sandomierskiej. Według danych GUS 30 czerwca 2020 roku zamieszkiwało je około 2,1 mln osób[3]. Siedzibą władz wojewódzkich jest Lublin. Jest najdalej wysuniętym na wschód województwem w Polsce.

Województwo lubelskie
— województwo —
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Kod ISO 3166-2

PL-LU

TERYT

06

Siedziba wojewody i sejmiku

Lublin

Wojewoda

Krzysztof Komorski[1]

Marszałek

Jarosław Stawiarski

Powierzchnia (2015)

25 122,46 km²

Populacja (1 stycznia 2022)
• liczba ludności


2 038 299[2]

• gęstość

81 os./km²

Urbanizacja

46,5

Tablice rejestracyjne

L

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
ul. Spokojna 4
20-914 Lublin
Adres Urzędu Marszałkowskiego:
ul. Artura Grottgera 4
20-029 Lublin
Podział administracyjny
Plan województwa lubelskiego
Liczba miast na prawach powiatu

4

Liczba powiatów

20

Liczba gmin miejskich

20

Liczba gmin miejsko-wiejskich

34

Liczba gmin wiejskich

159

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego
Krainy historyczne woj. lubelskiego i Polski na tle współczesnych granic administracyjnych

Współczesne województwo lubelskie obejmuje kilka głównych krain historycznych. Z regionu Małopolski należą do niego prawie w całości ziemia lubelska[4] i większa część ziemi łukowskiej[5], a ponadto część ziemi stężyckiej i fragment ziemi sandomierskiej[6]. Obejmuje również części Rusi Czerwonej i Polesia leżące przy lewym brzegu Bugu. Od 1809 r. północna część obszaru między Wisłą a Bugiem znajdowała się w siedleckim regionie administracyjnym, nazywanym Podlasiem, obecnie Podlasiem Południowym. Marszałkiem Województwa Lubelskiego od 2018 roku jest Jarosław Stawiarski.

Historia

edytuj
 
Mapa generalna województwa lubelskiego, 1826
 
Województwo lubelskie w latach 1944–1950
 
Województwo lubelskie w latach 1950–1975
 
Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa lubelskiego

Historia obszaru

edytuj

Obecne ziemie woj. lubelskiego należały w I Rzeczypospolitej do województw: lubelskiego, ruskiego (ziemia chełmska) i bełskiego. Część powiatu radzyńskiego, powiat bialski oraz powiat włodawski należał do województwa brzeskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Województwo lubelskie w latach 1474–1795

edytuj
Osobny artykuł: województwo lubelskie (I Rzeczpospolita).

Województwo lubelskie I Rzeczypospolitej istniało w latach 1474–1795 jako część prowincji małopolskiej. Obejmowało 10 230 km² i składało się z trzech powiatów: lubelskiego, łukowskiego oraz urzędowskiego, a jego stolicą był Lublin.

Województwo lubelskie w latach 1816–1837

edytuj
Osobny artykuł: województwo lubelskie (Królestwo Polskie).

Województwo lubelskie Królestwa Polskiego utworzono w 1816 w miejsce departamentu lubelskiego Księstwa Warszawskiego; dzieliło się na 4 obwody i 10 powiatów; w 1837 województwo lubelskie zostało przekształcone w gubernię lubelską.

Województwo lubelskie w okresie II RP

edytuj
Osobny artykuł: Województwo lubelskie (II Rzeczpospolita).

Województwo lubelskie II Rzeczypospolitej istniało w latach 1919–1939 ze stolicą w Lublinie i miało centralne położenie, nie granicząc z żadnym państwem. Obejmowało obszar zbliżony do współczesnego województwa lubelskiego oraz części dzisiejszych województw mazowieckiego i podkarpackiego. Po wojnie niemal cały jego teren pozostał w granicach Polski, z wyjątkiem Piaseczna i Pawłowic, które włączono do ZSRR w 1951 roku.

Województwo lubelskie w latach 1944–1975

edytuj
Osobny artykuł: Województwo lubelskie (1944–1975).
Po zmianach w 1950

Województwo lubelskie w latach 1975–1998

edytuj
Osobny artykuł: województwo lubelskie (1975–1998).

Województwo lubelskie istniało w latach 1975–1998, położone we wschodniej Polsce, z siedzibą w Lublinie. Sąsiadowało z województwami bialskopodlaskim, siedleckim, radomskim, tarnobrzeskim, zamojskim i chełmskim, a na koniec istnienia liczyło 1 027 500 mieszkańców.

Województwo lubelskie od 1999

edytuj
Osobny artykuł: Podział administracyjny województwa lubelskiego.

