Wikipedysta:Jacek555/brudnopis/zajawki
W Chile jest potocznie nazywana rata cola de cepillo, czyli "szczurem ze szczotką na ogonie". Koszatniczka pospolita jest gryzoniem o bardzo charakterystycznej kitce na końcu ogona, ale w rzeczywistości nic jej nie wiąże z należącymi do myszowatych szczurami. Nie jest także gatunkiem wiewiórki, choć przez pierwszego opisującego ją w 1782 zoologa Juana Ignacio Molina została tak błędnie sklasyfikowana. Jest żyjącym na zachodnich zboczach Andów krewniakiem aguti, kapibary, szynszyla i świnki morskiej. Ze względu na odmienną strukturę insuliny koszatniczki trafiły z chilijskiego ekosystemu matorral do laboratoriów Ameryki Północnej i Europy w celu prowadzenia badań nad cukrzycą. Z czasem podbiły serca indywidualnych hodowców i są spotykane również w wielu polskich domach.
(12 października 2010)
Jeśli już decydują się zjeść pokarm poza norą, to czynią to w odległości nie większej niż długość ich ciała. Kururo są roślinożernymi gryzoniami z rodziny koszatniczkowatych wiodącymi życie podziemne na znacznie zróżnicowanych terenach w Chile: od trawiastych terenów górskich w Andach, poprzez suche sawanny porośnięte Acacia caven, po wydmy i piaszczyste lasy na wybrzeżu Pacyfiku. Nazwa zwyczajowa kururo jest prawdopodobnie onomatopeją ich charakterystycznego śpiewu lub aluzją do ich ubarwienia. W języku plemienia Mapuczy curi lub curu oznacza bowiem „czarny”. Używana na południu Chile dla kururo nazwa cuyu jest także podobna do słowa cuyul – oznaczającego węgiel drzewny. Kururo są bardzo rodzinne – żyją w koloniach liczących zazwyczaj do 15 osobników.
(25 grudnia 2010)
Jest samotnikiem zamieszkującym suchy pustynny step z wyschniętymi basenami solankowymi i wydmami, porośnięty jedynie przez rośliny solniskowe, które stanowią główny składnik jego diety. Wiskaczoszczur czerwonawy jest endemicznym gatunkiem gryzonia występującym jedynie na niewielkim terenie w środkowo-zachodniej Argentynie – głównie w prowincji Mendoza. Buduje kilkupoziomowy system korytarzy, martwych tuneli i spiżarni. T. barrerae żeruje w nocy. Przed zjedzeniem słonoroślowych łobód (Atriplex) usuwa z ich powierzchni warstwę pokrytą nalotem soli, co pozwala na zmniejszenie ilości przyjmowanych elektrolitów.
(4 stycznia 2011)
Ma wielkość królika i na Jamajce jest nazywany „górskim królikiem”, ale z zajęczakami nie ma nic wspólnego. Nocohutia jamajska jest przedstawicielem rodziny hutiowatych – endemicznym gatunkiem zamieszkującym wyłącznie Jamajkę. Nie buduje nor ani tuneli w skalistym gruncie, ale woli życie w otwartych przestrzeniach pokrytych wapiennymi skałami. Jest zwierzęciem stadnym i żyje w rodzinach liczących nawet do 10 osobników. Żywi się trawami, liśćmi, nasionami, ale także owocami: bananami i pomarańczami. Jego mięso z kolei było przed wiekami przysmakiem Arawaków.
(16 stycznia 2011)
.jpg)
„Żółte szczury z ogonami pokrytymi futrem...”, które w 1866 roku, podczas podróży z Pekinu do północno-zachodnich Chin zobaczył francuski misjonarz, stały się z czasem lubianymi, udomowionymi zwierzętami hodowlanymi. Do sklepów zoologicznych i domowych hodowli trafiły jednak za pośrednictwem laboratoriów naukowych. Są bowiem zwierzętami bardzo często spotykanymi w światowych instytucjach badawczych. W naturze natomiast żyją w stadach, z upodobaniem kopią nory, które pozwalają im chronić się przed ogromną amplitudą temperatury. Z członkami stada komunikują się gwizdami oraz tupaniem.
(19 maja 2011, 26 stycznia 2011)
W Afryce określany jest nazwą „grasscutter”, czyli... „kosiarka do trawy”. Żyje na podmokłych, trawiastych terenach. Lubi lasy sawanny, bagna i porośnięte trzcinami brzegi rzek. Nie buduje nor, ale chętnie zamieszkuje w gotowych, wykopanych przez inne gatunki schronieniach. Żeruje nocą, obgryzając smaczniejsze fragmenty łodyg i zostawiając za sobą charakterystyczne ściernisko, co jest przyczynkiem do nadawania mu nazwy maszyny rolniczej. Jest niezłym pływakiem. Jego hodowla jest dla ludów Afryki nadzieją na zdobycie cennego źródła wysokobiałkowej żywności. Zakładanie hodowli jest silnie promowane nie tylko przez rządy poszczególnych państw Afryki, ale także przez FAO.
(27 kwietnia 2011, 4 maja 2011)
W latach 40. XX wieku Departament Rolnictwa USA urządził na mniejszej z wysp Swan na Morzu Karaibskim kwarantannę dla kotowatych odłowionych w krajach Ameryki Łacińskiej. Te drapieżniki w krótkim czasie zniszczyły na wyspie całą populację endemicznego gatunku nocohutii. Wcześniej prowadzone próby zachowania żywych egzemplarzy rzadkiego gatunku gryzonia nie powiodły się. Później nie napotkano na wyspie już ani jednego osobnika. W 1982 roku gatunek został oficjalnie uznany przez IUCN za wymarły. Wypreparowane okazy tej hutii posiada w zbiorach tylko kilka muzeów zoologicznych na świecie.
(24 maja 2011, 31 maja 2011, 7 czerwca 2011, 14 czerwca 2011, 21 czerwca 2011)
.jpg)
W 1873 roku polski zoolog i podróżnik Konstanty Jelski, korzystając ze wsparcia przyrodnika hrabiego Konstantego Branickiego, schwytał w peruwiańskiej części Andów okaz zwierzęcia nazywanego przez tubylców „machetero”. Była to pakarana. Jelski przekazał schwytane zwierzę niemieckiemu przyrodnikowi Wilhelmowi Petersowi, który formalnie opisał ten gatunek. Peters, chcąc uhonorować człowieka, który przyczynił się do odkrycia, nadał pakaranie epitet gatunkowy branickii, będący eponimem utworzonym od nazwiska hr. Branickiego. Dinomys branickii wiedzie rodzinny tryb życia na zboczach i w dolinach tropikalnych lasów na terenach zachodniej Wenezueli, zachodniej Kolumbii, Ekwadoru, Peru, zachodniej Brazylii i północno-zachodniej Boliwii.
(6 września 2011, 13 września 2011, 20 września 2011, 27 września 2011, 4 października 2011, 11 października 2011, 18 października 2011, 25 października 2011, 1 listopada 2011)
-2.JPG)
Jeszcze w czasach prekolumbijskich Indianie wykorzystywali skórki szynszyli do wykonywania okryć wierzchnich, które z czasem stały się symbolem luksusu. Na piękne futro tych zwierząt zwrócili uwagę, po podboju Ameryki Południowej, także Europejczycy, a w początku XIX wieku szynszyle zaczęły być zabijane na przemysłową skalę. Rabunkowa gospodarka łowiecka doprowadziła do wybicia niemal całej populacji tych zwierząt na wolności. Szynszyla mała żyje obecnie niemal wyłącznie na terenie Parku Narodowego Szynszyli (hiszp. Las Chinchillas National Reserve) – rezerwatu położonego w okolicy miasta Illapel w chilijskiej prowincji Choapa. Szynszyla mała jest obecnie zaliczana przez IUCN do gatunków krytycznie zagrożonych na wolności, a liczebność jej populacji stale spada.
