Kompania graniczna KOP „Wiżajny”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Kompania graniczna KOP „Wiżajny” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-litewskiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Na podstawie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych nr 1099 ze stycznia 1926, w trzecim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, sformowano 23 batalion graniczny [1], a w jego składzie 1 kompanię graniczną KOP „Wiżajny”. W listopadzie 1936 kompania etatowo liczyła 2 oficerów, 8 podoficerów, 4 nadterminowych i 64 żołnierzy służby zasadniczej[a].
W 1937 1 kompania graniczna KOP „Wiżajny” podlegała dowódcy batalionu KOP „Sejny”[2]. Później dowództwo kompanii przesunięto do Rutki-Tartak[3].
Służba graniczna
[edytuj | edytuj kod]Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[4]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[5].
1 kompania graniczna „Wiżajny” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 40 kilometrów 300 metrów[6].
Wydarzenia:
- 21 września 1928 zasadzka pododcinka Wiżajny usiłowała zatrzymać trzech przemytników. Na wezwanie patrolu przemytnicy nie zatrzymali się. Patrol otworzył ogień. Ranny w nogę został Andrzej Zawadzki. Przemytnika odstawiono do szpitala w Suwałkach, a przemyt do Urzędu Celnego w Filipowie[7]
Sąsiednie kompanie graniczne:
- kompania graniczna KOP „Filipów” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Hołny Wolmera” – 1928[8] i 1929[9]
- kompania graniczna KOP „Filipów” ⇔ 4 kompania graniczna KOP „Puńsk” – 1932[10], 1934[11] i 1938[12]
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]| Struktura organizacyjna kompanii granicznej KOP „Wiżajny”[b] | |||
|---|---|---|---|
| Lata | 1928 – 1929[8][9] | 1932[10][c] | 1934 – 1938[11][12] i 1939[3] |
| Strażnice | strażnica KOP „Grzybina” | strażnica KOP „Grzybina” | strażnica KOP „Burniszki” |
| strażnica KOP „Sudawskie” | strażnica KOP „Sudawskie” | strażnica KOP „Sudawskie” | |
| strażnica KOP „Wingrany” | strażnica KOP „Wingrany” | strażnica KOP „Wingrany” | |
| strażnica KOP „Kupowo” | strażnica KOP „Kupowo” | strażnica KOP „Kupowo | |
| strażnica KOP „Gromadziszki” | |||
| Inne | pluton odwodowy | ||
Dowódcy kompanii
[edytuj | edytuj kod]- kpt. Babiński (był w 1930[13])
- kpt. Franciszek Mach (był w 1935)[14]
- kpt. Józef Bańczak[d] (XI 1935 - II 1936)
- kpt. Eugeniusz Ratyński
- kpt. Michał Świtalski[e] (był 20 II 1937[14] – IX 1939)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 364
- ↑ Później dowództwo kompanii przesunięto do Rutki-Tartak[3].
- ↑ W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993, odnoszą się do stanu sprzed 1937 → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Grzybina”, „Sudawskie”, „Wingrasze”, „Kupowo” → Szubański 1993 ↓, s. 278
- ↑ Kpt. piech. Józef Bańczak - urodzony 14.01.1898 r. w Porażu (gmina Zagórz), syn Jana. Porucznik z dniem 01.06.1920 r., awansowany do stopnia kapitana z dniem 01.01.1934 r. Oficer 14 pułku piechoty, Batalionu Podchorążych Rezerwy Piechoty nr 7 w Śremie, Szkoły Podoficerów Piechoty dla Małoletnich Nr 2 i ponownie (od 1933) 14 pułku piechoty. W listopadzie 1935 r. przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza. Dowodził kompanią graniczną KOP „Wiżajny” na przełomie lat 1935/36. Zmarł w Toruniu w dniu 21.02.1936 r. i spoczął na włocławskim cmentarzu komunalnym (opracowano na podstawie Roczników Oficerskich 1923, 1924, 1928, 1932; List Starszeństwa Oficerów Piechoty 1930, 1933, 1935; Dzienników Personalnych Ministerstwa Spraw Wojskowych; dokumentów przechowywanych w szczecińskim Archiwum Straży Granicznej oraz książki Zdzisława Ciesielskiego - „Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918-1939", Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008).
- ↑ Świtalski Maria Michał Jan (ur. 1900), kpt. piech., w KOP od 1935. Do mobilizacji dca 1 kompanii granicznej „Rutka Tartak”. We wrześniu 1939 w odtworzonym baonie KOP „Sejny" na dotychczas zajmowanym stanowisku. Internowany na Litwie. W XI 1939 uciekł z obozu na Suwalszczyznę. Zorganizował „Legion Niemeński”. W ZWZ-AK początkowo pełni funkcję komendanta Suwalskiego Obwodu AK. W 1941 przeniesiony do Białostockiego Okręgu AK. Pozostawał w konspiracji do 1947. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 752
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Szubański 1993 ↓, s. 275.
- ↑ a b c Szubański 2000 ↓, s. 88.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 289.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 31/28.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 11/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 11/1929.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 7/1932.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 50/1934.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 81/1938.
- ↑ Rozkaz tajny nr 2/30 dowódcy brygady z 17 I 1930
- ↑ a b Sobiech i Jaśkiewicz 2001 ↓, s. 180.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Krzysztof Sobiech, Andrzej Jaśkiewicz. W ochronie granicy. „Problemy Ochrony Granic”. 18, 2001. Ketrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
- Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/217.)