W 1999 r. w wyniku reformy administracyjnej powstało nowe województwo rządowo-samorządowe z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

W 2006 r. Eurostat posługując się tzw. standardem siły nabywczej, który pozwala porównywać dane ekonomiczne z różnych krajów, uwzględniając różnice cen podał dane za 2003 r., gdzie województwo lubelskie zostało uznane za najbiedniejszy region Unii Europejskiej. Dokładnie w 2003 r. PKB na mieszkańca woj. lubelskiego wyniósł 3538 euro (najmniej w całej UE), co stanowiło 33,2% średniej unijnej[7].

Geografia

edytuj
 
Mapa fizyczna województwa lubelskiego
 
Średnia roczna temperatura

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 25 122,49 km², co stanowi 8% powierzchni Polski (3. miejsce w kraju pod względem powierzchni)[8].

Położenie administracyjne

edytuj

Województwo jest położone we wschodniej części Polski, między Wisłą a Bugiem (jedynie część powiatu puławskiego leży po zachodniej stronie Wisły). Graniczy z[9]:

oraz z województwami:

Łączna długość granic województwa wynosi 1144,7 km.

Współrzędne geograficzne i rozciągłość terytorium

edytuj

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

W wymiarze północ–południe województwo rozciąga się na długości 226 km, to jest 2°02′10″ rozciągłości południkowej.

W wymiarze wschód–zachód rozpiętość województwa wynosi 177 km, co w mierze kątowej daje 2°31′48″ rozciągłości równoleżnikowej.

Położenie fizycznogeograficzne

edytuj

Terytorium województwa lubelskiego zajmuje części czterech jednostek najwyższego rzędu regionalizacji fizycznogeograficznej Europy. Większa jego część należy do megaregionu Pozaalpejskiej Europy Środkowej. Są to: makroregion Nizina Południowopodlaska (318.9), znajdujący się w granicach prowincji Niż Środkowoeuropejski oraz Wyżyna Lubelska (343.1) i Roztocze (343.2) – makroregiony prowincji Wyżyny Polskie. Polesie Zachodnie (845.1) i Polesie Wołyńskie (845.3) są makroregionami prowincji Polesie należącej do megaregionu Niżu Wschodnioeuropejskiego. Kotlina Sandomierska (512.4-5) jest częścią megaregionu karpackiego.

Spośród wymienionych makroregionów największą powierzchnię województwa zajmują: Wyżyna Lubelska, Nizina Południowopodlaska i Polesie Zachodnie.

Rzeźba terenu

edytuj

Krainy geograficzne województwa lubelskiego należą do trzech pasów rzeźby powierzchni Polski:

Najwyżej położony punkt znajduje się na Roztoczu Wschodnim – jest nim wierzchołek Krągłego Goraju – 388,7 m n.p.m. (okolice wsi Huta Lubycka, pow. tomaszowski), natomiast najniższe miejsce, 106,7 m n.p.m., leży w Dolinie Środkowej Wisły koło wsi Piotrowice w powiecie ryckim[10].

Stosunki wodne

edytuj

Wody powierzchniowe. Całe województwo znajduje się w dorzeczu Wisły. Rzeka główna i jej małe bezpośrednie dopływy odprowadzają wody z zachodniej części terytorium. Środkowa część województwa znajduje się w dorzeczu (drugiego stopnia) Wieprza, wschodnia – Bugu (Narwi), na południu usytuowana jest zlewnia Sanu a najmniejszy teren należy do bezpośredniej zlewni Wisły. Największą rzeką w lubelskiej części dorzecza Bugu jest Krzna, której zlewnia zajmuje północno-wschodnią część województwa. Na Lubelszczyźnie po południowej stronie Roztocza największą rzeką jest Tanew. W południowej części Polesia Zachodniego znajduje się zespół jezior krasowych.

Podział administracyjny

edytuj
Osobny artykuł: Podział administracyjny województwa lubelskiego.

Na terenie województwa znajdują się 4 miasta na prawach powiatu, 20 powiatów, 213 gmin.