(23 września 2011, 30 września 2011, 7 października 2011, 14 października 2011, 21 października 2011, 28 października 2011, 4 listopada 2011, 11 listopada 2011, 18 listopada 2011)
Suseł moręgowany jest niewielkim gryzoniem z rodziny wiewiórkowatych zamieszkującym tereny Europy Środkowej i Wschodniej. W Polsce, gdzie zaniknął na początku lat 70. XX wieku, uznano go za gatunek „zanikły lub prawdopodobnie zanikły” i objęto ścisłą ochroną gatunkową. Od 2005 roku na Śląsku Opolskim prowadzona jest reintrodukcja w oparciu o zwierzęta sprowadzone z Węgier, Słowacji oraz ogrodu zoologicznego w Szwajcarii. Susły moręgowane prowadzą życie stadne w koloniach. Cechą charakterystyczną ich trybu życia jest sezonowa zmienność aktywności. Jesienią przygotowują się do przetrwania zimy i ich dobowa aktywność ulega znacznemu skróceniu, a na czas od października do marca zwierzęta zapadają w sen zimowy w indywidualnych norach. Aktywność susła jest związana z bieżącymi warunkami atmosferycznymi – nawet podczas krótkotrwałych letnich ochłodzeń potrafi zasnąć na kilka dni i przeczekać ten okres w norze.
(5 listopada 2011, 12 listopada 2011, 19 listopada 2011)
Na określenie diugonia Malajowie używali słowa „duyong” znaczącego „pani morza”. Diugoń przybrzeżny jest dużym ssakiem morskim zaliczanym do rzędu syren, żyjącym w ciepłych wodach regionu indopacyficznego. Na siedlisko najchętniej wybiera strefy przybrzeżne, laguny, zatoki oraz w szerokie równie pływowe odsłaniane w czasie odpływu morza. Diugonie przybrzeżne żyją w stadach, ale są monogamistami. Prowadzą życie rodzinne, zazwyczaj w składzie: samiec, samica i jeden potomek. Gatunek jest niestety narażony na wyginięcie, populacja stale się zmniejsza, a proces ten jest bardzo trudny do zatrzymania. Ekosystem traw morskich, które są podstawowym składnikiem wyżywienia diugoni, jest bardzo czuły na działalność człowieka i ulega sukcesywnej degradacji. Diugonie przybrzeżne tracą pożywienie i bezpieczne siedliska. Do wymierania gatunku przyczynia się także działalność kłusowników. W 2011 roku Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP) przyjął „Pacyficzny plan działania na Rok Diugonia”. „Pani morza” doczekała się ochrony przez państwa regionu indopacyficznego.
(7 listopada 2011, 14 listopada 2011, 21 listopada 2011)
.jpg)
Polska nazwa „suseł” pochodzi prawdopodobnie od prasłowiańskiego słowa „susati” używanego na określenie syczenia, świstania czy szeleszczenia. Suseł perełkowany używa całej gamy zróżnicowanych gwizdów do komunikowania się z współplemieńcami. Jest zaliczany do gatunków zanikających, więc w Polsce jego głos można usłyszeć w bardzo niewielu miejscach – jedynie w kilku koloniach między Wieprzem a Bugiem. Występuje także w Rosji, na Ukrainie, w Mołdawii, a w niewielkim zakresie także na Białorusi. Zimę suseł spędza samotnie, w indywidualnej norze, śpiąc przez 6 miesięcy i rzadko się budząc.
(4 stycznia 2012)
Największym żyjącym współcześnie gatunkiem gryzonia jest kapibara wielka z rodziny kawiowatych. Nazwa capybara pochodzi z języka guarani: kapiÿva i po raz pierwszy została użyta w piśmiennictwie w 1648 roku przez niemieckiego przyrodnika Georga Marggrafa. Kapibara jest roślinożernym zwierzęciem wodno-lądowym, zamieszkującym Amerykę Południową. Wodne środowisko życia tego gryzonia i jego masywna sylwetka zmyliły Linneusza, który zaliczył go pierwotnie do rodzaju Sus, czyli... parzystokopytnych z rodziny świniowatych. Kapibary są zwierzętami stadnymi. Żyją w grupach liczących od jednej pary do kilkudziesięciu zwierząt obu płci wraz z ich potomstwem. W najgorętszych porach dnia kapibary lubią się tarzać w błocie lub na płyciznach. Aktywność i żerowanie zaczyna się późnym popołudniem i trwa do nocy. Kapibary żerują powoli, poświęcając temu wiele czasu i systematycznie poszukując smakowitych roślin.
(9 marca 2012)
1.jpeg)
Świstak tatrzański należy do grona największych europejskich gryzoni. Ze względu na masywne rozmiary jego tułowia pierwsi polscy badacze nazywali go „niedźwiedziomyszą” lub „misiomyszą”. Świstak tatrzański jest podgatunkiem endemicznym zamieszkującym w Tatrach w strefie pięter roślinnych: regla górnego, kosodrzewiny, halnego i w ograniczonym zakresie turniowego. Jest to zwierzę dzienne, o terytorialnym i socjalnym sposobie życia. W sytuacjach zagrożenia komunikuje się z członkami stada za pomocą charakterystycznych świstów. Jesienią zapada w sen zimowy i przesypia średnio 215 dni w roku. W Polsce objęty jest ochroną gatunkową. Jest silnie zagrożony wyginięciem ze względu na małą populację – łącznie po obu stronach Tatr żyje obecnie około 700–800 zwierząt. Do głównych zagrożeń należy presja ze strony drapieżników i kłusownictwo.
(17 marca 2012)
Ten afrykański gryzoń prowadzi dzienny tryb życia i jest roślinożercą dobrze przystosowanym do znoszenia braku wody, a czas lubi spędzać na baraszkowaniu i zabawach. Skałoszczur właściwy chętnie zamieszkuje skaliste zbocza gór, wzgórz i urwisk zachodniej części Afryki Południowej –Namibii, południowo-zachodniej Angoli oraz północno-zachodni region Kraju Przylądkowego wRPA. Kolor jego sierści zlewa się z barwą skał, które dają mu schronienie. Ma czarne, długie wibryssy, beżowy nos, wąskie łapy i pazury. Ze względu na stosunkowo niską jakość pożywienia wykazuje skłonność do koprofagii. W dialekcie ludu Khoikhoi nazywany jest noki. Badacze chętnie używają tej nazwy, bowiem pozwala na uniknięcie pomyłek. Noki używa dźwięków do komunikowania się, jeden wydany gwizd potrafi zaalarmować i poderwać wszystkie osobniki żerujące w okolicy do ucieczki.
(4 czerwca 2012)
Meriones crassus – gatunek gryzonia z podrodziny suwaków w rodzinie myszowatych. Występuje w północnej Afryce i południowej Azji. Jej organizm jest dobrze przystosowany do życia w gorącym i suchym klimacie: przed żarem słońca chroni się w norze, nie poci się, oddaje bardzo suchy kał, a mocz w postaci mocno zagęszczonej. Wodę pozyskuje z pokarmu. Potrafi także dobrze gospodarować trudnym do zdobycia pożywieniem: ma zdolność trawienia suchych roślin i zatrzymywania pokarmu w kątnicy oraz niskie tempo metabolizmu. Zoolodzy zaobserwowali, że może przetrwać w niewoli przez wiele miesięcy bez dostępu do wody, otrzymując pożywienie w postaci suchej karmy. Ma bardzo czułe receptory słuchu. Prowadzi nocny tryb życia. Funkcjonuje w małych koloniach lub wiedzie życie samotnicze. Komunikuje się za pomocą dźwięków głosowych, a także przez tupanie tylnymi kończynami. Większość życia spędza w norze, która jest wyposażona w komorę pełniącą funkcję spiżarni, gdzie gromadzi nasiona. Żeruje w promieniu do około 80 m od nory. Myszoskoczka jest używana jako zwierzę laboratoryjne i bywa hodowana w domu.
