Województwo ruskie

Województwo ruskie
Palatinatus Russiae
	1434–1793
Herb	Chorągiew
	Sentencja: Nunquam quiescit
Państwo	I Rzeczpospolita
Prowincja	Małopolska
Data powstania	1434
Siedziba wojewody	Lwów
Wojewoda	zobacz: wojewodowie ruscy
Siedziba sejmiku	Sądowa Wisznia
Popis	ziemia lwowska pod Glinianami, ziemia przemyska na błoniach Medyki
Powierzchnia	55200 km²
Populacja (1770); • liczba ludności	; 1 495 000
• gęstość	18 os./km²
Podział administracyjny
Liczba powiatów	13
Liczba reprezentantów
Liczba senatorów	4
	Położenie na mapie Rzeczypospolitej;

Ten artykuł od 2024-10 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Województwo ruskie – województwo Korony Królestwa Polskiego, część prowincji małopolskiej, jednostka administracyjna Królestwa Polskiego (od 1569 w składzie Rzeczypospolitej Obojga Narodów) istniejąca w latach 1434–1793.

Województwo ruskie w składzie małopolskiej prowincji Korony Polskiej, 1635

Województwo ruskie powstało na mocy przywileju króla Władysława II Jagiełły. Wszystkie województwa polsko-litewskie mają swe źródło w nadaniu w 1347 przez Kazimierza Wielkiego osobnych statutów – występujących w historiografii pod wspólną nazwą „statuty wiślicko-piotrkowskie” – dla Wielkopolski i Małopolski, a jeszcze głębsze – w rozbiciu dzielnicowym. Po unii lubelskiej Rzeczpospolita Obojga Narodów dzieliła się na województwa wchodzące w skład prowincji małopolskiej, wielkopolskiej oraz Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Stolicą województwa był Lwów, sejmiki generalne województwa odbywały się w Sądowej Wiszni. Diecezja przemyska istniała od 1340, diecezję chełmską utworzono w 1375, w 1412 utworzono archidiecezję lwowską na miejsce istniejącej od 1367 metropolii halickiej.

Po I rozbiorze Polski województwo to (z wyjątkiem większości ziemi chełmskiej) przypadło Austrii, obejmując m.in. Lwów, Przemyśl, Rzeszów, Sanok, Jarosław, Bełz, Zamość oraz Tarnopol. Tereny te weszły w skład kraju koronnego Austrii o oficjalnej nazwie Królestwo Galicji i Lodomerii (niem. Königreich Galizien und Lodomerien). Nawiązując do tytułu Rex Galiciae et Lodomeriae, dyplomacja austriacka starała się uzasadnić prawo monarchów austriackich – jako spadkobierców korony węgierskiej – do zajętych ziem.

Granice

Województwo graniczyło od południa z Królestwem Węgierskim (komitaty Zemplén, Ung i Máramaros), od zachodu z województwem krakowskim, od północy z województwem lubelskim i województwem bełskim, a od wschodu z województwami: podolskim i wołyńskim. W skład województwa wchodziły poszczególne ziemie prowincji małopolskiej:

Sztandar ziemi chełmskiej z okresu bitwy pod Grunwaldem

Ziemia chełmska

stolica Chełm

rody szlacheckie (magnackie): Reyowie (Rejowie), Zamoyscy, Sobiescy, Ostrogscy

powiat chełmski
powiat hrubieszowski (do 1465)
powiat krasnostawski, stolica Krasnystaw
powiat lubomelski (do 1465)
powiat ratneński, stolica Ratno (do początku XVI wieku)

Sztandar ziemi halickiej z okresu bitwy pod Grunwaldem

Ziemia halicka

stolica Halicz

rody szlacheckie (magnackie): Potoccy, Sieniawscy, Siennieńscy z Sienna, Zbarascy, Wiśniowieccy, Chodkiewiczowie, Czartoryscy, Sapiehowie, Jabłonowscy, Bernhard von Prittwitz

powiat halicki, stolica Halicz, Sejmik szlachecki od roku 1569
powiat kołomyjski, stolica Kołomyja
powiat trembowelski, stolica Trembowla do 1569