Dane z 30 czerwca 2020 r.[3]

Herb Nazwa Siedziba Powierzchnia
(km²) 		Ludność Gęstość zaludnienia
(osób/km²)
  Biała Podlaska - 49,40 57194 1157,77
  Chełm - 35,28 61588 1745,69
  Lublin - 147,47 339457 2301,87
  Zamość - 30,34 63223 2083,82
  bialski Biała Podlaska 2754,26 110454 40,1
  biłgorajski Biłgoraj 1681,10 100617 59,85
  chełmski Chełm 1885,60 77752 41,23
  hrubieszowski Hrubieszów 1268,02 62473 49,27
  janowski Janów Lubelski 875,28 45503 51,99
  krasnostawski Krasnystaw 1031,44 62940 61,02
  kraśnicki Kraśnik 1005,30 95064 94,56
  lubartowski Lubartów 1288,74 88152 68,4
  lubelski Lublin 1679,53 156002 92,88
  łęczyński Łęczna 636,64 57298 90
  łukowski Łuków 1394,21 106591 76,45
  opolski Opole Lubelskie 810,02 58952 72,78
  parczewski Parczew 952,20 34590 36,33
  puławski Puławy 934,09 112835 120,8
  radzyński Radzyń Podlaski 965,06 58604 60,73
  rycki Ryki 614,53 55841 90,87
  świdnicki Świdnik 468,35 71739 153,17
  tomaszowski Tomaszów Lubelski 1488,89 82337 55,3
  włodawski Włodawa 1256,42 38207 30,41
  zamojski Zamość 1870,29 105839 56,59

Podregiony statystyczne

edytuj

Województwo lubelskie składa się z 4 podregionów statystycznych (GUS)[11] – zgodnych ze standardem NUTS Unii Europejskiej:

Miasta

edytuj
 
Lublin – Zamek Królewski, obecnie Muzeum Narodowe w Lublinie
 
Zamość – Rynek Wielki z Ratuszem
 
Lubartów – Pałac Sanguszków
 
Hrubieszów – cerkiew prawosławna, posiada 13 kopuł
 
Nałęczów – Sanatorium „Książę Józef” nad stawem w Parku Zdrojowym
 
Kazimierz Dolny – kamienice Przybyłów pod św. Mikołajem i św. Krzysztofem
 
Zwierzyniec – Plenipotentówka. Dyrekcja Roztoczańskiego Parku Narodowego
 
Pałac Czartoryskich w Puławach

W województwie lubelskim są 54 miasta, w tym 4 miasta na prawach powiatu. Podkreślone to siedziby powiatów ziemskich, a pogrubione miasta na prawach powiatu. Liczba ludności z 30 czerwca 2020 r.[3]

Lp. Herb Miasto Ludność
(30 czerwca 2020)		 Powierzchnia
[km²]		 Gęstość zaludnienia
[os./km²]
1   Lublin 331 991 147,47 2251
2   Zamość 59 274 30,34 1954
3   Chełm 58 357 35,28 1654
4   Biała Podlaska 54 926 49,40 1112
5   Puławy 44 504 50,61 879
6   Świdnik 37 129 20,35 1825
7   Kraśnik 31 950 25,52 1252
8   Łuków 27 569 35,75 771
9   Biłgoraj 25 173 21,10 1193
10   Lubartów 20 168 13,92 1449
11   Tomaszów Lubelski 18 165 13,29 1367
12   Łęczna 17 889 19,00 942
13   Krasnystaw 17 573 42,13 417
14   Hrubieszów 16 390 33,03 496
15   Międzyrzec Podlaski 15 611 20,03 779
16   Dęblin 14 385 38,33 375
17   Radzyń Podlaski 14 571 19,31 755
18   Włodawa 12 323 17,97 686
19   Janów Lubelski 11 111 14,84 749
20   Parczew 10 331 8,05 1283
21   Ryki 9149 27,22 336
22   Poniatowa 8386 15,26 550
23   Opole Lubelskie 8041 15,12 532
24   Bełżyce 6030 23,46 257
25   Terespol 5197 10,11 514
26   Szczebrzeszyn 4810 29,12 165
27   Bychawa 4581 6,69 685
28   Rejowiec Fabryczny 4038 14,28 283
29   Nałęczów 3643 13,82 234
30   Tarnogród 3172 10,69 297
31   Kock 2907 16,78 173
32   Zwierzyniec 2837 6,19 458
33   Krasnobród 2998 6,99 429
34   Piaski 2450 8,44 290
35   Kazimierz Dolny 3232 30,44 106
36   Piszczac 2825 3,30 855
37   Stoczek Łukowski 2391 9,15 264
38   Annopol 2335 7,73 302
39   Józefów 2351 5,00 470
40   Lubycza Królewska 2174 3,92 555
41   Łaszczów 1981 5,01 395
42   Ostrów Lubelski 1987 29,77 67
43   Tyszowce 1850 18,52 100
44   Rejowiec 1987 6,50 306
45   Izbica 1731 9,47 183
46   Kamionka 1692 5,27 321
47   Urzędów 1696 12,91 131
48   Modliborzyce 1416 7,90 179
49   Frampol 1341 4,67 287
50   Siedliszcze 1339 13,16 102
51   Czemierniki 1307 4,65 281
52   Goraj 881 7,62 116
53   Turobin 873 1,60 545
54   Józefów nad Wisłą 820 3,65 225