(9 lutego 2013)
Piaskogrzeb przylądkowy – gatunek afrykańskiego gryzonia z monotypowego współcześnie rodzaju Georychus i rodziny kretoszczurów. Zamieszkuje sawanny i tereny zalesione w pasach nadbrzeżnych Prowincji Przylądkowej Zachodniej i Prowincji Przylądkowej Wschodniej Republiki Południowej Afryki, o sumie rocznych opadów ponad 500 mm. Jest gryzoniem o średniej wielkości, o cylindrycznej budowie ciała, z dość krótkimi, lecz grubymi kończynami. G. capensis jest silnie terytorialnym samotnikiem, ksenofobicznie i agresywnie nastawionym do przedstawicieli swojego gatunku. Wiedzie życie samotnicze pod powierzchnią ziemi. Poszczególne osobniki ostrzegają się wzajemnie o lokalizacji swoich tuneli tupiąc tylnymi kończynami w ściany tuneli. Taki tryb życia kontrastuje z eusocjalną formą społeczną odnotowywaną u kilku innych gatunków z rodziny Bathyergidae (kretoszczury).
Wieczernik – według tradycji chrześcijańskiej sala, w której Jezus Chrystus umył uczniom nogi, odbywała się Ostatnia Wieczerza, Jezus ukazał się apostołom i w której nastąpiło zesłanie Ducha Świętego w dniu Pięćdziesiątnicy. Badacze lokują tutaj także miejsce wygłoszenia przez św. Piotra kazania w dniu Pięćdziesiątnicy. Wieczernik tradycyjnie utożsamiany jest z przestrzenią sanktuarium zlokalizowanego na wzgórzu nazywanym współcześnie Syjonem – najwyższym punkcie starożytnej Jerozolimy. Zachowały się także historyczne przekazy świadczące o tym, że w istniejącym tam przed wiekami sanktuarium chrześcijańskim przechowywana była korona cierniowa oraz kolumna przy której biczowany był Jezus. Budynek w którym lokalizowany jest Wieczernik ma charakter budowli średniowiecznej, jednak najprawdopodobniej górna kondygnacja została zbudowana na starszym zrębie pochodzącym z IV wieku. Dotychczas brak jednak rzeczowej, naukowej dyskusji na temat autentyczności Wieczernika.
Kafarnaum – dawne miasto z czasów Hasmoneuszy, położone nad Jeziorem Tyberiadzkim na północy Izraela. Miejscowość kilkakrotnie pojawia się na kartach Nowego Testamentu i jest związana z osobą Jezusa Chrystusa. Od 1894 roku ruiny wykupili franciszkanie, którzy rozpoczęli prace wykopaliskowe, a następnie renowację zabytków. Obecnie odkryta jest zaledwie 1/3 obszaru dawnego miasta. Najważniejsza, zachodnia część stanowiska archeologicznego jest własnością Kustodii Ziemi Świętej, która w jej sąsiedztwie posiada klasztor Franciszkanów w Kafarnaum. Okoliczne pola należą do łacińskiego patriarchatu Jerozolimy, a w centralnej części położony jest prawosławny Monaster Dwunastu Apostołów. Natomiast, w północno-wschodniej części utworzono Park Narodowy Kafarnaum. Oryginalna, hebrajska nazwa miasta, כְּפַר נַחוּם (Kefar Nachum) jest tłumaczona na język polski jako „Wioska Nahuma”.
Chomik europejski – gatunek gryzonia z rodziny chomikowatych, największy gatunek z podrodziny chomików (Cricetinae) i jedyny przedstawiciel rodzaju Cricetus. Gatunek synantropijny wywodzący się ze środowisk stepowych. W Europie mieszka siedem gatunków z rodziny chomikowatych, ale chomik europejski jest jedynym, który rozprzestrzenił się szeroko w Eurazji i zajmuje tereny od Chin aż po Holandię i Belgię. Jest uznawany za poważnego szkodnika upraw rolnych człowieka. Zakres ochrony C. cricetus w Europie jest bardzo zróżnicowany. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) w wydanej w 2002 roku edycji Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych zaliczała C. cricetus do kategorii gatunków najmniejszej troski. Ze względu na rzadkie występowanie został w Polsce wpisany na narodową listę gatunków prawnie chronionych. W 1995 roku został uznany za gatunek chroniony.
Mezuza (na 20 kwietnia 2015)
[edytuj | edytuj kod]
Mezuza – w judaizmie mający wartość symboliczną, historyczną i religijną zwitek pergaminu z naniesionymi dwoma fragmentami Tory, umieszczony w rurce lub pojemniku wykonanym z drewna, metalu, kości lub szkła, zawieszany na zewnętrznej prawej framudze drzwi. Zgodnie z tradycją pielęgnowaną w wielu żydowskich domach, osoba przekraczająca drzwi wejściowe powinna dotknąć mezuzy dłonią. Praktykowane bywa także składanie pocałunku na tej dłoni, którą dotknęło się mezuzy lub całowanie palców, którymi dopiero ma się jej dotknąć. Obowiązek stosowania mezuz jest wywodzony od słów zawartych w modlitwie Szema Jisrael: I napiszesz je na odrzwiach domu swojego i na bramach swoich. Rabini uznali, że dla pobożnego Żyda stosowanie mezuzy ma znaczenie takie jak noszenie tefilin i cicit, tzn. ma ona stale przypominać o obowiązku posłuszeństwa wobec nakazów i zakazów Tory.
Gundia zwyczajna (na 21 kwietnia 2015)
[edytuj | edytuj kod]
Gundia zwyczajna – gatunek gryzonia z rodziny gundiowatych endemiczny dla północnej i północno-wschodniej Afryki. Zwierzęta te wiodą dzienny tryb życia w małych stadach liczących do 11 dorosłych osobników. Okres godowy u gundii trwa między wrześniem a styczniem. Ruja trwa 21–34 dni (średnio 28,7 dnia). W badanych stadach na świat przychodziło od 1 do 3 młodych (najczęściej dwoje). Młode rodzą się w nocy, w ukryciu, a w dzień są już wynoszone na słońce. Gatunek zamieszkuje tereny półpustynne i skaliste zbocza gór porośnięte rzadką roślinnością, na których zwierzęta szukają naturalnych kryjówek. Gundie są roślinożercami – pożywienie stanowi zróżnicowany pokarm roślinny.
Adaks pustynny – gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny krętorogich, zaliczany do antylop. Na głowach przedstawicieli obu płci rosną cylindryczne, wygięte ku tyłowi „skręcone” rogi, które osiągają zazwyczaj 76–90 cm długości i stanowią jedną z podstawowych cech odróżniających od spokrewnionych gatunków antylop z rodzaju Oryx. Gatunek występował pierwotnie na całej Saharze: od Mauretanii, Maroka i Algierii aż do Sudanu. Obecnie adaks należy do najrzadziej spotykanych gatunków antylop. Spadek liczebności tych zwierząt jest rezultatem polowań dla cenionego mięsa i skóry. Z powodu braku wystarczającej ochrony zwierzętom tym grozi całkowite wytępienie. Adaks jest uznawany za gatunek regionalnie wymarły w Algierii, Egipcie, Libii i Maroku, a prawdopodobnie także w Sudanie. W Algierii i w Sudanie można jedynie sporadycznie napotkać pojawiające się tam wędrujące adaksy. Zwierzęta tego gatunku są regularnie odnotowywane w Nigerii, Mauretanii, w Czadzie i w północnej części Mali. IUCN zaliczyła adaksy do gatunków krytycznie zagrożonych wymarciem i umieściła je w kategorii CR (critically endangered).