Sztandar ziemi lwowskiej z okresu bitwy pod Grunwaldem

Ziemia lwowska

stolica Lwów, starostwo grodowe, sejmik deputacki i gospodarski

rody szlacheckie (magnackie): Sobiescy, Koniecpolscy, Rzewuscy herbu Krzywda

powiat lwowski
powiat żydaczowski, siedziba Żydaczów, starostwo grodowe

Sztandar ziemi przemysko-sanockiej z okresu bitwy pod Grunwaldem

Ziemia przemyska

stolica Przemyśl, starostwo grodowe, sejmik deputacki i gospodarski

rody szlacheckie (magnackie): Sobiescy, Tarnowscy, Koniecpolscy, Sienieńscy, Poniatowscy, Lubomirscy, Herburtowie

powiat przemyski, stolica Przemyśl
powiat przeworski, stolica Przeworsk
powiat samborski, stolica Sambor
powiat drohobycki, stolica Drohobycz
powiat stryjski, stolica Stryj

Delineatio Generalis Camporum Desertorum vulgo Ukraina. Cum adjacentibus Provinciis Mapa Wilhelma Beauplana z 1648 wykonana na zlecenie Władysława IV obejmująca województwa: kijowskie, bracławskie, czernihowskie, podolskie, wołyńskie i wschodnią część województwa ruskiego. Północ na dole mapy

Ziemia sanocka

stolica Sanok, starostwo grodowe, sejmik deputacki i gospodarski

rody szlacheckie (magnackie): Balowie, Tarnawscy, Kmitowie, Herburtowie, Fredrowie, Krasiccy, Drohojowscy

od 7 czerwca 1734 roku przewodniczył sejmikowi Józef Kanty Ossoliński

powiat sanocki

Miasta i miasteczka

System prawny w oparciu o prawo magdeburskie:

Wojewodowie

Osobny artykuł: Wojewodowie ruscy.

Grupy etniczne

Sądy

Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego na zamku w Sanoku w oparciu o:
- prawo magdeburskie
- prawo wołoskie

Zobacz też

Przypisy

↑ Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 214.
↑ Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648-1772), Kraków 1889, s. 5.
↑ Ogółem obszar prowincji obejmował wg obliczeń Aleksandra Jabłonowskiego 1169,85 mil².
↑ Może chodzi o Borszowice (Ukraina), Borszewyczi
↑ Może chodzi o Brzuchowicze
↑ Może chodzi o Drozdowice (rejon gródecki) lub Drozdowice (rejon starosamborski)
↑ [1], w spisie treści poz. 10
↑ Może chodzi o Wełykosilla (obwód lwowski)
↑ Może chodzi o Wołoszynowa (Волошиново, Wołoszynowo)
↑ Może chodzi o Wołków (rejon przemyślański), (Вовків, Wowkiw)

Bibliografia

Akta Grodzkie i Ziemskie
Lustracja województwa ruskiego, podolskiego i bełskiego 1564-1565, Warszawa (I) 2001, 289 stron. ISBN 83-7181-193-4.
Lustracje dóbr królewskich XVI-XVIII wieku. Lustracja województwa ruskiego 1661–1665. Część III ziemie halicka i chełmska. Polska Akademia Nauk – Instytut Historii, 1976;
Lustracje województw ruskiego, podolskiego i bełskiego 1564 – 1565, wyd. K. Chłapowski, H. Żytkowicz, cz. 1, Warszawa – Łódź 1992;
Lustracje województwa ruskiego 1661-1665, wyd. E. i K. Artanowscy, cz. 3, Ziemia halicka i chełmska, Warszawa 1976;
Lustracja województwa ruskiego 1661-1665, cz. 1: Ziemia przemyska i sanocka, wyd. K. Arłamowski i w. Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1970;
Aleksander Jabłonowski, Polska wieku XVI, t. VII, Ruś Czerwona, Warszawa 1901 i 1903.
Urzędnicy grodzcy i ziemscy lwowscy w latach 1352–1783. Karol Maleczyński, Lwów 1938

[1] Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 214.

[2] Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648-1772), Kraków 1889, s. 5.

[3] Ogółem obszar prowincji obejmował wg obliczeń Aleksandra Jabłonowskiego 1169,85 mil².

[4] Może chodzi o Borszowice (Ukraina), Borszewyczi

[5] Może chodzi o Brzuchowicze

[6] Może chodzi o Drozdowice (rejon gródecki) lub Drozdowice (rejon starosamborski)

[7] [1], w spisie treści poz. 10

[8] Może chodzi o Wełykosilla (obwód lwowski)

[9] Może chodzi o Wołoszynowa (Волошиново, Wołoszynowo)

[10] Może chodzi o Wołków (rejon przemyślański), (Вовків, Wowkiw)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]