Demografia

edytuj

Dane o ludności z dnia 31 grudnia 2017:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 2 126 317 100 1 095 864 51,54 1 030 453 48,46
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 376 198 17,69 183 835 8,65 192 363 9,05
Wiek produkcyjny (18–65 lat) 1 299 079 61,1 603 457 28,38 695 622 32,71
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 451 040 21,21 308 572 14,51 142 468 6,7

Według danych z 30 czerwca 2020 r. województwo miało 2 103 342 mieszkańców, co stanowiło 5,5% ludności Polski[3].

  • Piramida wieku mieszkańców woj. lubelskiego w 2014 roku[16].


 

Religia

edytuj
Osobny artykuł: Religia w województwie lubelskim.
 
Prawosławna cerkiew klasztorna św. Onufrego w Jabłecznej
 
Drewniany kościół mariawicki w Łanach koło Markuszowa

Województwo lubelskie należy do najbardziej zróżnicowanych pod względem religijnym regionów Polski. Jest miejscem, gdzie spotyka się kultura wschodniego i zachodniego chrześcijaństwa. Ta wielowiekowa koegzystencja sprawia, że w Lublinie i okolicy odbywa się wiele wydarzeń o charakterze ekumenicznym i międzyreligijnym.

Zdecydowaną większość mieszkańców województwa stanowią wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego, którzy przynależą do czterech metropolii (białostockiej, częstochowskiej, lubelskiej i przemyskiej). Na terenie województwa swoje siedziby mają archidiecezja lubelska i diecezja zamojsko-lubaczowska. Parafie greckokatolickie obrządku bizantyjsko-ukraińskiego należą do archieparchii przemysko-warszawskiej. W województwie lubelskim znajduje się także jedyna w Polsce parafia obrządku bizantyjsko-słowiańskiego w Kostomłotach.

W województwie lubelskim znajduje się jedno z największych w Polsce skupisk wiernych Kościoła polskokatolickiego, którzy przynależą do diecezji warszawskiej. Na terenie województwa siedziby mają trzy dekanaty: lubelsko-chełmski, zamojski i żółkiewski. Niegdyś w regionie, zwłaszcza w zachodniej Lubelszczyźnie, mieszkało wielu mariawitów. Obecnie znajdują się trzy niewielkie parafie Kościoła Starokatolickiego Mariawitów, które należą do diecezji lubelsko-podlaskiej, oraz jedna parafia Kościoła Katolickiego Mariawitów należąca do kustodii warszawskiej.

Na terenie całego województwa, a zwłaszcza na wschodzie, mieszkają wyznawcy prawosławia. Wierni Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego należą do diecezji lubelsko-chełmskiej, diecezji warszawsko-bielskiej (jedna parafia stauropigialna) oraz Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego. Na terenie województwa swoją siedzibę mają dekanaty: Biała Podlaska, Chełm, Lublin, Terespol i Zamość.

Wielu jest również protestantów należących do różnych Kościołów i związków wyznaniowych. Wierni Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego posiadają na terenie województwa jedną parafię i filiał należące do diecezji warszawskiej. Najwięcej zborów mają społeczności Kościoła Chrześcijan Baptystów, Kościoła Zielonoświątkowego, Kościoła Chrześcijan Wiary Ewangelicznej, Kościoła Chrystusowego, Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan i Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. Ponadto znajdują się również zbory innych wspólnot z kręgów ewangelicznego chrześcijaństwa.

W województwie lubelskim aktywne są wspólnoty reprezentujące restoracjonizm, zwłaszcza ruchy badackie: Świadkowie Jehowy, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, Świecki Ruch Misyjny „Epifania” oraz Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego.

Na terenie województwa mieszkają także wyznawcy judaizmu ze Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP, islamu z Ligi Muzułmańskiej, buddyzmu i hinduizmu.

Gospodarka

edytuj
Główne przedsiębiorstwa w Lublinie
 
PGE Elektrociepłownia Lublin-Wrotków Sp. z o.o. przy ul. Inżynierskiej (widok od ul. Diamentowej)
 
Lubella SA przy ul. Wrotkowskiej
 
Herbapol Lublin SA przy ul. Diamentowej (widok od ul. Romera)

Wskaźniki gospodarcze

edytuj

W 2018 r. produkt krajowy brutto woj. lubelskiego wynosił 78,7 mld zł, co stanowiło 3,7% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 37,1 tys. zł (67,4% średniej krajowej), co plasowało lubelskie na 16. miejscu względem innych województw[17].