Via Maris (na 7 września 2015)
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Via Maris – ważny strategicznie starożytny szlak handlowy, który łączył Afrykę Północną z krajami Lewantu na północy i był jednym z głównych traktów w starożytnej Palestynie. Nazwa Via Maris była używana od czasów rzymskich, lecz w źródłach nie występowała łącznie z opisami przebiegu trasy. Szlak został powiązany z nazwą Via Maris dopiero w początku XX wieku. W czasach antycznych trasa bywała także określana jako droga nadbrzeżna lub droga Filistynów. Różni autorzy wskazują, że poszczególne miejscowości skomunikowane ze sobą tym szlakiem istniały już co najmniej od epoki brązu. Współczesna identyfikacja szlaku i jego dokładnego przebiegu jest trudna.
Sobota (na 17 października 2015)
[edytuj | edytuj kod]
Sobota (znana także jako Sziwta) – starożytne miasto Nabatejczyków, którego ruiny zostały odkryte w Izraelu w zachodniej części pustyni Negew, niedaleko od granicy egipskiej w Niccanie, 43 km na południowy zachód od Beer Szewy. Sobota została założona w I wieku, ale najstarsze ślady funkcjonowania Nabatejczyków w tym rejonie są datowane na I wiek p.n.e. Dokumentacja towarzysząca nominacji miast szlaku kadzidlanego do wpisania na listę światowego dziedzictwa UNESCO wskazuje, że Sobota mogła powstać pod koniec panowania króla Nabatejczyków Obodasa III lub jego syna Aretasa IV, a rozwój następował od wieku II, kiedy to Nabatejczycy opanowali sztukę rozwoju rolnictwa i hodowli koni na środku pustyni. Sobota należy do grupy najlepiej zachowanych miast bizantyńskich na pustyni Negew.
Szarytka morska (na 6 maja 2016)
[edytuj | edytuj kod]
Szarytka morska – gatunek drapieżnego ssaka morskiego z rodziny fokowatych, jedyny przedstawiciel rodzaju Halichoerus. Dorosłe samce osiągają długość rzędu 2,3 metra przy masie ciała 170–310 kg, zaś samice do około 2 metrów przy masie ciała 105–186 kg. Szarytka morska wiedzie wodno-lądowy tryb życia i jest gatunkiem typowym dla strefy przybrzeżnej. Podstawą diety szarytki są ryby, zarówno pelagiczne, jak i denne. Zamieszkuje zachodnie i wschodnie części północnego Atlantyku oraz wody Morza Bałtyckiego. Jest jednym z trzech gatunków ssaków z rodziny fokowatych zamieszkujących Morze Bałtyckie. Istniejące w przeszłości kolonie szarytek zasiedlających południowy pas wybrzeża Bałtyku od Niemiec po Litwę przestały istnieć. Płetwonogie te tworzą tam jedynie niewielkie skupiska. Z tego powodu zlokalizowana w Helu Stacja Morska Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego prowadzi prace badawcze ukierunkowane na przygotowania do eksperymentalnej hodowli i restytucji szarytki bałtyckiej do Zatoki Gdańskiej. Działania Stacji mają wymiar międzynarodowy.
Pesach (2 lipca 2016)
[edytuj | edytuj kod]
Pesach – najważniejsze i najstarsze święto żydowskie obchodzone na pamiątkę wyzwolenia Izraelitów z niewoli egipskiej. Nazwa święta najprawdopodobniej związana jest z biblijnymi opisami „przejścia” lub „ominięcia” w czasie wspomnianej, ostatniej z plag egipskich tych domów Izraelitów, których odrzwia były posmarowane krwią baranka. Święto rozpoczyna się 15 dnia miesiąca nisan. W Izraelu oraz judaizmie reformowanym trwa 7 dni, natomiast w diasporze – ze względu na brak pewności, czy w danym kraju nów księżyca przypada w tym samym czasie co w Palestynie – 8 dni. Główne uroczystości odbywają się w pierwszym dniu. Centralnym wydarzeniem jest wieczerza sederowa z odczytywaniem Hagady – historii wyjścia z Egiptu, która rozpoczyna się od słów: Byliśmy niewolnikami faraona w Egipcie....
Kawia domowa (3 stycznia 2017)
[edytuj | edytuj kod]
Kawia domowa – gatunek udomowionego gryzonia z rodziny kawiowatych (Caviidae). Została udomowiona przez południowoamerykańskich Indian jeszcze w czasach prekolumbijskich najprawdopodobniej w południowej części Peru, a także na wyżynnych terenach Kolumbii. Indianie używali kawii w celach kulinarnych, rytualnych i w medycynie ludowej. Trafiły do Europy jako zwierzęta hobbystyczne już w XVI wieku, zaś w wieku XIX zaczęły być używane jako zwierzęta laboratoryjne. C. porcellus jako forma udomowiona winna być traktowana jako zwierzę bez ustalonych dzikich populacji. Wśród ludności południowoamerykańskiej nadal rozpowszechniona jest hodowla kawii domowych na mięso. Jako zwierzęta rzeźne są także hodowane w krajach afrykańskich, ale większość kawii żyje w hodowlach hobbystycznych popularnych na całym świecie.
Menora (na 12 marca 2017) (na święto Purim)
[edytuj | edytuj kod]
Menora (hebr. מנורה, jid. menojre) – w judaizmie nazwa świętego, złotego, siedmioramiennego świecznika, ustawionego w Pierwszym Przybytku, a także używanego później w Świątyni Jerozolimskiej. Formą odstępstwa jest używanie tej nazwy także dla chanukiji, czyli świecznika chanukowego. Menora jest jednym z najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych symboli używanych w żydowskiej sztuce kultowej. Według niektórych interpretacji, jej kształt ma stanowić symboliczne nawiązanie do rajskiego Drzewa Życia, którego owoce miały zapewniać nieśmiertelność, biblijnych siedmiu dni stworzenia świata (sześć dni i Szabat), siedmiu dni tygodnia, siedmiu kontynentów, krzewu gorejącego, lub Bożego Natchnienia (Ruach Hakodesz). Jest także traktowana jako symbol judaizmu, a jej wizerunek jest używany w herbie państwa Izrael. W Talmudzie zawarte są trzy zakazy dokładnego odtwarzania Świątyni i jej sprzętów – złotego stołu i menory – bez względu na użyty materiał. Dla społeczności Żydowskiej namiastką i wspomnieniem stała się chanukija (menora chanukowa), a obecność boskiego światła w synagogach ma symbolizować wieszana nad aron ha-kodesz lampka ner tamid.