W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. lubelskim wynosiła 24,5 mld zł, co stanowiło 2,5% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w lubelskim wynosiła 5,2 mld zł, co stanowiło 3,2% tej sprzedaży Polski[18].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. lubelskiego w 2018 roku brutto wynosiło 4061,28 zł, co lokowało je na 11. miejscu względem wszystkich województw[19].

We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 66,0 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 7,1% do aktywnych zawodowo[20].

Według danych z 2016 r. 7,8% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. lubelskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[21].

Przemysł

edytuj

Do największych zakładów przemysłowych woj. lubelskiego należą: Zakłady Azotowe „Puławy” S.A., Lubelski Węgiel „Bogdanka” S.A., Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL – Świdnik S.A., Fabryka Kabli „Elpar” sp.z.o.o. w Parczewie, Fabryka Łożysk Tocznych „Kraśnik” S.A., „Perła” Browary Lubelskie S.A. w Lublinie, Spółdzielnia Mleczarska „Spomlek” w Radzyniu Podlaskim, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska „Ryki”, OSM „Krasnystaw”, Emperia Holding S.A. (sieć Stokrotka), Zakład Mięsny „Wierzejki” sp.j. w Płudach, Pol-Skone sp.z.o.o. w Lublinie, Roto sp.z.o.o. w Lubartowie, Remzap sp.z.o.o. w Puławach, Solbet Lubartów S.A.[22][23]

Do kluczowych przedsiębiorstw działających na terenie województwa lubelskiego można zaliczyć również: Black Red White S.A. w Biłgoraju, Nałęczów Zdrój sp.z.o.o. w Drzewcach k. Nałęczowa (producent wody Cisowianka), Nestlé Polska S.A. w Bochotnicy (producent wody Nałęczowianka), Mostostal Puławy S.A., Cemex Polska w Chełmie, Zakłady Mięsne „Łuków” S.A., Reypol Sp.j. w Janowcu, Stella Pack S.A. w Lubartowie, Drukarnia DAKO Sp. j. w Lubartowie, ZPH Stanisław Krzaczek w Klikawie.

Surowce mineralne, wydobycie

edytuj

Część województwa obejmuje Lubelskie Zagłębie Węglowe.

Zasoby surowców mineralnych:

Transport

edytuj
Osobny artykuł: Port lotniczy Lublin.
 
Port lotniczy Lublin
 
EN57AL-3010 na stacji Lublin Airport w Świdniku

Port lotniczy Lublin zlokalizowany jest w Świdniku, około 10 km od centrum Lublina. Lotnisko zajmuje 250 ha, a pas startowy ma 2,5 km długości i jest ono skomunikowane szynobusem z Dworcem PKP Lublin Główny. Około 12 km na południowy zachód od miasta leży lotnisko Lublin-Radawiec w Radawcu Dużym.

W 2019 gęstość linii kolejowych w przeliczeniu na 100 km kw. w województwie wynosiła 3,6 km. Był to drugi najniższy wynik w skali kraju. Dla ostatniego na liście województwa (podlaskiego) wynosił on 3,54, a dla trzeciego od końca (warmińsko-mazurskiego) – 4,58. W 2021 marszałek województwa lubelskiego poinformował, że do 2030 zostanie wybudowanych lub zmodernizowanych ok. 140 km linii kolejowych. Chodzi o odcinki: między kopalnią Bogdanka, przez Łęczną do Lublina, między Rejowcem a Zamościem oraz między Włodawą a Chełmem. W 2021 trwały już prace nad połączeniami Biłgoraj – Janów Lubelski – Kraśnik oraz Lublin – Łuków[27].

W 2014 województwo lubelskie było właścicielem 13 autobusów szynowych, kupionych przez Urząd Marszałkowski oraz leasingowało 5 jednostek elektrycznych.

Tabor kolejowy województwa lubelskiego (2014)
Seria Typ Numery Liczba Producent
SA103 214Ma 005, 007, 012 3 Pesa [28]
SA107 211M 001, 002 2 Kolzam [28]
SA134 218Md 015–019, 026–028 8 ZNTK „Mińsk Mazowiecki” [28]
EN57AL 5B/6B 3006–3010 5[a] Pafawag/ZNTK „Mińsk Mazowiecki” [29][30]
EN98A 37WEa 001–009 9 Newag [31]

Środowisko i jego ochrona

edytuj
 
Wawóz lessowy w lesie między Pniakami a Kraśniczynem

Duże kompleksy leśne: Lasy Janowskie i Puszcza Solska tworzące zwarty ciąg w południowej części regionu, Lasy Sobiborskie, Włodawskie i Parczewskie na wschodzie oraz Lasy Kozłowieckie i Łukowskie na północ od Lublina. Mają tu granice zasięgów takie gatunki drzew jak np.: buk pospolity, jodła pospolita, dąb bezszypułkowy.

Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. lubelskim lasy obejmowały powierzchnię 580,1 tys. ha, co stanowiło 23,1% jego powierzchni. 12,0 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[32].

Obok Roztoczańskiego Parku Narodowego jest obszar Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego – jedynego pojezierza w Polsce znajdującego się poza zasięgiem ostatniego zlodowacenia. W 2002 r. obszarowi temu UNESCO nadało status Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Polesie Zachodnie”. W centralnej części tego rezerwatu znajduje się Poleski Park Narodowy. Docelowo będzie to jeden z nielicznych na świecie trójpaństwowych rezerwatów biosfery: polsko-ukraińsko-białoruski.

 
Poleski Park Narodowy – ścieżka przyrodnicza „Dąb Dominik”

Na terenie województwa lubelskiego znajdują się dwa parki narodowe:

  1. Poleski Park Narodowy
  2. Roztoczański Park Narodowy

17 parków krajobrazowych:

  1. Chełmski Park Krajobrazowy
  2. Kazimierski Park Krajobrazowy
  3. Kozłowiecki Park Krajobrazowy
  4. Krasnobrodzki Park Krajobrazowy
  5. Krzczonowski Park Krajobrazowy
  6. Nadwieprzański Park Krajobrazowy
  7. Park Krajobrazowy Lasy Janowskie
  8. Park Krajobrazowy Podlaski Przełom Bugu
  9. Park Krajobrazowy Pojezierze Łęczyńskie
  10. Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej
  11. Poleski Park Krajobrazowy
  12. Południoworoztoczański Park Krajobrazowy
  13. Skierbieszowski Park Krajobrazowy
  14. Sobiborski Park Krajobrazowy
  15. Strzelecki Park Krajobrazowy
  16. Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy
  17. Wrzelowiecki Park Krajobrazowy

Według stanu na 2019 w województwie było 87 rezerwatów przyrody[33]. W 2019 r. na obszarze województwa znajdowało się 1437 pomników przyrody. Wśród nich najliczniejszą grupę stanowiły pojedyncze drzewa (1103), grupy drzew (179), głazy narzutowe (40), aleje przydrożne (41), jaskinie (7) i 67 innych obiektów[34]. W 2019 r. na obszarze województwa znajdowały się 4 stanowiska dokumentacyjne, 276 użytków ekologicznych oraz 7 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych[35].

Nauka i oświata

edytuj
 
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
 
Rektorat Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie

Centrum naukowym województwa lubelskiego jest Lublin, w którym siedziby mają cztery uniwersytety oraz kilka innych uczelni wyższych. W pozostałych największych miastach województwa znajdują się ośrodki zamiejscowe oraz uczelnie niepubliczne.

Zobacz też kategorie: Uczelnie w województwie lubelskim, Oświata w województwie lubelskim.

Bezpieczeństwo publiczne

edytuj

W województwie lubelskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Lublinie i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[36].

Administracja

edytuj

Samorząd wojewódzki

edytuj

Organem uchwałodawczym jest Sejmik Województwa Lubelskiego, składający się z 33 radnych[37]. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest Zarząd Województwa Lubelskiego, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. Siedzibą sejmiku województwa jest Lublin[38]. Obecnie Marszałkiem Województwa Lubelskiego jest Jarosław Stawiarski[39].

Osobne artykuły: Sejmik Województwa Lubelskiego i Zarząd Województwa Lubelskiego.
Zobacz więcej w artykule Marszałek województwa, w sekcji Województwo lubelskie.

Administracja rządowa

edytuj

Organem administracji rządowej jest wojewoda lubelski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Lublin[38].

Osobny artykuł: wojewodowie lubelscy.
Wojewodowie lubelscy
Nr Wojewoda Okres urzędowania Premier
od do
1 Krzysztof Michalski 1 stycznia 1999 18 lutego 2000 Jerzy Buzek
2 Waldemar Dudziak 28 lutego 2000 22 października 2001
3 Andrzej Kurowski 22 października 2001 7 grudnia 2005 Leszek Miller i Marek Belka
4 Wojciech Żukowski 7 grudnia 2005 29 listopada 2007 Kazimierz Marcinkiewicz
Jarosław Kaczyński
5 Genowefa Tokarska 29 listopada 2007 26 października 2011 Donald Tusk
6 Jolanta Szołno-Koguc 12 grudnia 2011 11 marca 2014
7 Wojciech Wilk 12 marca 2014 11 listopada 2015
Ewa Kopacz
8 Przemysław Czarnek 8 grudnia 2015 11 listopada 2019 Beata Szydło i Mateusz Morawiecki
9 Lech Sprawka 25 listopada 2019 20 grudnia 2023[40] Mateusz Morawiecki
10 Krzysztof Komorski[41] 20 grudnia 2023 urzędujący wojewoda Donald Tusk

Architektura

edytuj
 
Pałac w Kozłówce

Obiekty sakralne

edytuj

Najwięcej obiektów o charakterze sakralnym znajduje się w Lublinie.

Protestancką architekturę sakralną reprezentuje luterański kościół św. Trójcy w Lublinie, a także ruiny zboru kalwińskiego w Piaskach oraz Wieża Ariańska w Wojciechowie. Prawosławie jest reprezentowane przez cerkiew Przemienienia Pańskiego w Lublinie, zaś grekokatolicyzm – przez drewnianą cerkiew Narodzenia NMP na terenie Muzeum Wsi Lubelskiej. Mariawityzm reprezentuje drewniany kościół Przenajświętszego Sakramentu w Łanach koło Markuszowa, a polskokatolicyzm kościół Serca Jezusowego w Zamościu.

Żydowską architekturę reprezentuje w Lublinie talmudyczna uczelnia Jeszywas Chachmej Lublin, natomiast poza Lublinem synagogi, m.in. w Łęcznej, Kraśniku, Kazimierzu Dolnym i Zamościu.

Zamki i ich ruiny

edytuj

W Lublinie mieści się Zamek przy Starym Mieście, z romańskim donżonem. W obrębie Lublina znajdują się również ruiny zamku w Jakubowicach Murowanych. W Kazimierzu Dolnym mieszczą się ruiny zamku z XVI w. oraz baszta obronna z XIV w. W pobliskiej Bochotnicy znajdują się pozostałości niewielkiego zamku Firlejów, zwanego potocznie „zamkiem Esterki”. Ruiny zamku mieszczą się również w Zawieprzycach. Także Wieża Ariańska w Wojciechowie i zespół zamkowo-pałacowy w Czemiernikach miały charakter obronny.

 
Zalew Zemborzycki – miejsce sportu i rekreacji

Turystyka

edytuj

W lubelskim znajdują się dwie trasy podziemne. W Lublinie funkcjonuje ok. 300-metrowa Lubelska Trasa Podziemna, wiodąca przez piwnice kamienic Starego Miasta. Druga trasa to unikatowe w skali Europy Podziemia Kredowe w Chełmie.