Drzewo Życia (na 16 kwietnia 2017)
[edytuj | edytuj kod]
Drzewo Życia – biblijne rajskie drzewo, którego owoce miały zapewniać nieśmiertelność. Mimo iż ozdobne drzewo jako motyw mitologiczny występowało w wierzeniach wielu ludów – w czasach prehistorycznych w Mezopotamii, a w starożytności między innymi w Egipcie, Grecji, Babilonii, Persji i Indiach – to Drzewo Życia jest symbolem odnajdywanym dopiero w świętych księgach judaizmu, a także chrześcijaństwa, które widziało w nim prefigurację ukrzyżowanego Mesjasza. Drzewo Życia postrzegane jako wzorzec kulturowy symbolizowało wieczne odradzanie się przyrody, a równocześnie przemijanie ludzkiego losu. Dla chrześcijan utożsamiane z nim drzewo Krzyża jest miejscem, w którym śmierć stała się początkiem życia. Na przestrzeni wieków, motyw Drzewa Życia był regularnie poruszany przez pisarzy chrześcijańskich. W wiekach średnich, pod wpływem dzieła Bonawentury Lignum vitae, rozpowszechniło się obrazowanie krzyża jako Drzewa Życia w formie ulistnionego pnia z gałęziami, owocami i sękami. Z tego powodu te wyobrażenia krzyża nosiły nazwę „krucyfiksy gałęziowe”. Motyw Drzewa Życia był także często wykorzystywany w żydowskiej kabale, chrześcijańskiej architekturze sakralnej oraz w sztuce.
Kerygmat (na 20 listopada 2017)
[edytuj | edytuj kod],_Masolino.jpg)
Kerygmat – w teologii chrześcijańskiej głoszenie Słowa Bożego, a w ujęciu biblijno-teologicznym pojęcie określa publiczne i uroczyste ogłaszanie dzieła zbawienia przez Boga i objawienia go w ukrzyżowanym i zmartwychwstałym Chrystusie. Proklamacja jest połączona z wezwaniem do nawrócenia oraz chrztu. W sensie szerszym termin „kerygmat” określa treść głoszenia, ale również – w sensie ścisłym – samą czynność takiego uroczystego ogłaszania. Do najważniejszych przykładów kerygmatu w Dziejach Apostolskich należała publiczna przemowa Piotra w dniu Pięćdziesiątnicy, czyli bezpośrednio po zesłaniu Ducha Świętego – w której mówca głosił, że proroctwo Dawida wypełniło się w zmartwychwstaniu Chrystusa. Apostołowie byli świadkami Paschy Chrystusa, mówili o Jego śmierci i zmartwychwstaniu jako o wydarzeniu zbawczym. Jak wskazał teolog Raniero Cantalamessa, głoszenie kerygmatu przez apostołów było nierozdzielnie związane z celebracją Wielkanocy-Paschy chrześcijańskiej oraz Eucharystii, będących pamiątką śmierci Pana. Termin „kerygmat” wywodzi się od dwóch greckich słów: rzeczownika kḗrygma i czasownika kēryssein.
Bierzmowanie (na 19 sierpnia 2018)
[edytuj | edytuj kod]
Bierzmowanie – jeden z trzech sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego w Kościele katolickim, prawosławnym oraz anglikańskim. Zgodnie z tradycją chrześcijańską bierzmowanie uważane jest za drugi po chrzcie sakrament inicjacji chrześcijańskiej. Przez Katechizm Kościoła Katolickiego jest zaliczany do pierwszej z trzech grup siedmiu sakramentów – „sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego”. Jego istotą jest przekazanie wiernym „Znamienia daru Ducha Świętego”. Na Wschodzie określane jest jako „Pieczęć daru Ducha Świętego” i umocnienie ich wiary. Jednoczy ściślej z Jezusem Chrystusem. W Kościele katolickim bierzmowanie jest udzielane kandydatom w wieku między 14 a 18 rokiem życia, a więc już po przyjęciu Pierwszej komunii świętej. Cerkiew prawosławna udziela chryzmacji wkrótce po chrzcie - czyli niemowlętom. Sakramentu bierzmowania udziela się tylko jeden raz w życiu.
Akeda (na 2 września 2018)
[edytuj | edytuj kod]
Akeda – termin określający biblijną opowieść z Księgi Rodzaju (Rdz 22, 1–18) o ofiarowaniu przez Abrahama swego pierworodnego syna Izaaka; w pol. terminologii – ofiara Abrahama lub ofiarowanie Izaaka. Abraham jest w tym opowiadaniu figurą posłuszeństwa, a Izaak męczeństwa. Równocześnie znaczące jest samo miejsce planowanego złożenia ofiary. 2 Księga Kronik (2 Krn 3,1) opisuje, że właśnie na górze Moria Salomon zaczął budować Świątynię Jerozolimską. Dla chrześcijan związanie Izaaka jest zapowiedzią typiczną ofiary Jezusa Chrystusa. Akeda jest zaliczana do arcydzieł literackich starożytnych Izraelitów. Opowiadanie jest krótkie i pozornie proste, ale zawiera bogatą, emocjonalną treść i niesie szereg ważnych pytań, jest punktem wyjścia dla zróżnicowanych interpretacji przenikających różne kręgi kulturowe, religie. Dotyka kwestii społecznych, teologicznych, dramatu wyborów, rozumienia powinności rodzinnych, wierności więzom krwi skonfrontowanej z wiernością wobec Boga.
Kurt Gerstein (na 4 listopada 2018)
[edytuj | edytuj kod]
Kurt Gerstein – niemiecki oficer SS, kierownik Sanitarnego Biura Technicznego Instytutu Zdrowia Waffen-SS, który w ramacj obowiązków kierował dostawami cyklonu B do Auschwitz-Birkenau i KL Oranienburg, a równocześnie aktywny działacz antyhitlerowski, naoczny świadek masowych mordów w obozach zagłady w Bełżcu oraz Treblince, który starał się poinformować aliantów oraz papieża Piusa XII o ludobójstwie w obozach koncentracyjnych. Autor tzw. „Raportu Gersteina” na temat Zagłady Żydów. Prokuratorzy użyli później raportów jako materiału dowodowego w czasie procesów przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze. Pomogły w skazaniu na śmierć przełożonego Gersteina dr. Joachima Mrugowsky’ego, były wykorzystywane w procesie IG Farben, w procesach załogi Bełżca oraz w procesie Adolfa Eichmanna. W lipcu 1945 roku został jednak uznany za podejrzanego o udział w zbrodniach, aresztowany i wysłany do więzienia Cherche-Midi w Paryżu. Raporty z przesłuchań wskazują, że Francuzi potraktowali Gernsteina jako SS-mana, który w zamian za zeznania chce uzyskać wolność. Nie wierzyli w jego zapewnienia o oporze i ideowym celu podjęcia służby w SS. W dwanaście dni po osadzeniu Kurta Gersteina w paryskim więzieniu, jego zwłoki znaleziono powieszone w celi. Oczyszczony z zarzutów w 1965.
Nieświszczuk czarnoogonowy (na 6 grudnia 2018)
[edytuj | edytuj kod]
Nieświszczuk czarnoogonowy – gatunek ssaka z rodziny wiewiórkowatych. Jest jednym z pięciu gatunków gryzoni zaliczanych do rodzaju nieświszczuk. Zamieszkuje prerie na dużym obszarze Ameryki Północnej: od południowej części kanadyjskiej prowincji Saskatchewan po południowe regiony meksykańskiego stanu Coahuila oraz od wschodniej części stanu Nebraska po zachodnie krańce Montany. Nieświszczuk czarnoogonowy jest gryzoniem o zwartej budowie ciała, największym przedstawicielem rodzaju. Tułów wraz z głową osiąga długość do około 30 cm przy masie ciała około 1 kg. Sierść w części grzbietowej ma barwę szarawożółtą, brązową lub czerwonobrązową, zaś w części brzusznej jest jaśniejsza. Ogon osiąga długość około 10 cm i z wierzchu jest pokryty ciemnobrunatną sierścią. Masa ciała dorosłych nieświszczuków czarnoogonowych zmienia się w poszczególnych częściach roku. Żywi się trawami i ziołami. Jest szkodnikiem upraw rolnych i z tego powodu jest tępiony przez człowieka.