Regiony turystyczne: Roztocza, Puszczy Solskiej i Lasów Janowskich oraz Polesia Lubelskiego.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Leasing od BRE Banku.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Wiceminister Tomasz Szymański wręczył powołania nowym wojewodom - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji - Portal Gov.pl [online], gov.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  2. ↑ GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online] [dostęp 2023-01-01] (pol.).
  3. ↑ a b c d Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-11-26].
  4. ↑ Bez terenu na prawym brzegu Sanu przy jego ujściu.
  5. ↑ Bez okolic Siedlec.
  6. ↑ Przy lewym brzegu Wisły koło Puław.
  7. ↑ Michał Kot: UE: Lubelskie – najbiedniejszy region UE. Money.pl za PAP, 2006-05-18. [dostęp 2011-08-21].
  8. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r., „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 lipca 2014, ISSN 1505-5507.
  9. ↑ geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
  10. ↑ Tabl. 3: Układ pionowy powierzchni. [w:] „Rocznik Statystyczny Województwa Lubelskiego” 2015 [on-line]. Urząd Statystyczny w Lublinie, 2015-12-29. [dostęp 2016-06-25]. W publikacji nie podano nazw mezoregionów fizycznogeograficznych i miejscowości położonej najbliżej wzniesienia, a obok wysokości zapisano tylko nazwy gmin w której leży kulminacja i najniższe miejsce.
  11. ↑ Mapa subregionów województwa lubelskiego (GUS).
  12. ↑ Mapa subregionu lubelskiego (GUS).
  13. ↑ Mapa subregionu bialskiego (GUS).
  14. ↑ Mapa subregionu chełmsko – zamojskiego (GUS).
  15. ↑ Mapa subregionu puławskiego (GUS).
  16. ↑ Województwo lubelskie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2015-05-20], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  17. ↑ GUS, Wstępne szacunki produktu krajowego brutto w przekroju regionów w 2018 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2020-03-14] (pol.).
  18. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 58–59, ISSN 1230-5820.
  19. ↑ GUS, Obwieszczenie w sprawie wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w województwach w 2018 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2020-03-14] (pol.).
  20. ↑ Urząd Statystyczny w Lublinie / Województwo [online], lublin.stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22].
  21. ↑ GUS, Ubóstwo w Polsce w latach 2015 i 2016 [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
  22. ↑ Dziennik Wschodni, Złota Setka 2018 Dziennika Wschodniego. Oto najlepsze firmy Lubelszczyzny [wideo, zdjęcia] [online], Dziennik Wschodni [dostęp 2020-03-14] (pol.).
  23. ↑ Setka Kuriera. Zobacz ranking za 2018 r. Oto największe firmy w woj. lubelskim. Prezentujemy pełną listę – Kurierlubelski.pl [online], – Kurierlubelski.pl [dostęp 2020-03-14] (pol.).
  24. ↑ Strona spółki Lubelski Węgiel Bogdanka S.A.. [dostęp 2015-04-13]. (pol.).
  25. ↑ Ogromne pokłady bursztynu na Lubelszczyźnie. Rusza eksploatacja złoża [online], Polskie Radio Lublin, 22 sierpnia 2019 [dostęp 2020-03-14] (pol.).
  26. ↑ Stellarium, Glaukonit z Niedźwiady [online], Stellarium Sp. z o.o., 21 września 2017 [dostęp 2020-03-14] (pol.).
  27. ↑ Piotr Kozłowski, Odważna deklaracja marszałka: Stawiamy wszystko na jedną kartę. Nowoczesna kolej priorytetem województwa lubelskiego [online], lublin.wyborcza.pl, 17 kwietnia 2021 [dostęp 2021-04-17].
  28. ↑ a b c Marek Graff. Pojazdy z napędem spalinowym dla ruchu regionalnego w Polsce. „Technika Transportu Szynowego”. 4/2014, s. 28. Emi-press. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  29. ↑ Lubelskie: Przekazano pięć zmodernizowanych EN57. 2012-01-23. [dostęp 2012-07-28]. (pol.).
  30. ↑ Lubelski Zakład PR ma 5 EN57 AL. 2012-01-20. [dostęp 2012-07-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-24)]. (pol.).
  31. ↑ Lubelskie ma Impulsa 2 z Newagu [zdjęcia] - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26].
  32. ↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229.
  33. ↑ Dariusz Bochenek i inni, Ochrona środowiska 2020, Robert Chmielewski, Anna Bińkowska, Beata Lipińska, Wiesława Domańska, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Przestrzennych i Środowiska, 30 listopada 2020, tab. 181, ISSN 0867-3217 (pol. • ang.).
  34. ↑ Dariusz Bochenek i inni, Ochrona środowiska 2020, Robert Chmielewski, Anna Bińkowska, Beata Lipińska, Wiesława Domańska, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Przestrzennych i Środowiska, 30 listopada 2020, tab. 189, ISSN 0867-3217 (pol. • ang.).
  35. ↑ Dariusz Bochenek i inni, Ochrona środowiska 2020, Robert Chmielewski, Anna Bińkowska, Beata Lipińska, Wiesława Domańska, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Przestrzennych i Środowiska, 30 listopada 2020, tab. 190, ISSN 0867-3217 (pol. • ang.).
  36. ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).
  37. ↑ Zarządzenie Nr 109 Wojewody Lubelskiego z dnia 30 marca 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Lubelskiego z 2010 r., Nr 41, poz. 898).
  38. ↑ a b (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  39. ↑ Skład zarządu – Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie [online], www.lubelskie.pl [dostęp 2019-12-05] (pol.).
  40. ↑ Lech Sprawka pożegnał się z urzędem wojewody [FILM i ZDJĘCIA] [online], 20 grudnia 2023 [dostęp 2024-08-13] (pol.).
  41. ↑ Kto został nowym wojewodą lubelskim? Jest oficjalny komunikat MSWiA [online], lublin.eska.pl [dostęp 2024-08-13] (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Tadeusz Mencel: Galicja Zachodnia 1795-1809, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1976.
  • Władysław Ćwik, Jerzy Reder: Lubelszczyzna. Dzieje rozwoju terytorialnego, podziałów administracyjnych i ustroju władz, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1977.
  • Tadeusz Mencel (red.): Dzieje Lubelszczyzny. Tom I, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974.
  • Aleksander Kierek (red.): Dzieje Lubelszczyzny. Tom II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Województwo_lubelskie&oldid=75202236”