Lisowicia (na 18 grudnia 2018)
[edytuj | edytuj kod]
Lisowicia – monotypowy rodzaj wymarłych terapsydów z grupy dicynodontów. Jedynym znanym przedstawicielem jest Lisowicia bojani, którego kopalne ślady istnienia odkrył zespół polskich paleobiologów i geologów pod kierunkiem Tomasza Suleja, profesora Instytutu Paleobiologii PAN w Warszawie oraz Grzegorza Niedźwiedzkiego, biologa z Uniwersytetu w Uppsali. Odkrycia dokonali podczas prac paleontologicznych na terenie cegielni w Lipiu Śląskim. Naukowcy opublikowali wyniki swoich prac w 2018 roku na łamach czasopisma Science. Lisowicia bojani żyła w późnym triasie, pod koniec noryku lub na początku retyku; gatunek ten jest obecnie najmłodszym znanym zwierzęciem, które z pewnością było przedstawicielem dicynodontów. Nazwa rodzajowa Lisowicia pochodzi od nazwy miejscowości Lisowice, na terenie której dokonano odkrycia, zaś epitet gatunkowy bojani jest eponimem upamiętniającym Ludwika Henryka Bojanusa, anatoma działającego na Uniwersytecie Wileńskim, który jako pierwszy opisał naukowo tura.
Zapalenie tarczycy Hashimoto (na 9 lutego 2019)
[edytuj | edytuj kod]
Zapalenie tarczycy Hashimoto – najczęstszy rodzaj zapalenia tarczycy oraz najczęstsza przyczyna pierwotnej niedoczynności gruczołu tarczowego; jest to choroba o podłożu autoimmunologicznym, często współistnieje z innymi chorobami autoimmunologicznymi. Charakteryzuje się rozlanym naciekiem limfatycznym w obrębie gruczołu tarczowego z centrami rozwoju zarodkowego. Następuje zwłóknienie i atrofia miąższu tarczycy, a w niektórych komórkach pęcherzykowych zmiany eozynofilowe tarczycy. Uważa się ją za najczęstszą chorobę autoimmunologiczną, najczęstsze zaburzenie endokrynologiczne, a także najczęstszą przyczynę niedoczynności tarczycy. Choroba występuje zdecydowanie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Rozpoznanie opiera się na: stwierdzeniu obecności wola rozlanego, obecności przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie, peroksydazie tarczycowej albo istnienia nacieku limfocytarnego w badaniu cytologicznym. Leczenie farmakologiczne zalecane jest w przypadku jawnej klinicznie niedoczynności tarczycy z podwyższonym poziomem tyreotropiny (TSH) i obniżonym tyroksyny (fT4). Gdy gruczoł tarczowy jest powiększony, zalecane jest stłumienie preparatami tyroksyny, także gdy funkcja hormonalna nie została jeszcze zaburzona.
Wielki post (na 7 kwietnia 2019)
[edytuj | edytuj kod]
Wielki post – w chrześcijaństwie czas pokuty przygotowujący do przeżycia najważniejszych dla chrześcijan świąt wielkanocnych. Dla wiernych ma być czasem pokuty i nawrócenia, a zalecane są: post, jałmużna i modlitwa. W Kościele łacińskim zaczyna się w Środę Popielcową przed I Niedzielą wielkiego postu. Tradycyjnie i zgodnie z prawem kanonicznym obowiązującym do 1983 roku trwał do Wielkiej Soboty. Aktualny Kodeks prawa kanonicznego nie precyzuje dnia jego zakończenia. Czas trwania wielkiego postu dla Kościoła rzymskokatolickiego określa List okólny o przygotowaniu i obchodzeniu świąt paschalnych «Paschalis sollemnitatis» Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Zgodnie z nim wielki post trwa do Wielkiego Czwartku, a w Wielki Piątek i Wielką Sobotę obchodzony jest post paschalny. Wielki post u grekokatolików i prawosławnych rozpoczyna się od Czystego Poniedziałku pierwszego tygodnia czterdziestodniowego postu. W Cerkwi prawosławnej kończy się w piątek przed Niedzielą Palmową, a w Kościołach greckokatolickich wielki post kończy Niedziela Palmowa, zwana w kościołach wschodnich Niedzielą Wierzbową. W językach pierwotnego Kościoła wielki post był określany jako Quadragesima, czyli dosłownie 40 dni, co miało wskazywać na wzorzec, do którego nawiązywał – do trwającego 40 dni postu Jezusa Chrystusa. W protestantyzmie obchodzony jest pod nazwą czasu pasyjnego.
Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (20 czerwca 2019)
[edytuj | edytuj kod]
Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (łac. Sollemnitas Sanctissimi Corporis et Sanguinis Christi) – w Kościele katolickim uroczystość liturgiczna dla uczczenia Jezusa Chrystusa w Najświętszym Sakramencie, obchodzona jest w czwartek po oktawie Zesłania Ducha Świętego, a we Włoszech w niedzielę po uroczystości Trójcy Świętej. Jest świętem nakazanym. Po raz pierwszy uroczystość obchodzona była w Leodium (Liège) w 1246 roku, a w 1317 roku ustanowiona jako święto dla całego Kościoła zachodniego. W Polsce zostało wprowadzone przez biskupa Nankiera na synodzie w Krakowie w 1320 roku. W Kościele unickim święto zostało wprowadzone na synodzie zamojskim w 1720 roku. Zewnętrzną formę święta stanowią procesje prowadzone do czterech ołtarzy. Procesyjnie przenoszona jest monstrancja z Najświętszym Sakramentem, którą na zakończenie udzielane jest uroczyste błogosławieństwo.
Betsaida (3 września 2019)
[edytuj | edytuj kod]
Betsaida – biblijne miasto, obok Jerozolimy i Kafarnaum najczęściej wymieniana miejscowość w Ewangeliach. Położona była na terytorium Filipa Tetrarchy, w pobliżu ujścia Jordanu do jeziora Genezaret. Betsaida wraz z Kafarnaum oraz Korozain zwane często są przez współczesnych uczonych „trójkątem ewangelicznym”, gdzie Jezus Chrystus był najbardziej aktywny. Ewangelie wspominają Betsaidę jako miejsce pobytu Jezusa i Apostołów, oraz miejsce uzdrowienia niewidomego. Według Ewangelii Łukasza w okolicy Betsaidy Jezus miał dokonać cudu rozmnożenia chleba i ryb oraz nakarmienia nimi zgromadzonych tłumów. Na przestrzeni wieków wiedza o lokalizacji biblijnego miasta uległa zatarciu. Już w okresie krzyżowców identyfikacja lokalizacji Betsaidy stała się niejasna. Po trzynastym wieku pielgrzymi udający się do Betsaidy odwiedzali miejsce w pobliżu Khirbet Al-Minje. Dyskusja nad lokalizacją biblijnej Betsaidy rozpoczęła się dopiero po wizycie anglikańskiego duchownego i antropologa Richarda Pococke w Palestynie w 1738 roku.
Zbrodnie na pacjentach w Państwowym Zakładzie dla Umysłowo i Nerwowo Chorych w Kobierzynie (23 czerwca 2020)
[edytuj | edytuj kod]
Zbrodnie na pacjentach w Państwowym Zakładzie dla Umysłowo i Nerwowo Chorych w Kobierzynie – dokonane w czasie II wojny światowej przez urzędników III Rzeszy Niemieckiej zabójstwo ponad tysiąca pacjentów szpitala psychiatrycznego w Kobierzynie. Łańcuch zbrodni składał się z trzech etapów: głodzenia pacjentów, wywiezienia we wrześniu 1941 roku chorych narodowości żydowskiej do Zakładu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Żydów „Zofiówka” w Otwocku (zostali tam zamordowani 19 sierpnia 1942 roku) oraz wydarzeń z 23 czerwca 1942 roku: zbrodni masowego zabójstwa i podstępnego wywiezienia pacjentów do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Łącznie, wliczając także ofiary zagłodzenia, uśmiercono około 900–1000 osób. Po wojnie postępowanie w sprawie likwidacji szpitala prowadziła Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce. W toku śledztwa ustalono winę niemieckiego dyrektora szpitala Alexa Krolla, dowodzącego akcją z 23 czerwca SS-Sturmbahnfuehrera Karla Meyera, niemieckiego szefa Zakładu Medycyny Sądowej w Krakowie dr. Wernera Becka oraz innych esesmanów o nieustalonej tożsamości. Sprawcy jednak uniknęli kary.
Miszna (21 września 2020)
[edytuj | edytuj kod]
Miszna (od hebr. שנה szana „powtarzać”, „różnić się”, „być odmiennym”) – w judaizmie uporządkowany zbiór tekstów ustnego prawa uzupełniający Torę. Według wierzeń judaizmu stanowi ustną, niespisaną część prawa nadanego przez Boga na Synaju, tzw. Torę ustną. Jest świętym tekstem judaizmu i jest traktowana na równi z Tanach (Biblią hebrajską). Zbiór był przekazywany ustnie z pokolenia na pokolenie, a powiększał się w III wieku p.n.e. – II wieku n.e. w wyniku systematycznego uzupełniania komentarzy przez tannaitów, żydowskich nauczycieli prawa ustnego. Miszna została spisana dopiero w II–III w. Prace redakcyjne zapoczątkował rabin Akiba ben Josef, a kształt ostatecznej redakcji tekstu nadał Juda ha-Nasi. Miszna składa się z 6 porządków (hebr.: sedarim), które dzielą się na 63 traktaty, te zaś na rozdziały i lekcje. Miszna jest częścią Talmudu i zawiera podstawowe reguły postępowania i normy prawne judaizmu. Opinie wyrażane przez rabinów mają niższy autorytet niż prawa biblijne.
Judeochrześcijanie (18 grudnia 2021)
[edytuj | edytuj kod]
Judeochrześcijanie – w pierwotnym chrześcijaństwie wyznawcy wywodzący się ze społeczności żydowskiej wraz z prozelitami, zachowujący judaistyczne tradycje, ryty oraz pobożność. Byli wówczas traktowani jako jeden z odłamów judaizmu. W pierwszym stadium rozwoju chrześcijaństwa judeochrześcijaństwo było jedyną jego formą. Później grupa ta stanowiła większość we wspólnocie chrześcijańskiej. Na osobę i działalność Jezusa z Nazaretu patrzyli przez pryzmat Biblii hebrajskiej, z interpretacją opartą na judaistycznej metodologii i argumentacji. Środowisko judeochrześcijan było pod względem socjologicznym i doktrynalnym bardzo złożone. Grupa obejmowała wielu autorów Nowego Testamentu i wyznawców z gmin pierwszych chrześcijan, ale z czasem judeochrześcijanie znaleźli się w mniejszości. Podczas zgromadzenia na Soborze jerozolimskim apostołowie ustalili, że chrześcijanie są wolni od obowiązku zachowywania szczegółowych kultowych przepisów Prawa Mojżeszowego, co spowodowało uwolnienie nowej religii od nakazów i religijnych praktyk judaizmu. Gdy po wojnie żydowskiej społeczność żydowska konsolidowała się wokół tradycji faryzejskiej, judeochrześcijanie zaczęli być wykluczani z gmin żydowskich. Ostateczny kres ich istnienia przyniósł najazd perski w VII wieku.
Federalna Służba ds. Nadzoru w Sferze Łączności, Technologii Informacyjnych i Komunikacji Masowej (18 października 2023)
[edytuj | edytuj kod]
Federalna Służba ds. Nadzoru w Sferze Łączności, Technologii Informacyjnych i Komunikacji Masowej – rosyjski federalny organ wykonawczy odpowiedzialny za monitorowanie, kontrolowanie oraz cenzurowanie rosyjskich środków masowego przekazu. Do jego obszarów odpowiedzialności należą media elektroniczne, środki masowego przekazu, informatyka i telekomunikacja, nadzór nad przestrzeganiem prawa, ochrona poufności przetwarzanych danych osobowych oraz organizacja pracy służby radiowej. Roskomnadzor zajmuje się licencjonowaniem i wydawaniem zezwoleń, kontrolą i nadzorem w telekomunikacji, informatyce oraz komunikacji masowej. Roskomnadzor składa się z dziesięciu departamentów. Organ posiada 64 biura regionalne, działające na terenie wszystkich obwodów Federacji Rosyjskiej.
.jpg)
Rudolf Höß (ur. 25 listopada 1901 w Baden-Baden, zm. 16 kwietnia 1947 w Oświęcimiu) – zbrodniarz nazistowski, SS-Obersturmbannführer, komendant niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau w latach 1940–1943, członek NSDAP. Od 1934 roku był stale związany z administracją obozów koncentracyjnych. Od 1 grudnia 1934 należał do załogi obozu koncentracyjnego w Dachau, w maju 1938 objął funkcję adiutanta komendanta obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, a 4 maja 1940 objął stanowisko Lagerkommandanta nowotworzonego KL Auschwitz. Zespołem obozów Auschwitz-Birkenau dowodził do 1 grudnia 1943 i stworzył tam gigantyczną machinę eksterminacji. Jak sam szacował w 1947, co najmniej 2,5 miliona ofiar rozstrzelano tam i eksterminowano przez gazowanie i spalenie, a co najmniej kolejne pół miliona zmarło z głodu i chorób. Po zakończeniu wojny Rudolf Höß był świadkiem na procesach zbrodniarzy wojennych w Norymberdze. 25 maja 1946 został ekstradowany do Polski. 2 kwietnia 1947 Najwyższy Trybunał Narodowy w Warszawie uznał go winnym zbrodni wojennych. Karę śmierci przez powieszenie wykonano 16 kwietnia 1947 na terenie KL Auschwitz.
AnM
[edytuj | edytuj kod]
Diugoń przybrzeżny – morski ssak zaliczany do rzędu syren, jedyny współcześnie żyjący przedstawiciel rodziny diugoniowatych. Diugonie pzrybrzeżne są ssakami dużymi, przystosowanymi do życia wodnego i niezdolnymi do poruszania się na lądzie. Dorosłe osobniki osiągają długość rzędu 3 metrów, przy masie ciała około 400 kg. Są roślinożercami, jedzą przez cały dzień i odżywiają się trawą morską. Żyją stadnie w wodach mórz tropikalnych i subtropikalnych − w wodach przybrzeżnych, w lagunach, rzekach i zatokach oraz w szerokiej równi pływowej odsłanianej w czasie odpływu morza. Zamieszkują region indopacyficzny – od wschodnich wybrzeży Afryki i Morza Czerwonego po Australię, Wyspy Marshalla, Wyspy Salomona i Nową Kaledonię. Populacje diugoni przybrzeżnych sukcesywnie się zmniejszają. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych zalicza D. dugon do gatunków narażonych na wyginięcie.
Świstak tatrzański (Marmota marmota latirostris) – endemiczny podgatunek świstaka występujący w Tatrach. W przeszłości był zwierzęciem łownym i w XIX w. jego liczebność drastycznie spadła. Należy do najrzadziej występujących zwierząt kręgowych w Polsce i podlega tu ścisłej ochronie gatunkowej. Chroniony jest także prawnie na Słowacji. Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce oraz Polska Czerwona Księga Zwierząt określają świstaka tatrzańskiego jako podgatunek silnie zagrożony (EN), zaś Czerwona lista dla Karpat dla Polski nadaje mu oznaczenie „CR” – skrajnie zagrożny. Jest to zwierzę stosunkowo słabo poznane. Jest roślinożercą aktywnym latem. Żyje w terytorialnych klanach rodzinnych w górach od regla górnego do piętra turniowego.
Bóbr europejski – gatunek ziemnowodnego gryzonia z rodziny bobrowatych (Castoridae). Jest największym gryzoniem Eurazji. Jest zwierzęciem silnie terytorialnym, rodzinnym i zasadniczo monogamicznym. Wiedzie nocny tryb życia. Należy do nielicznego grona gatunków, które potrafią przystosować środowisko do własnych potrzeb. Dzięki wyjątkowo silnym siekaczom bobry potrafią ściąć bardzo grube drzewa, o średnicy nawet do 1 metra. Do najbardziej charakterystycznych śladów funkcjonowania bobrów w środowisku należą budowane przez nie tamy i żeremia. W przeszłości zasięg występowania gatunku obejmował całą strefę umiarkowanej Europy i Azji. Obecnie bóbr wyginął w wielu regionach Europy. Można go spotkać w północnej części Eurazji: od Francji, przez Europę Środkową, Skandynawię, po Rosję, wraz z azjatycką jej częścią, a także w chińskim regionie Sinciang i w zachodniej Mongolii. W większości krajów europejskich Castor fiber podlega ochronie. W Polsce jest gatunkiem częściowo chronionym.
Bazylika Grobu Świętego - najważniejsza świątynia chrześcijańska zlokalizowana w Dzielnicy Chrześcijańskiej na Starym Mieście Jerozolimy, w miejscu męki, ukrzyżowania, złożenia do grobu i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Pierwsza bazylika w tym miejscu została wybudowana w IV wieku z polecenia cesarza Konstantyna. Była ona trzykrotnie większa od współczesnej budowli – rozciągała się od obecnej rotundy (Anastasis), w której mieści się edykuła Grobu, aż do ówczesnej głównej ulicy miasta – Cardo Maximus, gdzie dzisiaj znajduje się cerkiew św. Aleksandra Newskiego. Bazylika nie jest wyłączną własnością żadnego Kościoła chrześcijańskiego, ale pozostaje we współposiadaniu przedstawicieli kilku wyznań. W bazylice swoje siedziby mają przedstawiciele trzech kościołów: greckiego Prawosławnego Patriarchatu Jerozolimy, Kościoła łacińskiego reprezentowanego przez Zakon Braci Mniejszych (franciszkanie) oraz Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego; mogą oni pełnić na zmiany funkcje liturgiczne w sanktuarium. W największe święta przestrzeń bazyliki jest udostępniana dla liturgii Syryjskiego Kościoła Ortodoksyjnego i Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego. Z kolei Koptyjski Kościół Ortodoksyjny ma prawa tylko do kilku pomieszczeń, a w wybrane dni jego wspólnota może sprawować liturgię we własnej kaplicy znajdującej się na tyłach kaplicy Grobu. Relacje między wspólnotami reguluje wywodząca się z czasów imperium osmańskiego zasada Statu Quo.
Chomik europejski (Cricetus cricetus) – gatunek gryzonia z rodziny chomikowatych, największy gatunek chomika (Cricetinae), jedyny przedstawiciel rodzaju Cricetus. Gatunek synantropijny, wywodzący się ze środowisk stepowych, rozprzestrzenił się szeroko w Eurazji i zajmuje tereny od Chin aż po Holandię i Belgię. Jest uznawany za poważnego szkodnika upraw rolnych człowieka. Zakres ochrony C. cricetus w Europie jest bardzo zróżnicowany. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) w wydanej w 2002 roku edycji Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych zaliczała C. cricetus do kategorii gatunków najmniejszej troski.
Koszatniczka pospolita – endemiczny gatunek gryzonia z rodziny koszatniczkowatych, zamieszkujący w Chile obszar między wybrzeżem Oceanu Spokojnego i zachodnimi zboczami Andów, najliczniej pomiędzy Vallenar a Curicó. Do laboratoriów Ameryki Północnej i Europy koszatniczki trafiły w połowie lat 60. XX wieku, jako zwierzęta do prowadzenia badań nad cukrzycą. Insulina tych gryzoni ma odmienną strukturę od ludzkiej i wykazuje tylko 1-10% aktywności biologicznej w porównaniu z innymi ssakami, więc ich metabolizm nie pozwala na przyswajanie cukru i koszatniczki są bardzo podatne na tę chorobę. Osobniki pochodzące z populacji sprowadzonych jako zwierzęta laboratoryjne do laboratoriów w USA i Wielkiej Brytanii trafiły z czasem do indywidualnych hodowców hobbystycznych. W hodowli wymagają dużo wolnej przestrzeni. Powinny być hodowane w jednopłciowych parach lub stadach do 4-5 osobników.
Pesach – najważniejsze i najstarsze święto żydowskie cyklu rocznego obchodzone na pamiątkę wyzwolenia Izraelitów z niewoli egipskiej. Nazwa święta najprawdopodobniej związana jest z biblijnymi opisami „przejścia” (Boga nad domami Izraelitów w Egipcie, Izraelitów przez morze) lub „ominięcia” w czasie wspomnianej, ostatniej z plag egipskich tych domów Izraelitów, których odrzwia były posmarowane krwią baranka. Święto rozpoczyna się 15 dnia miesiąca nisan. W Izraelu (Erec Jisrael) i judaizmie reformowanym trwa 7 dni, natomiast w diasporze – ze względu na brak pewności, czy w danym kraju nów księżyca przypada w tym samym czasie co w Palestynie – 8 dni. Główne uroczystości odbywają się w pierwszym (w diasporze także i w drugim) dniu (Leil ha Seder). Centralnym wydarzeniem jest wieczerza sederowa z odczytywaniem Hagady – historii wyjścia z Egiptu, która rozpoczyna się od słów: „Byliśmy niewolnikami faraona w Egipcie...”. Pesach jest przez Żydów nazywany także świętem wolności (z’man cheruteinu). Dzień siódmy święta Pesach (lub ósmy w diasporze) upamiętnia przejście Żydów przez Jam Suf – Morze Czerwone.
Szarytka morska – gatunek drapieżnego ssaka morskiego z rodziny fokowatych, jedyny przedstawiciel rodzaju Halichoerus. Dorosłe samce osiągają długość rzędu 2,3 metra przy masie ciała 170–310 kg, zaś samice do około 2 metrów przy masie ciała 105–186 kg. Szarytka morska wiedzie wodno-lądowy tryb życia i jest gatunkiem typowym dla strefy przybrzeżnej. Podstawą diety szarytki są ryby, zarówno pelagiczne, jak i denne. Zamieszkuje zachodnie i wschodnie części północnego Atlantyku oraz wody Morza Bałtyckiego. Jest jednym z trzech gatunków ssaków z rodziny fokowatych zamieszkujących Morze Bałtyckie. Istniejące w przeszłości kolonie szarytek zasiedlających południowy pas wybrzeża Bałtyku od Niemiec po Litwę przestały istnieć. Płetwonogie te tworzą tam jedynie niewielkie skupiska. Z tego powodu zlokalizowana w Helu Stacja Morska Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego prowadzi prace badawcze ukierunkowane na przygotowania do eksperymentalnej hodowli i restytucji szarytki bałtyckiej do Zatoki Gdańskiej. Działania Stacji mają wymiar międzynarodowy. Czytaj więcej…